Helgarpósturinn


Helgarpósturinn - 01.05.1981, Qupperneq 9

Helgarpósturinn - 01.05.1981, Qupperneq 9
9 —helgarpúsfurinn. Föstudagur 1. maí 1981 Viðtal: Guðlaugur Bergmundsson Mynd: Jim Smart og ég varö leikkona. Ég starfaði meira að segja sem handritshöf- undur i Sviss, en ég var alltaf jafn vonsvikin, þar til mér varð það ljóst, að ég vildi verða leikstjóri. En þetta gerjaðist mjög hægt innra með mér.” — Hvernig gerðist það svo, að þú varðst leikstjóri? ,,í Frakklandi eru tvær leiðir til þess að komast inn i kvikmynda- gerð. Það er til i dæminu að að- stoöarleikstjórar eða tæknimenn fái hugmynd að kvikmynd, sem vekur áhuga einnar eða fleiri stórstjarna, og úr þvi verður kommersial mynd, en hin leiðin, sem er miklu raunhæfari, er að verða handritshöfundur og leggja handrit sitt fyrir nefnd, sem veitir styrki út á væntanlega aðsókn að myndinni. Munurinn á aðstööu kvenna og karlmanna i þessu sambandi er sá, að af fjögur hundruð handritum á ári eru tilfinningunni, að maður sé að ganga inn i ljónabúr, þvi maöur er kannski ekki allt of viss um sjálfa sig. En þegar tæknimennir- nir sjá, að maður hefur undirbúiö starfið vel, þá tekur það yfirleitt ekki langan tima að koma á góðu andrúmslofti á vinnustaðnum. 1 upphafi verður maður kannski að leggja örlitið meira á sig, en þegar allt er komið i heila höfn, þá er það auðveldara fyrir konur- nar, þvi samskiptin byggjast all- taf á törfum. Það er tekið enn bet- ur á móti þér en ella, og samskiptin við samverkamenn- ina verða mun innilegri. Ég verð að segja þér, að enginn karlmaður hefur álasað mér fyrir það að hafa hellt mér út i þetta starf.” — Hafa kvikmyndageröarkon- ur einhverja sérstöðu innan franskrar kvikmyndagerðar? ,,Nei. Það er til félag kvik- Konurnar eru farnar aö taka til máls og þær munu ekki komast aö sömu hlutum og karlmennirnir, vegna þess, að þær eru ekki aö leita að sömu hlutum. En það er ekki eingó'ngu það, að konurnar séu rett farnar að láta heyra I sér, heldur hafa þær aðeins mál karl- mannsins aö undirstöðu, þvi i skólanum lærðum við eingöngu bækur eftir karlmenn, Vinnan sem við eigum fyrir höndum er að gleyma þessu máli karlmannsins og finna okkar eigiö, ekki að berj- ast gegn máli karlmannsins, sem að minu áliti væri alrangt. Þá yrði heimurinn alveg jafn óróleg- ur og hann er núna. Það er mikil- vægt, að mjög fljótlega heyrist i báðum kynjunum, að konurnar stjórni til jafns við karlmennina. Það er lika mjög mikilvægt að gera kvikmyndir, þvi þær eru stórkostlegt tækifæri og ná til svo margra i einu. Charlotti' ..Viö gerum örugglega ekki sömú ntyndir og karlmennirnir, við f jöllum ekki um sama efni. einfaldlega vegna þess. að við erum ekki eins. En við myndnm ekkert gettó." 11 Að ganga inn í Ijónabúr 11 Rætt við frönsku kvikmynda- gerðarkonuna Charlotte Dubreuil Konur hafa löngum staðið framarlega i franskri kvik- myndagerð. Á árunum kringum 1920 var Germanie Dulac i fremstu röð meðal framúrstefnu- kvikmyndagerðarmanna, Agnes Varda var mjög virtur höfundur á árunum eftir 1960 og i dag þykir mörgum Marguerite Duras ein- hver frumlegasti kvikmyndaleik- stjóri Frakklands, og sá., sem hef- ur endurnýjað myndmálið hvað mest. Hin siðari ár hafa konur lika látið æ meira að sér kveða innan þessarar listgreinar, og má þar nefna þær tvær konur, sem eiga myndir á frönsku kvikmyndavik- unni, þær Patricia Moraz og Charlotte Dubreuil. Helgarpóst- urinn hitti Charlottu Dubreuil að máli, og var hún fyrst spurð að þvi, hvernig það væri að vera kvikmyndagerðarkona i Frakk- landi i dag. ,,Það að vera kvikmyndagerð- arkona, jafngildir næstum þvi að vera frönsk. Það eru nokkrar I Þýskalandi, Ameriku, Italiu, Ungverjalandi og Belgiu. En þær eru fjölmennastar i Frakklandi, og margar þeirra hafa starfað lengi, svo það er ekkert nýmæli að vera kvikmyndagerðarkona þar. Við erum ekki margar, kannski um tuttugu talsins, en ég held, að það sé ekki erfiðara fyrir konu að gera kvikmynd i dag, en fyrir karlmenn. Það er min skoðun, en aðrar kvikmyndagerðarkonur hefðu kannski aðra sögu að segja. Aftur á móti held ég, að það sé miklu erfðara fyrir konu en karl- mann að láta sér detta það i hug að verða kvikmyndaleikstjóri. Kona, sem vill starfa við kvik- myndagerð, verður miklu fremur klippari, skrifta, leikkona, eða jafnvel handritshöfundur. Ég byrjaði að fást við kvikmyndir, þegar ég var fjórtán ára, en allt frá barnsaldri hafði mig langað til að starfa við þær. Þegar ég var átta eða niu ára langaði mig til að vera sætavisa, þvi þær eru I bió allan daginn, tiu, ellefu ára lang- aði mig til að verða handritshöf- undur og þegar ég var fjórtán ára langaði mig til að verða leikkona, kannski fimmtiu eftir konur og þrjú hundruð og fimmtlu eftir karlmenn. Þaö er min skoðun, að það sé auðveldara fyrir konur að fá fé frá þessari nefnd, ef hæfi- leikarnir eru þeir sömu, þvi þær eru færri. En á eftir standa kon- urnar frammi fyrir sama veru- leika og karlmennirnir. Þó maður fái þessa peninga, þýðir það ekki að maður geti gert myndina, finni leikara og framleiðanda. t þvi til- liti eru karlar og konur jafningj- ar.” — Fékkst þú peninga frá þess- ari nefnd fyrir fyrstu mynd þina? „Já, en ég fann engan framleiö- anda fyrir hana og varð þess vegna framleiðandi sjálf. Ég geröi hana með hópi vina, sem gengust undir það að vinna fyrir ekki neitt. Aftur á móti féllst kvikmyndafyrirtækið Gaumont á að dreifa myndinni fyrir mig, og ieggja örlitið fé i hana. Arið eftir lagði ég enn á ný handrit fyrir styrknefndina og fékk aftur styrk, og þar sem ég hafði þegar gert eina mynd, tókst mér að afla trausts hjá framleið- anda, sem lagði fram það sem á vantaði af fé. Þegar maður er kona og starfar við kvikmyndagerð, stendur maður frammi fyrir þeirri stað- reynd, að næstum allir tækni- menn eru karlmenn. Fyrsta dag- inn hefur maður það þvi aðeins á myndaleikstjóra, sem ég er félagi i, og var meira að segja aðalritari þess einu sinni, en þar eru fáar konur. Ég á nokkrar kvikmynda- gerðarkonur að vinum, en aðrar þekki ég ekki og veit ekki hvernig þær lita út, ekkert frekar en karl- mennirnir. Við erum kvikmyndagerðar- konur, en við teljum okkur ekki þurfa að mynda sérstakt félag. Við höfum okkar starf sem við rækjum eftir bestu getu. Við ger- um örugglega ekki sömu myndir og karlmennirnir, við fjöllum ekki um sama efni, einfaldlega vegna þess, aö við erum ekki eins. En við myndum ekkert gettó. Ég yrði algerlega á móti hvers konar gettói kvikmyndagerðarkvenna.” — Hver er þá munurinn á við- fangsefnum kvikmyndagerðar- kvenna og manna? ,,Ég held, að viðfangsefnin gætu veriö hin sömu, en þegar allt kemur til alls, eru þau þaö ekki. En ég held, að það sé auk þess ekki hægt að skipta mönnum i kvikmyndagerðarkonur og kvik- myndagerðarmenn. Það er skoð- un min, að innan kvikmyndanna hafi konan raunverulega ekki enn tekið til máls, eins og á svo mörg- um öðrum sviðum. Hún hefur hlustað á mál karlmannsins, ekki aðeins innan kvikmynda, heldur á öllum sviðum, i heimspeki, læknisfræði, rannsóknarstörfum. Vinna okkar er þvl tvöföld, i fyrsta lagi að þora, og i öðru lagi aö komast að þvi, sem við viljum leggja til málanna, án þess að nota viðmiðanir okkar. Ég held, að það séu til nokkrar tegundir kvikmyndageröarkvenna. Þær, sem munu kafna i viðmiðunum sinum, konur, sem hafa algjör- lega melt mái karlmannsins, og endurskapa það meö eigin að- feröum. Útkoman verður ekki sú sama og hjá karlmönnum, en mjög nálægt þvi. Þá eru konur, sem eru á móti og segja: Þetta er ferlegt, það eru bara þeir, sem hafa tekið til máls, við höfum að- eins mál karlmannsins i kringum okkur, það er hræðilegt. Þær brjóta siðan niður allt, sem karlmenn hafa gert, berjast á móti þvi, og gera siðan kvikmyndir, sem eru á móti. Loks er það ný kynslóð sem er aö koma fram, og segir að það sé stórkost- legt að karlmennirnir tjái sig, og að þær ætli að gera það lika, en alls ekki á sama hátt: Reynum að gleyma þvi hvernig þeira fara að, og reynum að segja þeim hvernig við skynjum. Þetta er mál, sem beint er til karlmannanna, og það segir þeim: Viö erum ekki eins, viö erum ekki á móti, við erum ekki með, við erum frábrugðnar. Það sem þarf, er beggja blands. Ég reyni að gera þaö, og ég held, að eins sé ástatt um fleiri konur”. VETTVANGUR Alltaf við og við rjúka menn upp til handa og fóta og fara að tala og skrifa um frumvarp til laga um samræmdan framhaldsskóla, og þegar Heimir Pálsson mennta- skólakennari þurfti að fara að hugsa fyrirpáska, vegna vikulegs pistils i Helgarpósti, datt honum ekkert betra I hug en tittnefnt frumvarp. Auðvitað er Heimi heimilt að hafa sinar skoðanir á skólamálum fyrir mér, en þegar hann skrifar i viðlesið blað órök- studdar staðhæfingar um slikt mál, hlýtur hann að mega gera sér vonir um einhver svör. É g ætla svo sem ekki að elta ólar við allt, sem Heimir nefnir i þessu greinarkorni sinu, en tvö eða þrjú atriði vil ég minnast á. Hann telur, aö sú meginstefna frumvarpsins að hneppa allt nám i framhaldsskólum i viðjar sam- ræmdrar námskrár, þar sem hver áfangi sé jafngildur, hvort sem er I iðnnámi, hjúkrunar- námi, hússtjórnarnámi, mennta- skólanámi eða öðru námi sé stórt skref i áttina til jafnréttis. Ég er hræddur um, að þarna rugli hann hugtökum. Ég fæ ekki séð, að i orðinu jafnrétti felist annað en það, sem i orðinu sjálfu felst, þ.e. jafn réttur manna til hvers sem er. Það, sem hann virðist vera að tala um, er jafnstaða (orð, sem hefur nægilega leiðinlegan félagsfræðikeim til að sóma sér vel I umræðu sem þessari), en I raun er stöðlun. Það má fara lengra með þetta og staöhæfa, aö það, sem hann er að tala um, sé að enginn megi skara fram úr öðrum i menntun. En þá er spurningin um jafn- réttið. Hvað verður um rétt nem- enda, sem gott eiga með nám, I sliku kerfi? Mér sýnist, að hann verði algjörlega fyrir borð bor-. inn, og tek það fram, að allt hjal um „hraðferðir” fyrir góða námsmenn er út i hött, þvi að hraðinn sem slikur segir afar litið, ef kröfurnar á hverjum áfanga eru jafnlitlar fyrir alla. Heimir gerir tilraun til þing- eyskrar fyndni i pisli sinum og síær þvl föstu, að enginn þing- maður hafi kjark til að standa gegn þessu „jafnréttisfrum- varpi” af ótta við pólitiskt sjálfs- morð, ef undan sé skilinn Vil- mundur Gylfason, sem hefur flutt breytingartillögu um lærðan skóla. (Hann kýs raunar að „gleyma” Einari Agústssyni sendiherra, sem á sinum tima var meðflutningsmaður tillögunnar). Hvers vegna var frumvarpinu annars kippt út, þegar þessi til- laga var komin fram? Það skyldi þó aldrei vera, að þáverandi menntamálaráðherra, Ragnar Arnalds, hafi óttast, að meiri hluti þingmanna hefði kjark til að samþykkja tillöguna eða verið haldnir sljálfsmorðshvöt, svo að orð Heimis séu notuð? Þetta er ástæðan til þess, að ég ryðst nú fram á ritvöllinn, aldrei þessu vant, þvi að vissulega er mér málið skylt. Það er engin launung á þvi, að með orðunum „hefðbundinn menntaskóli” var átt við Menntaskólann i Reykja- vik og hugsanlega Menntaskól- ann á Akureyri, ef hann hefði viljað notfæra sér þá heimild. Ég hef aldrei farið dult með álit mitt á þessu frumvarpi og þeim afleið- ingum, sem það muni hafa fyrir alla æðri menntun i landinu. Ég hef talið nauðsyn á þvi, að „lærður skóli” yrði áfram til i landinu, sem beinlinis undirbyggi þá nemendur, sem eindregið stefna að háskólanámi og hafa ekki áhuga á öðru námi. Ég hef talið nauðsynlegt, að stefnufesta rikti varðandi undirbúning til háskólanáms, þvi að i háskólum eru menntaðir þeir menn, sem við hljótum að reisa á vonir okkar um marktæka visindamenntun I þessu þjóðfélagi. Ekki hefur það sizt vakað fyrir mér, að tryggja þurfi islenzkum stúdentum að- gang, framvegis eins og hingað til, að erlendum háskólum. Vitað er, að erlendir stúdentar, sem koma úr sams konar menntakerfi og tittnefnt frumvarp stefnir að, eiga ekki jafngreiðan aðgang að háskólum utan heimalands sins og t.d. islenzkir stúdentar hafa enn sem komiö er. Þetta er nú min andjafnréttislega afstaða: Ég tel, aö við eigum ekki að stefna að þvi aö gera alla jafna með þvl að mennta alla jafnilla. Góðir námsmenn hafa ekki minni rétt en slakir. En af hverju stafar fjand- skapur Heimis og jábræðra hans út i „lærðan skóla”? Ef þetta kerfi, sem hann aðhyllist og berst fyrir, er svona gott, hvar er þá hættan? Hefur hann enga trú á skynsemi islenzkrar æsku? Hefur hann ekki þá trú, að hún muni fremur vilja betra kerfið? Ef hún flykkist i hið staðlaða áfanga/- fjölbrautarkerfi, þá bara deyr lærði skólinn og þar með basta. — Ég vil lýsa þvi yfir hér og nú, að trú mín á skynsemi ungs fólks gerir mig alls óhræddan við „samkeppni” af þessu tagi. Ef Heimir og hans menn hafa trú á sinu kerfi, þá ættu þeir sannar- lega ekki að óttast „gamalt og staðnað” kerfi eins og það, sem ég er að mæla með. Hin eina rétta aðferð er að sjálfsögöu að reyna hiö nýja kerfi vel við hlið hins gamla og láta siðan reynsluna skera úr. Það er augljóslega hrein heimska að kasta fyrir róða kerfi, sem vel hefur reynzt, til þess að taka upp nýtt, sem er óreynt hér á landi, en hefur gefizt illa i þeim Evrópu- löndum, þar sem það er notað, og miklar efasemdir eru um i Bandarikjunum, þar sem það er upprunnið. Þetta mc allt saman má leysa með þv að setja sérstök lög um samræi ida.n frar-haldsskóla, en láta mv nntaskólalögin gilda áfram um þá skóla, sem kjósa að starfa eftir þeim. Ég legg hins vegar áherzlu á, að menntamála- ráðuneytið ætti að vera mjög fastheldið á leyfi til að starfrækja fjölbrautarskóla, þar til meiri reynsla er komin á þá. Guðni Guðmundsson Jafnstaða - stöðlun Athugasemd við Hringborðsgrein Heimis Pálssonar

x

Helgarpósturinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.