Helgarpósturinn - 29.05.1981, Page 18

'Í8
■ Föstuitegur 29. maí, 1^81
heJgarpóstúrirín
Stórborgin Re ykja vík
— með frönskum augum
Gerard Lemarques:
Franskar 1 s landsvIsur/
Poésiscs d’Islande
lslensk þýðing: Þorgeir Þor-
geirsson.
Þýöingaútgáfan, 1981.
Franskar Islandsvisur er aö
mörgu leyti sérstök og
skemmtileg bók.
1 fyrsta lagi kemur þaö ekki
oft fyrir aö hér séu gefnar út
bækur á tveimur tungumálum,
þar sem erlendi textinn er ööru-
megin á opnu og islenski textinn
hinumegin. 1 þessari bók eru
ljóöin frumsamin á frönsku, en
islensk þýöing fylgir meö. Getur
lesandi þvi hæglega borið sam-
maöur litur á ljóðin i þessari
bók sem hér er til umræðu þá
veröur fyrst fyrir að hugsa um
hljómfall frönskunnar sem
manni finnst oft vera i eðli sinu
póetiskt. Einnig eru i frönsku
áberandi endingar, forskeyti,
laus greinir o.fl. sem skapar
sérstæða hrynjandi, einkum eru
þessi einkenni málsins fallin til
að skapa margskonar hljóm-
ræna endurtekningu.
Þessi atriði skila sér ekki i
þýðingunni og geta varla gert
það eins og áðan var að vikið.
Svo langt sem mitt vit nær (og
það er ekki sérlega langt þegar
franska er annarsvegar) þá

IfL^riMÍíkjR Bókmenntir
.eftlr Gunnlaug Astgeksson.

an textána og sér hann þá I
rauninni yrkisefnið frá tveimur
sjónarhornum i einu.
í öðru lagi er gaman að lesa
ljóð sem ort eru á íslandi um is-
lenskan veruleika en á frönsku.
1 þriðja lagi er fróðlegt að
kynnast þvi hvernig fransmað-
ur sem búið hefur hér á landi i
þónokkur ár litur á það um-
hverfi sem hann hrærist i og
hvernig hann tjáir þá sýn i ljóð-
rænu formi. 1
Þiýöing
Ljóð eru viðkvæmari en aðrir
textar i þýðingu, kemur það til
vegna þess að i ljóðum skipta
blæbrigði orðanna meira máli
en i venjulegum prósa, hvert
orð er hlaðiö meiri merkingu en
venjulega, merkingu sem oft
liggur utanvið bókstaflega
meiningu orðsins. Einnig skiptir
hljómfall og hrynjandi mun
meira máli i ljóðum og mjög er
erfitt ef ekki ógerlegt að flytja
slikt á milli tungumála. Þegar
sýnist mér þýðingin vera trú
frumtextanum. Hún er kannski
full bókstafleg á stundum og
veröur þá islenski textinn flat-
ari en efni standa til. Þessi bók-
stafleiki kemur þó ekki mjög að
sök, þvi ljóðin eru á einfjöldu
hversdagsmáli og byggjast
mest á beinni lýsingu sýnilegra
fyrirbæra i umhverfinu
Borgarljóð
Það vekur strax athygli les-
anda aö öll ljóðin fjalla um
borgina og borgarbúa og er ein-
kennandi að fyrsta ljóðið heitir
Reykjavik. Það er rétt að segja
frá þvi áður en lengra er haldið,
að ef einhver ætlar að lesa þessa
bók til að fá enn eina lofrolluna
frá útléndingi um land elds og
isa, frjálsa og stórbrotna
náttúru þess og hetjulega frið-
leiksfólkið sem þar býr, þá er sú
ferð ekki til fjár. Það er enginn
glýja i augum Gerards Le-
marquis — hann hefur búið hér
nógu lengi til þess að hún sé
horfin, hafi hún einhverntima
veriö fyrir hendi. t eina ljóöinu
sem vikið er að náttúrunni er
það einmitt gert á neikvæðan
hátt, náttúran öðlast hvorki
form né merkingu i augum
skáldsins fyrr en hún hefur ver-
iðbeisluð af manninum og sköp-
uð borg úr efni hennar:
Grjót
heimskan i grjótinu
hlægilegt er það i laginu
aldrei nokkurntima hornrétt
veltur fram og til baka
mótstööulaust
En hlaði mennirnir steini
ofaná stein
þá verður til sjóvarnargarður
þá verður til brú yfir ána
þá verður til borg
eftir borg með dýrindis
löstum
öfuguggapukri
og hórdómi miklum
En ljóðið heitir Ég er hundleiður
á náttúrunni (bls. 33).
Með þvi að fjalla fyrst og
fremst um borgina og borgar-
búa virðist mér Gerard vera aö
leggja áherslu á það að Is-
lendingar eru ekkert sérstakir.
Hér eru það sömu lestir og
annarsstaðar sem menn
ástunda og götur og hús eru
hvert öðru lik hvað svo sem
borgin heitir. Ef eitthvað er þá
eru dregnir fram neikvæðir
þættir sem ef til vill geta veriö
sérstakir i fari okkar. Drykkju-
siðir og skemmtanamáti,
brenglað verömætamat og fölsk
lifsgildi. Þegar best lætur veröa
ljóöin spegill sem speglar þætti i
fari okkar sem við viljum ekki
kannast við.
Til dæmis viðurkenna ís-
lendingar ekki neitt sem heitir
einsemd borgarbúans vegna
þess aö þjóðarsálin er ennþá
sveitamannsins sem heldur að
hann búi enn við fjallavötnin
fagurblá þar sem rikir friður
kyrrð og ró. Þessvegna hefur
ekki verið hægt að taka á
vandamálum stórborgarinnar
Gerard Lemarques
af neinu viti hingaðtil. En þessi
einsemd er dregin skýrt fram i
þessari bók.
En það er ekki þarmeð sagt að
allt sé litið neikvæðum augum.
Það er miklu fremur að sjónar-
horn höfundar sé svolitið sposkt,
sjónarhorn þess sem getur horft
á og séð án þess að vera bein-
linis þátttakandi:
Hvað sem hver segir er
Reykjavik falleg
húsin eru Ijót
veðriö óþolandi
kirkjurnar fárániegar
garðarnir auðn
miðbærinn samfellt bilastæði
allt dautt snautt og
drungalegt
en þá brýst fram óvæntur
sólargeisli og draslið fær lif
enginn veit hvernig
(Laugardagskvöld,bls. 51).
Einfaldur texti
I Frönskum íslandsvisum eru
sjö ljóð. Þetta eru allt tiltölulega
langir bálkar allt frá þvi að vera
tvær til þrjár siður uppi 12 siður
(og er þá miðað við annað
tungumálið). Með einföldum
orðum er raðað saman myndum
úr borginni og lifinu sem þar er
lifað. Einkum er það þó nætur-
lifið sem er áberandi. Myndirn-
ar eru yfirleitt ytri lýsingar,
lýsingar á þvi sem sést og heyr-
ist þó fyrir komi innri lýsingar.
Textinn er ekki samþjappaður
og litið er um sérstök stilbrögð
þannig að hann verður oft eins
og einfaldar yfirborðslýsingar,
en þegar betur er að gáð kemur
i ljós að skyggnst er tölvert
langt undir yfirborðið. Og þá
verður einnig ljóst að þessi yfir-
borðseinfaldleiki og stundum
nöturleiki er i samræmi viö til-
finninguna sem skáldið hefur
fyrir borginni og lifinu sem þar
þrifst.
Franskar tslandsvísur eru
eins og ég sagði i upphafi sér-
stök og skemmtileg bók. Gerard
Lemarquis sér islenskan veru-
leika frá sérstæðu sjónarhorni. 1
einföldum og látlausum mynd-
um leiðir hann okkur um borg-
ina og sýnir okkur ýmislegt sem
við höfum ekki rekið augun i áö-
ur eða ekki viljað sjá.
Af nýjum hljómplötum:
Bróðerni og Tískubylgjan
Arnþór og Gísli Helga-
synir — I bróöerni
Tviburabræðurnir Arnþór og
Gisli Helgasynir frá Vest-
mannaeyjum hafa lengi verið
stór nöfn i heimi þjóðlagatón-
listar hér á landi. Það er þvi
vonum seinna aö út kemur
breiðskifa með lögum þeirra.
I bróöerni hefur að geyma 12
lög þeirra bræðra, 6 eftir hvorn,'
samin á 15 ára timabili, eöa
1966—1980.
Þau eru þvi eðlilega all-
ólik innbyrðis enda viðhorf og
möguleikar á, eöa vald yfir.
tjáningarmáta ekki eins hjá 15
ára unglingum og mönnum á
þritugsaldri. Þannig eru eldri
lögin dæmigerð fyrir þá
strauma sem voru i popptónlist
á þeim tima sem þau voru sam-
in, og hvorki betri né verri en þá
gerðist, utan Fréttaauka (sam-
inn ’67) sem vegna ádeilu á
Vletnamstriðið i texta Asa I bæ
hefur verið óvenjulegt lag á sin-
um tima. Hinsvegar eru nýrri
lögin mun persónulegri ef svo
má segja, og þá jafnframt
frumlegri.
En þó aö lögin séu samin á
löngum tfma og af óliku tilefni
sem greint er frá á plötuhylk-
inu — ber platan sterkan heild-
arsvip. Mjög vandaðar en nokk-
uðlikar Utsetningar sjá tilþess.
Ég er ekki að segja að það sé
beinlinis galli (sem væri þá eini
gallinn á plötunni), en fyrir
minn smekk hefði farið betur á
þvi aö reyna að ná þeirri
stemmningu, þeim hljómi, sem
einkenndi þann tima sem lögin
voru samin á, t.d. meö þvi að
sleppa hljdögerflinum (góð jpýð-
ing á syntesizer finnst mer) I
þeim lögum sem samin voru áð-
ur en þetta tæki kom til sögunn-
ar.
Þeir hljóöfæraleikarar og
söngvarar sem aðstoða Arnþór
og Gisla — Helgi E. Kristjáns-
son, sem jafnframt var verk-
stjóri viö upptökurnar og á
drjúgan þátt i útsetningum lag-
anna, Árni Askelsson, Guð-
mundur Benediktsson, Ólafur
Þórarinsson og Siguröur RUnar
Jónsson — skila allir mjög vel
sinu hlutverki. Þaö er þvi ekki
veriö aö hallmæla neinum, þó ég
segi aö stjarna plötunnar sé
GIsli Helgason með flauturnar
sinar.
Ég ætla ekki að fara að taka
fyrir hvert lag fyrir sig, enda
óþarfi þar sem tilfinning þeirra
allra kemst mjög vel til skila.
Og vona bara fleiri leggi eyrun
eftir þessari velheppnuðu plötu
Amþórs og Gisla en Visnavinir,
en i þeim félagsskap á hUn ör-
ugglega eftir að verða mikið
spiluö.
Spandau Ballet — Journ-
eys To Glory
HUn er með ólikindum tónlist-
arþróunin I Bretlandi. Ekki fyrr
bUiö að blása eina „nýja
bylgju” upp en hún er orðin
gömul og önnur tekin við.
Reyndar ekki hægt að tala um
að ein taki við af annarri, þaö
eru margar sem streyma i senn,
þó þær eigi ekki afmæli á sama
degi.Allt eru þetta tiskubylgiur
I sjálfum sér, en sú sem hljóm-
sveitin Spandau Ballett leiðir er
þó tiskubylgja með stóru téi.
Spandau Ballet er komin af
.áieöanjarðarhreyfingu”
1 London, sem bundin
var við nokkra klUbba
sem lögöu áhersluá
hluti mjög ólika þeim
sem einkenna
rokkkúltUrinn. Þó
að rokkinu hafi alltaf
fylgt, og fylgi enn,
dans og skemmtun, þá
hefur tónlistin sjálf
alltaf verið
aöalatriðið. En hjá
Spandau Ballet er
tónlistin frekar i öðíu
sæti, enda gera þeir
mjög litið af þvi að
spila á „venjulegum”
hljómleikum: „Það
ættu ekki aö vera til
hljómleikabönd. Ef þú
ert bara óvirkur
áhorfandi á
hljómleikum, þá ertu
neytandi og i afturför”,
segja þeir. Og leggja
áherslu á að þeir sem
koma á skemmtanir þeirra fái
að njóta sin sem best, séu sjálf-
ir I miðpunkti athyglinnar með
hljómsveitinni, og geti ásamt
henni stjórnað feröinni, þvi þar
sem bylgjan byggist aðallega á
klæðnaðinum, glæsilegum bún-
ingum af öllu tagi eru þeir jafn
áberandi og athyglisveröir og
hljdmsveitin sjálf. Engin fóst
formúla allt á aö geta gerst.
Ég ernU ekki viss um að þessi
„skemmtanaheimspeki” sé ný
undir sólinni, en allt um það er
Spandau Ballet athyglisverð
hljómsveit. Tónlist þeirra hefur
sin séreinkenni, þrátt fyrir að
fyrirmyndirnar séu augljósar.
Og hvað sem verður um Tisku-
bylgjuna, þá má bUast við að
Spandau Ballet haldi velli.
A.m.k. gefur Journeys To Glory
fyrirheit um það.