Helgarpósturinn - 22.05.1981, Blaðsíða 20

20
, Fqst,udagu,r 22. maf-1981
Um þýðingu
Marta Tikkanen: Ástarsaga
aldarinnar.
Þýöandi: Kristin Bjarnadóttir.
Iöunn 1981.
Aöstandendur bóka munu vist
ekki trúa þvi, en þær stundir
koma aö gagnfýnandi situr meö
bók fyrir framan sig og veit
ekkert hvaö hann á aö segja.
Þetta mun stangast á viö þá
hugmynd um „Besserwisser”
sem mér skilst sé almenn þegar
þessi stétt mann er rædd eöa um
hana hugsaö.
Ég kom lika viö i þessum himni
þegar ég sá bókina, en svo fór ég
aö lesa, bera saman viö frum-
textann og seig niöur um þó
nokkra himna.
Þaö er þvi miöur talsvert
langtfrá þvi aö ég geti hælt þýö-
ingu Astarsögu aldarinnar, en
áöur en ég geri grein fyrir
ástæöum þess verö ég aö lýsa i
fáum oröum þeim kröfum sem
ég vil geta gert til þýöenda.
I fyrsta lagi veröur þýðandi
aö hafa mikið og helst næstum

Bókmenntir
eftir Heimi Pálsson

Ein þeirra bóka sem gera mér
orös vant hefur veriö aö velkjast
á skrifboröi minu og milli handa
mér nú um nokkurt skeið. Þetta
er þýdd ljóðabók, og i eðli sinu
ber manni að fagna sliku fram-
taki: þaö er góöra gjalda vert
þegar forlög og þýöendur ráöast
i svo hæpinn bisnis sem þann að
gefa út ljóðabók sem frumort er
á erlendu máli. Þarna er auk
þess um að ræöa mjög óvenju-
lega ljóöabók, eina þeirra er-
lendra bóka sem hafa tekið mig
föstum heljartökum á
undanförnum árum. Otrúlegt
tilfinningauppgjör konu viö
mann sinn, ofdrykkjumann i
borgarastétt — ef rithöfundar
geta þá verið i borgarastétt.
Ævisaga sem greinilega er
sjálfsæfisaga höfundar (Marta
er gift rithöfundinum Henrik
Tikkanen — og honum er bókin
tileinkuö).
Að þessu athuguðu og þvi við-
bættu aö Marta Tikkanen er
mikið skáld ætti ég að vera i sjö-
unda himni. Astarsaga aldar-
innar komin út I ekki ósnoturri
útgáfu (að visu er mitt eintak
þegar laust úr kili, þar var
pappirskilja eöa pappakilja).
fullkomiö vald á þvi máli sem
hann þýðir á. í ööru lagi veröur
hann að hafa mjög góða þekk-
ingu á þvi máli sem hann þýöir
úr. Kunni hann það mál ekki til
hlitar verður hann aö afla sér
nákvæmra upplýsinga ekki ein-
asta um merkingu allra oröa
frumtextans heldur einnig um
stil og alla formgerö verksins
sem hann ætlar að þýöa. i þriðja
lagi geri ég þá kröfu til þýðenda
aö þeir sýni þeim texta sem þeir
þýöa næstum takmarkalausa
lotningu. Þaö er höfundur þess
texta sem ræöur feröinni, þaö
eru hans hugsanir sem klæða á I
nýjan búning — og sá búningur
verður aö vera eins nærri þvi að
vera frumklæöi verksins og
nokkur kostur er.
Þetta mega þykja haröir
kostir, en menn vita þá eftir
hvaöa mælikvaröa er mælt.
Raunverulega sýnist mér
þýöingin á Ástarsögu aldar-
innar ekki bera þess merki að
þýöandinn uppfylli nokkra þess-
ara krafna. Vald á islensku máli
er ekki gott. Þannig segir t.d.
frá dreng sem er „óttasleginn
um ósköpin / sem hann veit að
dynja yfir” (bls. 30). Ekki þykir
mér þaö falleg islenska aö vera
óttasleginn um eitthvaö og efast
raunar um aö það sé islenska.
Miklu oftar finnst mér þó
brestur á valdi koma fram i þvi
að fylgt er nákvæmlega oröaröö
frumtextans, oröaröö sem getur
verið öldungis náttúrleg á finn-
landssænsku en veröur striö og
óþjál I munni á islensku.
Hugsanlega stafar þetta einkum
af þvi aö þýöanda sé ekki ljóst
hvað er eölileg finnlandssænska
(sem er ofurlitiö frábrugöin
rikissænsku) og þar eru brest-
irnir býsna margir. Ég hef að
visu ekki boriö öll ljóöin saman,
en á þeim siöum sem ég hef
fariö yfir má heita eitthvað sé
athugavert á hverri einustu.
Sumt hjákátlegt og hræmulegt.
Þannig er t.d. talað I frumtexta
um ýmislegt þaö sem fylgi
drykkjumanninum og þar á
meöal nefnt „surt vittvinsrap”
og i þýöingu „súr hvítvinsræpa”
(bls. 18). Þetta væri svosem allt
i lagi min vegna ef „rap” á
sænsku þýddi ekki ropi. íslenzk
orðabók Menningarsjóðs gefur
ekki þá merkingu I oröinu ræpa!
— Annars staöar talar drykkju-
mannskonan um alla þá hluti
sem hún hafi faliö fyrir manni
sinum þegar á honum var
sjálfsmorðshjalið: „Jag gömde
/ saxar knivar / hopprep
mediciner/ ...” og þannig upp-
talning áfram en hvergi höfð
komma milli liöa. 1 þýöingu
verða þessar þrjár ljoðlinur
svona: „Ég faldi / skæri / hnifa
/hopp-og-himeðul ..” (bls 24).
Á sænsku þýöa „hopprep”
nakvæmlega sama og „sippu-
band” a islensku og mega guð-
imir vita hvaðan þýðanda hefur
komið sú hugljómun að tala um
„hopp-og-himeðul”! — Annars
staðar er fremur um
ónákvæmni að ræða og blæmun
i stil sem bendir einmitt i sömu
átt: þýðandinn hefur ekki vald á
þeim tungum sem um er að
ræða.
En nú er margt af þvi sem
mér finnst aðfinnsluveröast I
þessari þýðingu einmitt af þvi
tagi að auövelt hefði veriö að
gera gott úr meö skynsamleg-
Marta Tikkanen
um vinnubrögðum. Og þá kem
ég aö öllum þeim afsökunum
sem ég veit aö þýöendur hafa. 1
fyrsta lagi vinna þeir van-
þakkaö starf og illa launað. í
öðru lagi gerir ritdómari eins og
sá sem hér skrifar strangar
kröfur. í þriöja lagi er bráö-
nauðsynlegt aö þýða og það sem
allra fjölbreytilegastar bók-
menntir. 1 fjórða lagi efast ég
ekki um að þýöandinn hafi i
þessu tilviki verið mjög hrifinn
af bókinni og fundist hún eiga
brýnt erindi við landa sina. Allt
getur þetta oröið þýðanda til af-
sökunar. En i þvi er h'ka fólgin
ákveöin ásökun á forlag. Þeir
sem aö bókaútgáfu standa, ég
tala nú ekki um vandað forlag
eins og hér á i hlut, verða að
sætta sig viö aö til þeirra séu
gerðar þær kröfur aö þeir sjái til
þess að i útgáfubækurnar sé
lögð öll sú vinna sem nauösyn-
leg er. I þessu dæmi hefði þurft
aö fá kunnáttumann til aö fara
vandlega i saumana á þýöing-
unni, jafnvel endurvinna hana i
samstarfi við frumþýöanda —
slikt samstarf getur gefið mjög
góða raun. Erlent skáldverk er
aldrei svo gott né nauðsynlegt
að þaö réttlæti lélega þýöingu
þess á islensku.
Heimir Páisson.
Lausn siðustu krossgátu
fí r K £ H 0 r
Æ r L R fí D • r fí R n < 7 r K
V 5 'fí R Ö 5 fí rí ■ fí K / fí R / u
5 '/ m s K B y r 1 r ö m fí k K fl fí 7 / L
fí r / V • fí /V D fí S r L h r / K ö m R
/9 u R D u tz fí R 6 fí 5 £ / r L fí r r
É / R n R n u N 1 R. 5 r / rn fí m J ú K fí
fí N r 0 r 5 r fí 5 K fí H N fí F L fí
R D o F / 5 fí m R O rt u L fí fí ~D i. r
/? ö R 5 5 N /V N /7 U t) fí n U R fí / L L-
fí U fí L 5 J /V N / L) r fí K F u R / Jv N T)
L- ö fí N fí Ð fí /V D $ m fí L- fí r R fí
/n 'fí u 5 N £ m 1 'fl u / r K n R L R ö K
KROSSGATA
1 (
MII
WLKKjfí Bf>ÓLÐ D/f/fí /n'oK KfíPP SEPfl 1 KoKfí fíGT/IR TvENrí -D T/ÐfíF •Js 1«NV TJKfíSL fíR mm V/SSfl SflmrB II W£K TLu 'fí a'/i< L’/T/I> SftrftNlH OflQFfí LL Lurífí Ufl L/ /Fínt pJ°
i HlUTfl Sk'jT/HU /flftSflfí SflPfl
íkLKfík LPHfl/R Sff’M 'r B'ok £/VJ>.
G'ot> m’flLNH 7/lbuR rftTL. a HlfíNN 1
HföSfík Hv'/LD!
i TRUFL flfl i FÓTBO LTALIV/ 1
Lflfíbfl /3REF ÓUNOfl
GL/£Pfí PBLRG Gfí&m B'offlP;
Gtn?- /vA/SU VflUyjd. fíND/ SKOl/
\ VERK ÞUL.U FLÆKJSt U/fl
d’fís LoKfl oRÐ
f Sftm, -rfl/-6 LLSKu /Vfl flfl/n. fl/r/Ll skEL. omuft ■ 5/ER 'fíSjbUfi UTPlZ
5 Æ- T>KK MEV BRRKft PIluR.í • 3£/SK ffSYÍ GflNSU.
RflUPft DURTflp H/RGfí 6RBU 5KHHÞ/ NflVfl/Z KLUKk’j KoF? S'ERHL
SKPu/yi mjÖG Fv£N SéluR
SKoli fRfí 5Ö
: V P/SKfl PuRDfí ZE/NS Sfl/TU/L ►
r) L/ T/NH STflrnP*■ 5K.ST. rLiflfí GP£lM
KLYK HJITTH SflmsT. KB/KÐJ
/t LGR hro&K ARRfl/1 r/tpufí , 'OSTÖÐ UG/ Sy/JGjfl •
I SNjo ííLcrri fíU/m Ej/Jri >