Helgarpósturinn - 01.05.1981, Blaðsíða 23

23
Kyrrlátur biðleikur
Jielgarpósturinri
- - - a
Stóru oröin virðast hafa verið
spöruð hjá leiðtogum stjórnmála-
flokkanna varðandi hið nýja efna-
hagsmálafrumvarp rlkis-
stjórnarinnar „um verðlags-
aðhald, lækkun vörugjalds og
bindisskyldu innlánsstofnana”.
Fátt hefur komið mönnum veru-
lega á óvart i þessu frumvarpi
heldur virðist hér hreinlega um
beint framhald af ráðstöfum
stjórnarinnar um siðustu áramót.
Eftir þeim upplýsingum sem ég
aflaði mér, þá mun þetta nýja
frumvarp hafa fengið snögga og
átakalitla meðferð innan rikis-
stjórnarinnar. Það var gengið frá
þvi á riímri viku og stjórnar-
sinnar lögðu blessun sina yfir
það, án allra stærri athuga-
semda. Þó er ljóst að Fram-
sóknarmenn margir hverjir vildu
setja mark sitt á stjórnarathafnir
Gunnar og Geir — átökin milli þeirra
þessa dagana.
ganga lengra i þessari lotu og þá
jafnvel krukka i visitölubæt-
urnar, sem koma til útborgunar 1.
júni næstkomandi. Ekki mun það
atriði þó hafa verið fast sótt og
raunar aldrei komið til alvar-
legrar ihugunar á stjórnar-
heimili, a.m .k. ekki i þessari lotu.
Stjórnarandstæðingar hafa
engin andköf tekið vegna þessa
frumvarps sem slíks, en gagn-
rýna það náttUrlega i heild sinni
sökum þess að það er framhald og
liður i mótaðri efnahagsmála-
stefnu rikisstjórnarinnar. „Það
er auðvitað erfittað hamast gegn
þessu frumvarpi sem sliku,”
sagði einn stjórnarandstöðuþing-
maðurinn við mig. „Hvernig á
maður að hafa geð i sér til að
rjUka upp og hamast gegn ekki
neinu.”
Auðvitað hefur þó stjórnarand-
staðan mótmælt ýmsum þáttum
frumvarpsins og þá sérstaklega
hefur Geir Hallgrimsson verið
stóryrtur. Þeir stjórnarliðar sem
égtalaði við töldu þó að orsakanna
fyrir harkalegri afstöðu Geirs
væri fremur að leita i innan-
flokksástandi Sjálfstæðisflokks-
ins og persónulegum átökum
Geirs og Gunnars Thoroddsen.
Svona I framhjáhlaupi varðandi
stöðu mála innan Sjálfstæðis-
flokksins, þá voru menn almennt

sammála um, að aldrei hefði tog-
streitan verið meiri á milli Geirs
og Gunnarsmanna, en einmitt á
siðustu vikum og Geirsmenn virt-
ust endanlega hafa gert það upp
við sig, að ekki þýddi öðruvisi að
taka á brotthlaupsmönnunum,
Gunnari, Friðjóni og Pálma og
jafnvel Eggert Haukdal, en
ganga millibols og höfuðs á þeim
á landsfundinum næsta haust.
Þetta var þó UtúrdUr, en ef litið
er til verkalýðshreyfingarinnar
og Vinnuveitendasambandsins
viðvilijandi efnahagsfrumvarpi
rikisstjórnarinnar, þá er sýnt að
fulltrUar Alþýðusambandsins
hafa tekið þessu frumvarpi með
mikilli rósemi og sýna þvi fyrst
og fremst hógværa ánægju, af
þeim sökum, að ekki sé snert á
visitölubótunum. Að visu verður
Alþýðusambandið að gagnrýna
það nokkuð að ekki hafi verið haft
samband við verkalýðshreyf-
inguna áður en þetta frumvarp sá
dagsins ljós, eins og rikisstjórnin
hefur margfalt lýst yfir að gert
skuli, en ekki gera forkólfar
Alþýðusambandsins það að neinu
frágangsatriði.
Vinnuveitendasambandið hefur
á hinn bóginn tekið harkalega af-
stöðu gegn frumvarpinu. Það er
auðvitað fyrst og fremst vegna
þeirrar staðreyndar, að hert

Ovissan um úrslit forsetakosn-
inganna i Frakklandi hefur aukist
við úrslitin i fyrri umferð. Skoð-
anakannanir, miðaðar við siðari
kosningaumferð, gáfu til kynna
að bæði Giscard forseti og Mitter-
and merkisberi sósialista hefðu
sigurmöguleika, og þetta hefur
fyrri umferöin staöfest. Þeir tveir
af tiu frambjóðendum komast
áfram i úrslitin 10. maí, svo
franskir kjósendur hafa um að
velja sömu forsetaefni og i kosn-
ingunum 1974.
Þá fékk Giscard i fyrri umferö
32.6 af hundraði atkvæða en nú
27.9 af hundraöi, og hefur fylgi
hans þvi látið verulega á sjá.
Mitterand hefur aftur á móti
safnaö um sig hærra atkvæða-
hlutfalli en viö var búist, náði
verðlagseftirlit getur gert at-
vinnurekstrinum erfitt fyrir. Það
fer þó mikið eftir framkvæmdinni
hvernigþau mál fara, en auðvitað
telur VSl að sú rikisstjórn sem nú
situr að völdum, sýni litta sem
enga samúð með atvinnurek-
endum i framkvæmdinni, þá sér i
lagi vegna styrkrar stöðu Alþýöu-
bandalagsmanna innan rikis-
stjórnarinnar.
Mismunandi afstaða verka-
lýðshreyfingarinnar og Vinnu-
veitendasambandsins til þessa
efnahagsmálafrumvarps byggist
þó ekki einungis á afstöðunni til
efnislegra þátta frumvarpsins,
heldur og spila þar inn i stjórn-
málaleg tengsl þessara hreyfinga
við rikisstjórnina annars vegar
og st jórnarandstöðuna hins
vegar.
Hin nýja forysta Alþýðu-
sambandsins er að uppbyggingu
til samansett úr þeim fiokkum
sem nú sitja i rikisstjórn og þvi
vart von á neinu herópi úr þeirra
herbúðum gagnvart aðgerðum
rikisstjórnarinnar, a.m.k. meðan
þæreru ekki stærri og harkalegri
isniðum en þetta umrædda frum-
varp. Sömuleiðis hlýtur Vinnu-
veitendasambandið að lita á
málin i gegnum gleraugu Sjálf- -
stæðisflokksins og móta sina af-
•Mitterand
Aukin óvissa eftir fyrri umferð
forsetakosninga i Frakklandi
fylgi 26 af hundraði atkvæða.
Tvö fyrri framboö Mitterands
til forsetaembættis voru fyrir
hönd kosningabandalags
kommúnista og sósialista. Nú
beindi Marchais, frambjóðandi,
kommúnista, höröustu árásum
sinum að Mitterand. Arangurinn
varð að Kommúnistaflokkur
Frakklands beið mesta afhroö
sem hann hefur orðið fyrir i
kosningum i hálfa öld. Fjórð-
ungur fyrri kjósenda sneri við
flokknum baki, og mest varð
tapið hjá Marchais i helstu vlgj-
um flokksins, verkamannahverf-
unum I nágrenni Parisar.
Marchais hlaut 15.4 af hundraði
atkvæða, en i næst siðustu for-
setakosningum var atkvæöahlut-
fall frambjóðanda' kommúnista
21.3 af hundraði. Þá- var hlutfalls-
tala frambjóðanda sósialista 5.1
af hundraði. Styrkleikahlutföll
þessara flokka hafa þvi snúist við
á 14 árum.
Um leiö og það varð ljóst i þing-
kosningunum 1978, að fylgi sósial-
ista var orðið mun meira en
kommúnista meðal kjósenda,
beitti Marchais sér fyrir þvi að
bandalagi flokkanna var slitið.
Siðan hefur Sósialistaflokkurinn
verið höfuðóvinurinn i augum
forustu Kommúnistaflokksins.
Kosningaúrslitin siöastliöinn
sunnudag sýna, aö kjósendur
flokksins eru ekki sama sinnis,
þar sem fjóröungur þeirra hefur
yfirgefið Marchais og fylkt sér
um Mitterand.
Ekki hefur kommúnistaforust-
unni dugað betur aö skirskota til
sovéthollustu og kynþáttafor-
dóma. Eftir innrásina i Afghan-
istan var sjónvarpaö I Frakklandi
útsendingu frá Moskva, þar sem
Marchais kom fram og réttlætti
sovésku hernaöaraögeröirnar I
Afghanistan. Heima fyrir hafa
franskir kommúnistar rekið her-
ferð gegn innflytjendum frá
Afrikulöndum, sem náöi hámarki
þegar ráöist var á hibýli verka-
mannafjölskyldna frá Mali með
jarðýtu á aðfangadag jóla sfðast-
liðinn vetur undir forustu borgar-
stjóra kommúnista i Parisarút-
borginni Vitry.
Ekki er vafi á að kommúnista-
forustan óskar Giscard forseta
sigurs yfir Mitterand, og var enda
gefið I skyn I kosningaáróöri aö
flokksstjórnin myndi skora á
fylgismenn sina aö sitja heima I
siðarikosningaumferöinni. Þegar
fráhvarfiö frá Marchais til
Mitterand kom i ljós á kjördag
var slikt ekki lengur fært, en ljóst
er að stuðningsyfirlýsingin við
Mitterand er ekki gerö nema til
málamynda. Til dæmis hefur
Marchais boðað stórverkföll nái
Mitterand kosningu, I þvi skyni aö
knýja hann til að laga stjórnar-
stefnu sina að kröfum kommún-
ista.
Giscard er að þvi leyti i svip-
aöri aðstöðu' og Mitterand, að
fyrrverandi bandamaður gerðist
skæðasti andstæðingur hans i
fyrri kosningaumferð. Borgar-
stjórinn i Paris, Chirac, tryggði
kosningu Giscards fyrir sjö árum
stöðu samkvæmt þvi, þótt meö
sanni megi segja að efnisþættir
þessa frumvarps snerti vinnu-
veitendur á beinskeyttan hátt.
Verðlagshömlur og aukið eftirlit
iþeim efnum er náttúrlega eitur I
beinum atvinnurekenda, sem
vilja frjálsa verðmyndun á sem
flestum sviðum atvinnulifsins.
Aö öllu samanlögðu er þó full-
ljóst aö þetta frumvarp rlkis-
stjórnarinnar verður að lögum.
Hitt er þó næsta vist, að stærri
framhaldsaðgerðir eru innan
seilingar. Sumarið ’81 veröur ef-
laust heitt i islenskri pólitik. Ekki
aðeins það, að margir ætla aö
raunverulegar aðhaldsaðgerðir i
efnahagsmálunum sjái dagsins
1 jós siðla i sumar og þá verði visi-
talan varla látin I friði og jafnvel
hreyft við genginu. Ekki verður
hitinn minni hjá stærsta stjórn-
málaflokki þjóðarinnar — Sjálf-
stæðisflokknum, þegar nær
dregur landsfundi hans. Einnig
nálgast sveitastjórnarkosningar
óöfluga, þær verða vorið 1982 og
framboðs- og prófkjörsbarátta er
jafnvel þegar farin af stað bak við
tjöldin, hvað þær kosningar
snertir.
Taktisk spilamennska i
íslenskri pólitik vegur oft þyngra,
en hreinræktuð efnisleg afstaða
til mála eins og t.d. efnahags-
mála, sem uppi eru hverju sinni.
Þannig sagði einn Alþýðubanda-
lagsmaður við mig, að stjórnar-
sinnum væri ljós nauðsyn þess að
halda þessari rikisstjórn saman
og láta ytri flöt hennar lita útsem
sléttan og felldan gagnvart kjós-
endum. Framsóknarflokkur og
Alþýðubandalagið hefðu á sinum
tima verið ginnkeyptir fyrir
þessu stjórnarmynstri ekki hvað
sist vegna möguleikans á endan-
legum klofningi innan Sjálf-
stæðisflokksins og það væru þvi
allir sammála, að halda þannig á
spilunum að sá klofningur verði
að veruleika. Þess vegna þyrfti
að sýna lipurð og samstarfsvilja
innan rikisstjórnarinnar framyfir
landsfund Sjálfstæðisflokksins.
Ef rikisstjórnin spryngi fyrir
þann tima, yrðu möguleikarnir á
INNLEND
YFIRSÝN
sáttum hjá Sjálfstæðismönnum
mun meiri. Hvað siðan gerðist
eftir landsfund Sjálfstæöisflokks-
ins færi aö talsverðu leyti eftir
niöurstöðum landsfundarins og
stöðu rfkisstjórnarinnar þá. Þaö
væru sveitarstjórnarkosningar
framundan og Alþýðubandalags-
mennyrðu og raunar allir flokkar
að meta þaö á raunsæjan hátt
hvort þeir teldu sig standa stak-
ara aö vígi i þeim kosningum
innan eða utan rikisstjórnar.
Ekki kvaðst þó þessi Alþýðú-
bandalagsmaður búast við þing-
kosningum þótt þessi stjórn
myndi leggja upp laupana. Bjóst
hann viö þviV að Sjálfstæðis-
flokkurinn, Alþýðuflokkurinn og
Framsókn myndu ekki eiga i
stórum erfiðleikum með að ná
saman, ef slik staða kæmi upp.
Afstaða Alþýðuflokksins til
þessarar rikisstjórnar mótast að
ýmsu leyti einnig með hliðsjón af
innanrikismálum Sjálfstæðis-
manna og landsfundinum I haust.
Allir flokkar gera sér grein fyrir
þvi að kjósendur I landinu eru al-
mennt þreyttir á kosningum og
tfðum stjórnarskiptum. Raun-
verulega er sá flokkur ekki til á
þessari stundu sem væri ginn-
keyptur fyrir kosningum á næstu
mánuðum, ef svo færi, sem mjög
óliklegt er, að rikisstjórn
Gunnars félli. Ot á við a.m.k.
viröist rikisstjórn Gunnars
standa styrkum fótum, þótt ýmsir
innviðir séu f raun veikireða ansi
laust bundnir.
Þetta efnahagsfrumvarp rikis-
stjórnarinnar er þvi aðeins stund
milli striða og raunar biðleikur,
ekki aðeins i heildarstefnu rikis-
stjórnarinnar i efnahagsmálum,
heldur og ef litið er almennt á
stöðu islenskra stjórnmála i dag.
Ýmsar blikur eru á lofti i þeim
efnum og menn biða átekta uns
gripið verður til stóru orðanna og
beittu sverðanna. Seinnipartur
sumarsins og næsta haust verður
eflaust tími viðburða og jafnvel
viga I islenskri pólitik.
pni FKiF%
með þvi að kljúfa fylkingu gaull-
ista og veita Giscard stuðning. 1
staöinn varð hann fyrsti forsætis-
ráðherra sem Giscard valdi, en
samvinna þeirra rofnaði bráti og
það er tvimælalaust verk Chiracs
að atkvæðatala Giscards i fyrri
kosningaumferð varð nú mun
lægri en 1974.
Um tima þótti Chirac standa
sig svo vel i kosningabaráttunni,
aö fariö var að gera þvi skóna að
hann kæmist upp fyrir Mitterand
og keppti við Giscard I siöari
kosningaumferö. úrslit sýna að
slikar bollaleggingar voru fjar-
stæða. Chirac varð að láta sér
nægja 18 af hundraði atkvæða, en
að meötöldum tveim gaullistum
af gamla skólanum reyndust
gaullistaatkvæðin i fyrri kosn-
ingaumferð alls 21 af hundraði.
Eftir fyrri umferö lýsti Chirac
yfir, aö hann myndi greiöa
Giscard atkvæöi i hinni siðari, en
hann lét undir höfuð leggjast að
tala I nafni flokks sins eða skora á
kjósendur sina að fylkja sér um
forsetann. Chirac er I rauninni i
svipaðri aöstöðu gagnvart
Giscard og Marchais gagnvart
Mitterand.
Nái Mitterand forsetakjöri mun
hann þegar i staö rjúfa þing og
efna til nýrra kosninga I þvi skyni
aö leitast viö að mynda þing-
meirihluta fyrir stefnu sinni.
Kommúnistaforustan sér fram á,
að við þær aðstæður er liklegt að
Sósialistaflokkurinn vaxi
Kommúnistaflokknum endanlega
yfir höfuö. En vegna ástandsins
meðal flokksmanna telja
kommúnistaforingjarnir sig til
knúða aö látast styöja Mitterand.
Chirac er á hinn bóginn ljóst, að
tækifæri hans til að ná forustunni
fyrir þeim stjórnmálaöflun i
Frakklandi sem skípa sér hægra
megin viö miðju væri runniö upp,
ef Mitterand felldi Giscard. Þá
hefðu ásannast allar ádeilur
Chiracs á hendur forsetanum,
hann væri úr leik og leiðin opin
cftir
Magnús
Torfa
(Mafsson
fyrir Chirac að gerast merkisberi
andstæðinga nýja forsetans og
frambjóðandi gegn honum I
næstu forsetakosningum. Nái
Giscard aftur á móti endurkjöri,
gefast honum sjö ár á forsetastóli
til að bregða fæti fyrir Chirac og
framavonir hans.
Sú staða er þvi komin upp i
frönsku forsetakosningunum, aö
þriöji og fjórði maður i frambjóð-
endaröðinni i fyrri umferö óska i
rauninni eftir ósigri þess af for-
setaeínunum tveim, sem þeir sjá
sig tilneydda að votta stuðning I
oröi.
Þctta eykur enn á óvissuna um
úrslit. Fordæmið frá 1974, þegar
Giscard og Mitterand áttust við i
fyrra sinn, bendir til að nokkrir
hundraðshlutar af fylgi gaullista
muni færast yfir á Mitterand i
siöari umferð. Eitt af þvl sem
gaullistar meö Chirac I farar-
broddi finna forsetanum sérstak-
lega til foráttu er lin og reikandi
utanrikisstefna, sem sérstaklega
er talin hafa komið fram I tilraun-
um hans til að vingast við sovét-
stjórnina á kostnað annarra vest-
rænna rikja. Árásir kommúnista
á Mitterand fyrir stuðning við
vestræna samstöðu gagnvart
Sovétrikjunum auðvelda gaullist-
um, sem þessa sinnis eru, aö
greiða sósialistaforingjanum at-
kvæði.
A móti kemur svo, að ekki eru
neinar likur á að atkvæði
kommúnista skili sér jafn ræki-
lega I kjörkassana fyrir Mitter-
and og raun varð á 1974.
Úrslitum forsetakosninganna i
Frakklandi getur þvi ráðið sá
kjósendahópur, sem ekki er að
greiða sinum manni atkvæði við
kjörborðið, heldur að kjósa gegn
hinum frambjóðandanum.