Helgarpósturinn - 11.12.1981, Blaðsíða 8

pásturínn—
Blað um þjóðmál,
listir og menningarmál.
Utgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
AAagnósson.
Ritstjórar: Arni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson.
Blaðamenn: Guðjón Arn
grimsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Gunnar Gunnars-
son og Þorgrímur Gestsson.
Utlit: Kristinn G. Harðarson.
Ljósmyndir: Jim Smart
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdótt-
ir.
Dreifingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Siðumúla 11, Reykjavik.
Simi 81866. Afgreiðsla að
Hverfisgötu 8 10. Símar:
81866, 81741, og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Askrifatarverð
á mánuöi kr. 30.
Lausasöluverö kr. 10,-
Fjölbreytni
i fjölmiölun
„Eftir svo sem tiu ár á ég von á
þvi aö sjá rikisutvarpiö i nýju
liúsi, tæknilega vel vætt, meö fjöl-
breytta og góöa dagskrá fyrir alla
landsmenn. Auk þess vonast ég
eftir aö sjá nokkrar útvarps- og
sjónvarpsstöðvar, staöbundnar,
sem aukiá fjölbreytnina og gæöin
meö góöu efni. Þarna veröi heil-
brigö og goö samkeppni og
væntanlega einnig samstarf.
Skem mtilegast af öllu væri ef við
æltum þá kost á að ná, ef við
viidum. dagskrám frá ná-
gröniium okkar i austri og vestri,
til þess enn að auka fjölbreytnina.
Þá ættum við aö vera ákaflega
vel sett.”
A þessa leið hljdöar framtiöar-
sýn Markiísar A. Einarssonar,
veðurspámanns og formanns út-
varpslaganefndar, i Yfirheyrslu
Helgarpóstsins í dag, en störf út-
varpslaganefndar hafa verið til
umræöu aö undanförnu i ljósi
vidéóöngþveitisins og skýrslu
myndbandanefndar þar að lút-
andi.
i viötalinu við Markús gefur
hann gi-einilega i skyn að hljóm-
grunnur er fyrir þvi innan út-
varpslaganefndar að rýmka þær
reglur sem gilthafa um árabil um
útvarps- og sjónvarpsrekstur hér
á landi svo aö telja má fullvíst að
sá algjöri einkaréttur rikisins,
sem verið hefur á útvarps- og
sjón varpsrekstri, veröi afnum-
inn. En á sama tíma gefur
Markús í skyn, aö þessum
„frjálsa” útvarps- og sjónvarps-
rekstri verði settar ákveðnar
skorður og að hann sé andvigur
þvi aö st jórnmálaf lokkar eöa
aöilar tengdir sterkum fjármála-
öflum eigi hlut aö þessum rekstri.
Séu þetta þau megin sjónarmið,
sem útvarpslagapefnd hefur
einkum til viðmiöunar i störfum
sinum, verða þau að teljast skyn-
sanileg. A hinn bóginn gefur
Markús i skyn, aö hann telji aö
með þessari öru framþróun út-
varpsf jöl miöla nna svonefndu,
muni videó-málin leysast sjálf-
krafa og verulega draga úr notk-
un myndbanda. Þar vanmetur
liklega formaður útvarpslaga-
nefndar þátt myndbandanna i
þeirri fjölmiðlaþróun, sem nú á
sérstað. Reynslan frá Bandarikj-
unum, þar sem enginn kvartar
yfir fábreytilegu vali varöandi
utvarpsfjölmiðla, sýnir einmitt
að enginn markaösþáttur fjöl-
iniölunar þar I landi er f eins
hröðum vexti og einmitt mynd-
böndin, og stórfyrirtækin á þessu
sviði verja nú gifurlegum fjár-
hæöum til þess að geta verið meö
i þeim leik.
Ilvað um það — islenskir fjöl-
miðlaneytendur eiga greinilega
ljúfa daga i vændum næstu árin,
hvað sem lfður samdrætti á
blaða in arkaöinum . En hvort
þróunin verður þeim að sama
skapi til sáluhcilla veltur á þvi
hvernig að málum er staöiö af
hálfu þeirra sem valdiö hafa.
Saga úr kerfinu
1 vetur situr skrifari
Eyjapósts á skólabekk og
kann mörgum að þykja það
kyndugtuppátæki af manni
á fimmtugsaldri. Astæöan
fyrir þessari skólagöngu er
sú, aö menntakerfið is-
lenska býður kennurum
upp á árs leyfi frá kennslu
á fullum launum til endur-
menntunar en sá hængur er
á að viðkomandi þarf aö
hafa kennt að minnsta kosti
tiu ár. Raunar eru ekki
nærri allir sem verða þess-
fyrir kennsluna var afhent i
byrjun sBptember, að alls
var skrifara uppálagt að
kenna 22 stundir vikulega,
sem gerir sex tima i yfir-
vinnu og tókst bærilega vel
að kombínera þessa tima
saman viö námiö þannig að
allir undu glaðir við sitt
am.k. fyrst i staö.
c
%#vo hófst hvort
tveggja nám og kennsla og
gekk bara þolanlega.
Eyjapóstur trá Sigurgeiri Jónssyni
arar dýrðar aðnjótandi og
er á hverju ári vinsað úr
allstórum hópi umsækj-
enda.
^3 g skrifari var i haust
einn hinna ljónheppnu,
fékk orlof á hálfum launum
og þvi fylgir að seinna meir
má aftur taka hálft orlof.
Reyndar þótti þessi orlofs-
umsókn öll hin kyndugasta
og mundu menn ekki eftir
að áður hefði verið sótt um
orlof til náms við Stýri-
mannaskólann i Vest-
mannaeyjum. En umsókn-
in var greinilega rökstudd
með þvi að skrifari hafði
um tveggja ára skeið séð
um fræðslu ungra manna i
niunda bekk i sjóvinnu og
siglingafræði og hugðist nú
betrumbæta menntun sina
á þvi sviði.
Það þótti skrifara sýnt að
litt myndu hálf kennara-
laun duga til að metta sex
munna yfir veturinn og
sótti hann þvi um kennslu
að auki, svo sem hálfa
stöðu eða rúmlega það. t
ljós kom, þegar stundaskrá
Fyrsti dagur hvers
mánaðar er ævinlega mik-
ill gleðidagur hjá opin-
berum starfsmönnum þvi
þá fá þeir launin sin greidd.
Og fyrsti september var
gleðidagur hjá mörgum en
ekki hjá skrifara, þvi hann
fékk engin laun, hvorki föst
laun né yfirvinnu. Sest var
við simann og hringt suður
i kerfið. Það tók hátt i
klukkutima að ná i ábyrgan
aðila og siðan fór hátt i
hálftimi i að útskýra málið
fyrir honum og taka við
skýringum. Og það mátti
kerfið eiga að næsta föstu-
dag komu föstu launin en
heldur ekkert annað,
hvorki yfirvinna né heima-
vinna eða aðrar sporslur
sem fylgja eiga.
Allt var þetta þó látið
kyrrt liggja um sinn og þvi
treyst að úr myndi rætast
um næstu mánaðamót. Það
varð ekki og nú tók skrifari
að verða dálitið óþolin-
móður. Hann hringdi i
kerfið og bað um skýringu.
Ekki var hún á reiðum
höndum, en talið var að
yfirvinnan myndi skila sér
úm næstu mánaðamót.
Fostudagur n. desember
Eínn var beðið og
hvort tveggja stundað af
miklu kappi, nám og
kennsla. Svo kom fyrsti
nóvember og bólaði ekki
enn á neinum greiðslum
fyrir yfirvinnu. Nú varð
skrifari reiður og sama er
að segja um nokkra aðra úr
kennaraliði, þar sem þeir
höfðu sömu sögu að segja
af sinum launamálum. Var
nú i sameiningu haft sam-
band við þann starfsmann
kerfisins sem ábyrgð ber á
þessum hlutum og honum
tilkynnt að menn myndu
leggja niöur vinnu ef þessi
laun yrðu ekki greidd innan
viku. Þá tók kerfið við sér,
yfirvinnan skilaði sér innan
viku og menn tóku almennt
gleði sina á ný og hættu að
vera reiðir. Nema skrifari
Eyjapósts. Hann fékk ekki
neitt og hélt áfram að vera
reiður.
Enn var hringt i kerfiö og
haldið uppi spurnum um
þennan drátt. Og viti menn,
skýring fékkst. Starfs-
maöurinn ábyrgi upplýsti
nefnilega, að þar sem
skrifari væri i hálfu orlofi
mætti hann kenna
nákvæmlega hálfa kennslu
þvi til viðbótar en kerfið liti
svo á að ekki kæmi til
greina fyrir hann að bæta á
sig sex tímum á viku i yfir-
vinnu, það hlyti óhjá-
kvæmilega að koma niöur á
námi eða kennslu að vinna
svo langan vinnudag. Þvi
kæmi ekki til greina að
greiða þessa sex tima
(aftur á móti var skrifara
guðvelkomið að vinna þá i
sjálfboðavinnu).
átt er svo með öllu illt
hugsaði skrifari meö sér og
gott er nú til þess að vita að
vinnuveitandinn skuli bera
svo mikla umhyggju fyrir
starfsmanni sinum að hann
sjái til þess að hann ekki of-
geri sér á vinnu. Þetta ber
vissulega að meta. Hitt
þótti skrifara lakara að
vera búinn að vinna i sjálf-
boðavinnu heila tvo mánuði
fyrir rikið og vildi hann satt
að segja ekki una þvi þegj-
andi og hljóðalaust.
Með hjálp góðra manna i
Reykjavik var skotiö á
fundi með starfsmanninum
ábyrga og fleiri og var á
þeim fundi ákveðið að
greiða skrifara þessa tima,
þó ekki sem yfirvinnu held-
ur sem álagsgreiðslu, þar
eð kerfið gat ekki fallist á
að stofna heilsufari
skrifara i hættu með yfir-
vinnu. Þess má geta að
greiðsla fyrir álag er held-
ur lægri en yfirvir.nu-
greiðslur. Þetta samkomu-
lag var siðan borið undir
skrifara og játti hann þvi,
aðallega vegna þess að
óþægilega mikið af glugga-
bréfum og ámóta skemmti-
legum sendingum var farið
að berast inn um bréfalúg-
una og var hann satt að
segja sárlega farið að
vanta þessa peninga til að
grynna á þvi flóði.
öllum gluggabréfa-
greiðslum var nú slegið á
frest til hins fyrsta
desember en þá var lofað
að margnefnd laun myndu
skila sér. Og fyrsti desem-
ber kom á almanakinu en
launin ekki. Nú var lang-
lundargeð skrifara þrotið
og skrifaði hann skóla-
stjóra skólans, sem hann
kennir við, bréf og tilkynnti
að hann hefði klippt sex
stundir aftan af stundaskrá
sinni eftir hádegið og myndi
ekki kennaí þær fyrr en
greiðsla hefði borist, nú
yröu loforð að sunnan ekki
lengur tekin gild. Og
Eirikur skólastjóri klóraði
sér i kollinum og sagði að
þetta væri reyndar alveg
laukrétt niðurstaða hjá
skrifara, annað væri varla
hægt að gera i málinu. Svo
hringdi hann í starfsmann-
inn ábyrga og las honum
bréfið. Þá sló á þögn um
stund og varð fátt um skýr-
ingar, liklega hafði þetta
bara gleymst i kerfinu
enda mikið að gera kring-
um mánaðamótin nóvem-
ber og desember en liklega
væri nú hægt að afgreiða
þetta með næstu föstudags-
launum. En skrifari hafði
tekiö ákvörðun og hana
bréflega, það væri sjálfsagt
frá hans hendi að vinna
þessa tima en bara ekki
fyrr en greiðsla hefði borist
og þar við sat. Og þennan
sama dag fóru nemendur
skrifara heim með miða til
foreldranna, þar sem
greint var frá atburðum og
yrði nú klipið aftan af
stundatöflu þeirra þrjá
daga vikunnar. Auðvitaö
lásu nemendurnir bréfið og
það voru nokkur saklaus og
blá barnsaugu sem horfðu
undan ljósu hári með vork-
unnaraugum upp á kenn-
arann sinn sem ekki fékk
kaup fyrir að kenna þeim,
eins og þau teldu að þau
væru ábyrg fyrir þessum
ósköpum. Að visu gat
skrifari ekki betur séð en
hýrnaði yfir nokkrum,
þegar þeir uppgötvuðu að
þetta þýddi aukið fri þeim
til handa.
annig standa nú
málin i dag, þegar þetta er
skrifað, fyrsta föstudag i
aðventu. En ef til vill
veröur málið leyst, þegar
þetta birtist á prenti og
vonandi, því skrifari er i
eðli sinu friðsamur maður
og litt fyrir slagsmál gefinn
og allra sist við kerfið.
En stundum getur maður
bara ekki haldið kjafti.
„Strið er friður”
Hérna við Hringborðið og
i næsta nágrenni þess hafa
góðir hægrikratar og
vildarvinir NATOs að
undanfömu gertsér tiðrætt
um snörun. fréttastofu
Rikisútvarpsins á orðunum
verið „stafkrók að finna
um „málstað friðar”.
„Pacifistar”eru menn sem
neita að bera vopn. „Paci-
fist sentiment” er
„stuðningur við afvopnun.”
Nú er útaf fyrir sig
Hringboröið skrifa: Heimir Pálsson — Hraf n Gunnlaugsson — Jón Baldvin Hanni-
balsson — Jónas Jónasson — AAagnea J. Matfhíasdóttir — Sigurdur A. Magnússon
Þráimi_Bertelsson
Hringboröið
I dag skrifar Sigurður A. Magnússon
„growing pacifist and
neutralist sentiment” sem
barst i fréttaskeyti frá
Reuter. Fréttastofan
snaraði setningarbrotinu
með svolátandi hætti:
„vegna sivaxandi fylgis við
málstað friðar og hlutleysis
i Vestur-Evrópu”, sem
kann að orka tvimælis, en
dæmir sig enganveginn
sjálft einsog Eiður Guðna-
son heldur fram af miklum
sjálfbirgingi og yfirlæti á
vettvangi Helgarpóstsins
27. nóvember, án þess að
bera fram tillögu um skárri
eða nákvæmari þýðingu.
^Jamherji hans i bar-
áttunni við islenskar vind-
myllur, Jón Baldvin Hanni-
balsson, bætir fyrir þá van-
rækslu hér við Hringborðið
i siðustu viku og skrifar
hressilega grein þarsem
hann þýðir orðin „pacifist
sentiment” með „einhliða
afvopnun” ánþess að
blikna eða blána um leið og
hann fordæmir að hætti
Eiðs Guðnasonar þann
vansa að láta umrædd orð
merkja „málstað friðar”.
Gengur Jón Baldvin svo
langtað halda þvi fram að i
Reutersfréttinni hafi ekki
fróðlegt að velta fyrir sér,
hvernig hægt er að halda
þvi fram i' fullri alvöru að
afvopnun sé málstað friðar
með öllu óviðkomandi, en
hernaðarsinnar hafa löng-
um búið yfir einstæðum
hæfileikum til rökfræði-
legra loftfimleika, saman-
ber frasana „vopnaður
friður”, „jafnvægi óttans”
og annað f þeim dúr, og
skal ég ekki hætta mér útá
hálan is hernaðarlegrar
rökfræði, sem mér finnst
einatt bera æði mikinn
keim af þvi sem Jón Bald-
vin nefnir hundalógik. Það
sem ég leyf i mér hinsvegar
að gera athugasemd við er
sá gorgeir kratanna sem
kemurfram i tilkalli þeirra
til einkaréttar á skilningi
og þýðingu tiltekinna
erlendra hugtaka (á sama
tima og þeir eiga ekki nógu
sterk orð til að lýsa andúð
sinni á einkarekstri Rfkis-
útvarpsins!). Um það er á-
stæðulaust að þrátta að
alþjóðaorðið „pacifist” er
merkingarlega nátengt
„málstað friðar”, enda
beinlinis dregið af latneska
orðinu „pax” (friður) og
venjulega þýtt á islensku
með orðinu „friöarsinni”.
Ensk tunga á fullgild orð
yfir „einhliða afvopnun”
(unilateral disarmament)
og þarf þvi naumast að
grípa til „pacifist senti-
ment”, sem einfaldlega
merkir „hugarfar friðar-
sinna” hvort sem hægri-
krötum likar betur eða
verr.
h
að má öllum heil-
skyggnum mönnum ljóst
vera að einhliða, tvihliða
eða marghliða afvopnun er
á dagskrá friðarsinna, en
þarfyrir verður afvopnun
ekki sjálfkrafa sett i stað-
inn fyrir „hugarfar friðar-
sinna” sem tekur til
margra annarra þátta, svo
sem hlutleysis, náttúru-
verndar, saðningar
hungraðra i heiminum,
aukins jafnræðis þjóða á
milli o.s.frv. Mergurinn
málsins ersá aðvaldamenn
heimsins, stofnanir þeirra
og leigupennar, hafa gert
sérf ar um að móta daglega
málnotkun með þeim hætti
að þeir geti haftendaskipti
á hugtökum þegar þeim
býður svo við að horfa og
þannig haft stjórn á
hugsanaferli almúgans.
George Orwell lýsir þessu
heldur kaldranalega i
framti'ðarsögu sinni,
„1984”, sem kom út 1948.
Samkvæmt handhægum
notkunarreglum þessarar
aðferðar verður svarthvitt
þegar nauðsyn ber til, rétt
verður rangt, strið verður
friður, og þannig mætti
lengi telja.
Þegar nú Reagan, Luns
og Mitterrand (hér ætti
Brésneff vitanlega li'ka að
vera nefndur) hafa áhyggj-
ur af útbreiðslu friðar-
stefnunnar i Vestur-
Evrópu (the spread of
pacifism in Western
Europe), þá er það alls ó-
skylt „málstað friðarins”
og merkir nánast eitthvað
gagnstætt. Látið er að þvi
liggja að friðarsinnar
(pacifistar) séu i rauninni
bein ógnun við heimsfrið-
inn og þvihafi ábyrgir leið-
togar heimsins þungar á-
hyggjur af athæfi þeirra og
vaxandi áhrifum. Valda-
mönnum heimsins er
vitanlega i lófa lagið að
iðka þennan málfarslega
loddaraleik meðan þeir
eiga þæga og eftirláta
þjóna i öllum helstu fjöl-
miðlum sem dansa eftir
pipum þeirra, en hlæja
samsinnandi að fjarstæðu-
kenndum lýsingum Orwells
þegar þeir koma heim að
loknum löngum starfsdegi
og leggjast uppí di'van með
„1984” áðuren þeir dotta
fyrir kvöldmatinn.
þ
að var vissulega
timabært og vei við hæfi að
stúdentar við Háskóla
Islands skyldu helga full-
veldisdaginn friðarbarátt-
unni sem nú magnast um
gervalla Evrópu, valda-
mönnum i austri og vestri
til hinnar mestu hrellingar.
Og hversvegna skyldi
valdamönnum af öllum lit-
um og gerðum vera svona
meinilla við „málstað
friðarins”? Einfaldlega
vegna þess að þeir vita sem
er, að einfaldasta leiðin til
að halda fólkinu i skefjum
er að hóta að beita vopna-
valdi, auk þess sem vopna-
sala er einn arðvænlegasti
útflutningsatvinnuvegur
allra helstu iðnrikja heims,
en áköfustu kaupendur
vopna eru valdsmenn
snauðustu rikjanna.
Hugarfar friðarsinna er
bæði ógnun viö eina arö-
vænlegustu atvinnugrein
samtimans, þarsem marg-
ir voldugír fjölþjóða-
hringar eiga hlut aö máli,
og tilræði við þá aldalöngu
innrætingu öfugmælanna,
að vigbúnaður sé besta
trygging friðar en afvopn-
un ógnun við hann.
r
A
íullveldissamkomu
stúdenta i Háskólabiói
rakti dr. Gunnar Kristjáns-
son prestur á Reynivöllum
með hrollverkjandi tölúm i
hvert óefni hið blinda og
hamslausa vigbúnaðar-
kapphlaup hefur leitt
kjarnorkuveldin, enda mun
það skoðun margra
fróðustu sérfræðinga um
þessi efni, að ekkert nema
kraftaverk fái forðað
mannkyni frá ólýsanlegum
hörmungum kjarnorku-
styrjaldar sem binda mun
enda á nokkur þúsund ára
menningarþróun jarðar-
búa og eyða þeim að mestu
af yfirborði hnattarins, þó
mannvirki muni að
likindum standa heil og ó-
högguð! Sú kenning hefur
semsé löngu gengið sér til
húðar, hafi hún þá
nokkurntima haldið vatni,
að bættur vopnabúnaður
auki friðarhorfur. Hver ný
uppfinning vopnafram-
leiðenda margfaldar með
djöfullegum hætti likurnar
á kjarnorkustyrjöld og út-
þurrkun meginhluta
mannkyns.
Þessar staðreyndir
hafa lengi verið
viðraðar af