Helgarpósturinn - 01.05.1981, Page 20

Helgarpósturinn - 01.05.1981, Page 20
20 Fyrsta blómaskeiðið í ísl.djasslífi (1947—53) „...trylltur negrasöngur og líf sskoðun gyðinga” i upphafi þessa timabils var swingtónlistin svo til allsráðandi meðal islenskra djassleikara, þó að dixieland brygði fyrir. En nokkru fyrir 1950 fór hér að heyr- ast be-bop. sú stefna sem þá var allsráðandi erlendis og Charlie Parker og Dizzy Gillespie höfðu lagt drögin að á striðsárunum. Það voru helst yngri djassleik- arar sem sýndu be-bopinu áhuga. Be-boppi náði aldrei neitt svip- aöri útbreiðslu og swingtónlistin hvorki meöal hljóðfæraleikara né almennings. Þvi ollu ýmsar á- stæður, i fyrsta lagi þurfti all- miklu meira vald á hljóöfæri til aðgeta leikiðbe-bop en swing og I öðru lagi þá naut swingtónlistin mikillar hylli sem danstónlist. Al- menningur lagði ekki eins eyru við be-bopinu, þvi á það þurfti aö hlusta. Sem fyrr segir skiptust hljóð- færaleikarar nokkuð í afstöðu sinni til be-bopsins, og munu djassleikarar hafa skipst i tvo hópa á árunum um og eftir 1950. Annar hélt sig mest við swingtón- list, eins og Hljómsveit Björns R. Einarssonar, sem var vinsælasta hljómsveit þessa tímabils, en svo var það be-bop hópurinn sem einnig kynnti sér svalan djass. i þeim hópi voru m.a. Gunnar Ormslev, Kristján Magnússon, Jón Sigurðsson bassaleikari og Gunnar Reynir Sveinsson. Fjallað um islenskt djasslif Svo virðist sem menn hafi viða erlendis vitað um að hér fyndist blómlegt djasslif. Þannig segir i blaðinu Musica 1948: „Amerisk, ensk og sænsk tónlistarblöð hafa undanfarið birt greinar um islenskan jazz. Lætur eitt sænsku blaðanna i ljósi undrun yfir þvi að eigi sé komið á sams konar skrift- um á islenskum og sænskum hljómsveitum og t.d. sænskum og dönskum”. I einni af þekktari bókum um sögu djassins, „The story of jazz”, eftir Marshall W. Stearns, sem fyrst kom út 1956, stendur eftirfarandi i upphafi kafla, sem ber yfirskriftina Djass framtiðar- innar: „Þá óskaplegu hrifningu, sem djassinnn getur valdið hjá virðu- legum borgurum frá Melbourne til Stokkhólms og frá Buenos Airestil Islands getur verið erfitt að skilja. Þá er i bókinni Jazz: The Trans- ition Years 1940-60, getið um islenskan altsaxófónleikara, sem spilað hafi með septett Berklée School of Music i Boston árið 1960. Það var Andrés Ingólfsson, en hann hlaut styrk frá banda- riska tónlistarblaðinu Down Beat til náms við skólann. Leikið erlendis Tvö dæmi má nefna um djass- leik islenskra hljóðfæraleikara erlendis, bæði i lok fyrsta blóma- skeiðsins. Það fyrra er af Gunnari Ormslev, sem lék 1953-56 meira eða minna i Sviþjóð, m.a. með hljómsveit Simon Brehm, sem þá var einn nafntogaðasti bassaleikari Svia. Þar var honum einnig boðið starf i hljómsveit Thore Ehrling, en hann hafði þá um langt skeið verið með þekkt- asta biggbandið i Sviþjóð. Siðara dæmið er för K.K. sextettsins til Noregs árið 1954. Þar dvaldist hljómsveitin um nokkurt skeið og nokkru siðar lék hún i Þýskalandi. 1 Noregi hélt K.K. tónleika ásamt hljómsveit Egils Mon Iversen, sem þá bar hátt á norskum djasshimni. Um tónleikana segir svo i norsku blaði frá þeim tima: „Islenskur sextett er á leið i Evrópuferð og hefur valið að hefja ferðina i Chat Noir. Við skulum geta þess strax, að það var ánægjulegt að kynnast þessum sextett. Drengirnir kunnu sitt fag, snéru sér að nútima stil og það var auðvelt að gera sér grein fyrir þvi að jazzmúsik hlýt- ur að vera búin að skjóta traust- um rótum á Sögueynni”. Heimsóknir erlendra djassleikara 1947-53 Árið 1947 kom til Islands hljómsveit Buddy Featherstone- haugh frá Englandi. Er þeir dvöldust hér hrifust þeir mjög af trombónuleik Björns R. Einars- sonar og buðu honum til Englands, hvar hann eyddi sumarleyfi sinu það ár. Siðla árs 1951 héldu Lee Konitz og Tyree Glenn tvenna tónleika. Samkvæmt fjölda umsagna i Jazzblaðinu var Glenn maður kvöldsins i bæði skiptin. Hann var eftir Tómas Einarsson — II. grein Hljómsveit Björns R. Einarssonur — vinsælasta hijómsveit landsins hér á árum áöur. Föstudagur i. maf 1981 hp>l(jF*rpnc;ti irinn_ Gunnar heitinn Ormslev ásamt Ronnie Scott en þeir léku saman hér á tónleikum 1952 og i Jazzblaðinu eftir þá tónleika mátti lesa, að þótt Isl. djassunnendurhefðu löngum kunnað að meta leik Gunnars, þá væri það fyrst „þegar hann ieikur við hliðina á jafn miklum snillingi og Ronnie Scctt er, að viö heyrum að Gunnar er ekki aðeins besti djassleikarinn hér á landi, heldur fáum við sönnum fyrir aö leikur hans gefur litið eftir þvi besta erlenda”. trombónu- og vibrafónleikari og hafði leikið með hljómsveit Duke Ellingtons. Lék hann hefðbundn- ari djass en altsaxófónleikarinn Lee Konitz, sem þá var i fram- verði djassins og deildi efstu sæt- unum með Charlie Parker i vin- sældakosningum Metronome og Down-Beat. Islenskir hljóðfæraleikarar léku með þeim félögum og sagði svo i Jazzblaðinu: „hins vegar fengust fullar sannanir fyrir, að hér á landi eru jazzleikarar, sem hiklaust geta leikið með erlend- um jazzleikurum”. Þeir sem hér um ræðir voru Jón Sigurðsson bassaleikari, Kristján Magnússon, Guðmundur R. Einarsson Björn R. Einarsson, Magnús Pétursson og Gunnar Ormslev. Mean á dvöl þeirra Konitz og Glenn stóð, var tekin upp spóla með leik þeirra og islenskra hljóðfæraleikara i upptökusal rikisútvarpsins. Þar léku með Konitz þeir sem næst þöttu standa hinum svala djassi, Jón Sigurðs- son á bassa, Guðmundur Stein- grfmsson á trommur og Arni Elfar á pianó. Með Glenn léku Magnús Pétursson á pianó. Með Glenn léku Magnús Pétursson á pianó, Guðmundur R. Einarsson á trommur, en óvist er um bassa- leikara. Hvar téð spóla er niður komin er ekki vitað og um þau lög sem leikin voru það eitt að Konitz og félagar léku þar m.a. gamlan og vinsælan standard — All the things you are. Mun hafa staðið til aö gefa þetta út á plötu en varð ekki af. Ronnie Scott Haustið 1952 kom hingað enski tenórsaxófónleikarinn Ronnie Scott (sem siðar hefur orðið þekktur fyrir að reka helsta djassklúbb Lundúnaborgar). Scott hafði þá þrjú ár á undan verið kosinn besti tenórsaxisti Englands i kosningum Melody Maker. Scott lék hér á tónleikum i Gamla biói og á Akureyri og kom auk þess fram á nokkrum dans- leikjum. Þeir sem léku undir hjá Scott voru Árni Elfar pianó, Pétur Urbanic. á bassa og Guð- mundur Steingrimsson á tromm- ur. Auk framantaldra komu hingað i október 1952 bandariska söng- konan Marie Bryant og pianöleik- arinn og söngvarinn Mike McKenzie. Þau komu fram á tón- leikum og dansleikjum. Vorið 1953 héldu svo tónleika hér trompetleikarinn Leslie Hutchin- son og dægurlagasöngvarinn Uriel Porter. Spilað fyrir Stan Kenton A árinu 1953 millilenti hér hljómsveit Stan Kentons, en sú hljómsveit stóð þá framarlega i viglinu bandariska djassins, og var vinsæl hérlendis. Islenskir djassistar ákváðu að gefa Kentonbandinu forsmekk af þvi sem hér var að gerast i djassi og léku dágóða stund á Hótel Borg þar sem hljómsveitin drakk kaffi sitt. Höfðu menn æft sig drjúgt fyrir þennan atburð og hlutu að launum ágætar viðtökur. Andóf gegn djassinum Fáar stefnur i tónlist hafa aflað sér jafn ástriðufullra fylgis- manna og svarinna fjandmanna og djassinn. Fóru þær deilur jafnt fram hérlendis sem i öðrum lönd- um. Sjaldnast var þó um hrein- skilna umræðu að ræða, heldur voru tiðari littyfirveguð þrumu- skot. Komu þau flest frá fjand- mönnum djassins, en fylgjendur hans höfðu uppi fremur hógværan málflutning, deildu ekki á aðra tónlist og bentu á ýmsa flytjendur s.k. sigildrar tónlistar, sem einnig gæfu sig að djassi. Þeir sem helst héldu uppi andófi gegn djassi voru tónfröm- uðir sem héldu á lofti s.k. sigildri tónlist og stefndu að þvi að byggja upp islenska tónmenningu, með öllu lausu viðáhrif dægurtónlistar og djass. Þeir óttuðust að viðleitni sin væri unnin fyrir gýg ef djass- inn öðlaðist vinsældir hjá ungu fólki. Einn þeirra var Hallgrimur Helgason, sem i grein 1943 reit eftirfarandi ímynd taumlausra á- striðna „Hljóðfallið eitt saman, af- hjúpað og ærslfengið, eins og það byltist villt og tryllt i jazzinum, getur aldrei leitt til þeirrar sjálfsstjórnar, sem hverjum þegn i vel menntu þjóðfélagi ber skylda til að temja sér. Hið ó- beizlaða hljóðfall jazzins er i- mynd taumlausra ástriðna, sem enginn miðlungssterkur siðgæðis- vilji fær hamið né tamið.. Negrarnir hafa almennt ekki komizt af hinu fyrsta frumstæða byrjunarskeiði hljóðfallsins: það er hinn eini þáttur tónlistar, sem þeirskynja og skilja til fullnustu. Og þó skilja þeir aðeins hinn til- breytingarlausa, siendurtekna, hamraða takt vélrænna hreyf- inga, sem leiðir til fullkominnar

x

Helgarpósturinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.