Helgarpósturinn - 20.08.1982, Blaðsíða 9

Oragir við það erfiða
Lofsamleg
gagnrýni í
Politiken
Nú í byrjun ágústmánaðar sýndi
danska sjónvarpið kvikmyndina
Jón Oddur og Jón Bjarni eftir Þrá-
in Bertelsson. Ekki fékk hún
beinlínis besta sýningartíma því
hún var sýnd í sérstökum barna-
tíma síðdegis á föstudegi, þegar
föstudagsgeðveikin er í hámarki.
En einhverjir urðu til að sjá
hana, að minnsta kosti skrifar
Franz Berliner gagnrýnandi Polit-
iken mjög lofsamlegan pistil um
myndina sem á dönsku var kölluð
„Tvillingerne“ eða
Tvíburarnir.Smávægilegs mis-
skilnings gætir í umsögn Berliners
því hann virðist halda að myndin sé
gerð fyrir sjónvarp og þá af ís-
lenska sjónvarpinu.
En svo við grípum niður í um-
sögn Berliners þá segir hann mynd-
ina hafa verið „fallega og huggu-
lega norðuratlantíska upplifun. Ég
fann þörf fyrir að grípa til hástigs
lýsingarorða sem yfirleitt er ekki
þörf fyrir nema þegar barnamyndir
frá Austur-Evrópu eiga í hlut..."
Berliner notar myndina til að
bauna dálítið á sína eigin lands-
menn, þe. þá sem fást við fram-
leiðslu barnaefnis:
„Kannski gætum við flutt inn
nokkra íslendinga til að hleypa
nýjublóðiíokkarframleiðslu. Hér
hafa þeir þó gert mynd sem er sam-
sett af mörgum sjálfstæðum þátt-
um sem voru fullir með fyndnum
og fallegum, kátlegum og sorg-
legum atriðum. Og hún var allan
tímann á bandi barnanna. Lands-
lagið nota þeir á stórgóðan hátt,
svo líkist helst vestrum. Og þeir
voru óragir við að fjalla um allt
þetta erfiða, manneskjulega. Það
virðast allir vera að fara framúr
okkur um þessar mundir. Efna-
hagskreppa þarf ekki að leiða til
menningarlegrar kreppu. Ef við
ætlum okkureinhvern hlut í fram-
tíðinni er það heimskulegasta sem
við gerum að stunda sparnað við
framleiðslu barnaefnis."
Svo mörg voru orð Franz Berlin-
er og mega Þráinn og kvikmynda-
félagið Norðan 8 vel við una.
—ÞH
Asa Sólveig: Vandamál lífs-
leiöans i nýju sjónvarpsleikriti.
LEIÐUR Á
— Sjónvarpiö tekur
upp nýtt leikrit
Asu Sólveigar
í haust
„Þetla fjallar öðruin þræði
uin iiiaiin, sem er orðinn svolitið
leiður á að vera til, án þess þó að
iianii liafi nokkrar lillineigingar
til sjalfsniorðs. Það hefur
náltúrlega talsverð áhrif á hina,
þegar einliver ætlarað liætta að
taka þátt i þvi, scin er að gerast.
Það er erfiðara en ætla mætti”,
sagði Asa Sólvcig rithöfundur,
þegar liiin var spurð um efni
leikrils hennar, sem sjónvarpið
muii væntanlega hefja upptökur
á i október, en stykkið er nafn-
lausl ennþá.
Ása Sólveig sagði, að hug-
niyndin að þessu væri ekki ný.
Hún hefði á sinum tima lagt inn
nákvæma atburðalýsingu til
LÍFINU
sjónvarpsins, og þegar ákveðið
var i janúar að taka stykkið
upp, hóf hUn að skrila það.
Æl'ingar eru ekki haínar og
enn hei'ur ekki veriö skipað i
hlutverk, en upptökustjóri og
leikstjóri veröur Viðar Vikings-
son, og verður þetta i lyrsta
skipti, sem hann sér um háöa
þessa þætti i verki hjá sjónvarp-
inu, en Viðar stjórnaði sem
kunnugt er upptökum á leikriti
Steinunnar Siguröardóttur,
Likamlegu sambandi i Noröur-
bænum.
MARGRÆTT OG MISJAFNT
Benedikt Árnason sem Benjamín Eiríksson á kross-
götum í Okkar á milli — að sumu leyti framsæknustu
islensku kvikmyndinni til þessa< segir Guðjón m.a. í
umsögn sinni.
Háskólabíó + Laugarásbíó:
Okkar á milli í hita og þunga
dagsins. íslensk. Árgerð 1982.
Leikstjóri og höfundur handrits:
Hrafn Gunnlaugsson. Mynda-
taka: Karl Óskarsson. Aðalhlut-
verk: Bcnedikt Arnason, Val-
garður Guðjónsson, Andrea
Oddsteinsdóttir, María Elling-
sen, Margrét Gunnlaugsdóttir.
Hvað sem úrvinnslu og niður-
stöðum líður má Hrafn Gunn-
laugsson eiga það að viðfangsefni
hans í kvikmyndum eru alltaf
skratti áhugaverð.í fjórum helstu
myndum hans, Blóðrauðu
sólarlagi, Vandarhöggi, Óðalinu
og nú/Okkar á milli er hann að
kyukka í íslenska samtíð: Að
skoða íslenskt nútímafólk,
drauma þess, þrár, ótta. Hann
hefur að þessu leyti nokkra sér-
stöðu meðal íslenskra kvik-
myndagerðarmanna, sem ég tel
honum svolítið í hag. Hrafn er
líka orðinn okkar langreyndasti
kvikmyndaleikstjóri, ekki aðeins
af vinnu sinni við þessar fjórar
myndir, heldur einnig af vinnu
við óteljandi smærri verkefni
fyrir sjónvarpið. Bara í ár hefur
hann t.d. stjórnað fimm eða sex
þáttum af sjónminjasafninu, sex
þátta framhaldssería var tekin
upp í vor undir hans stjórn og nú
er verið að gera leikrit eftir Þor-
stein Marelsson, sem Hrafn
stjórnar líka. Þó ungur sé, er
hann því orðinn þrautreyndur
leikstjóri sjónvarpsleikrita og
kvikniynda.
Þegar við bætist allt það
feiknarlega havarí sem þessi
rnynd hefur valdið, fyrst meö
Geysisgosinu. þá þjóðsöngnum,
að ógleymdum tugum viðtala og
greina sem birst hafa sveimérþá í
nánast öllum blöðum sem gefin
hafa verið út á landinu á síðustu
mánuðum auk tónlistar í útvarpi,
þá fer ekki hjá því að svolítilla
vonbrigða gæti þegar upp er stað-
ið. Ekki þannig að myndin sé
slæm. Alls ekki. Hún er í öllum
aðalatriðum haganlega gerð. En
hún er heldur ekkert framúrskar-
andi góð. Og að hún standi undir
öllu því umtali sem hún hefur
fengið er af og frá. En þar er
auðvitað við aðra að sakast en
aðstandendur myndarinnar.
Okkar á milli er, eins og fram
hefur komið, um miðaldra verk-
fræðing sem missir mjög náinn
vin ogsamstarfsmann. Verkfræð-
ingurinn Benjamín hafði greini-
lega fram að því gefið einkalífi
sínu lítinn gaum, en fyrst og
fremst hugsað um þyngd, hæð og
breidd steinsteypu, eins og Is-
lendingi sæmir. Þegar hinn iífs-
glaði vinur hans deyr, þá rankar
hann við sér og er ekki ánægður
með það sem hann sér. Orð hins
látna vinar um að það eina sem
við skiljum eftir okkur séu mill-
jón tonn af steinsteypu, og að nær
væri að svamla um í heita læknum
eins og gullfiskur, fara að veltast
urn í kollinum á honum. Benja-
mín fer á allsherjar bömmer, en
nær sér svo aftur á strik, og þá
breyttur maður. „Life is for liv-
ing“, segir tölvan honum.
Þetta er ekki flókinn þráður,
en hann gefur Hrafni tilefni og
tækifæri til að varpa frarn margs-
konar skoðunum og spurningum
reyndar líka. Það er til dæmis
augljóst að Hrafn er á því að viö
mannfólkiö hugum ekki nóg að
tilfinningum okkar í garð hvers
annars. Þetta sýnir hann ágætlega
með atriðinu þegar feðgarnir
kveðjast á flugvellinum, til dæm-
is. Hrafn bendir á hyldýpi milli
kynslóða, ekki aðeins með pönk-
inu og öllu því, heldur reyndar
miklu betur í leikhúsatriðinu þeg-
ar dóttirin berháttar sig í hlut-
verki fjallkonunnar. Það atriði í
heild sinni er revndar þaö sterk-
asta í mvndinni, snilldarlega vel
gert. Áhorfandinn gerir sér fulla
grein fyrir að þarna er verið að
leika leikrit fvrir fullu húsi áfiorf-
enda, en samt er honum haldið
akkúrat \ ið það sem rnáli skiptir,
spennuna milli foreldra og dótt-
ur, stolt dótturinnar en áfall for-
eldranna. Hrafn reynir að varpa
ljósi á þá grundvallarspurningu -
til hvers við lifum lífinu og hvað
við skiljum eftir okkur. Svona í
heild gæti Benjamín Eiríksson
verið persónugervingur þeirrar
kynslóðar sem skapaö hefur Is-
land nútímans. Lang stærsti
draumur hennar (LSD) væri
steinstevpa, og svo þegar
eitthvað raskaði því vcrðmæta-
mati ruglaöist hun um tíma, eins
og Benjamín. áður en hún næöi
sér á strik aftur. og þá á nýrri og
jákvæðari braut (þjóðsöngur í
nýrri útsetningu og ný fjallkonu -
týpa).Geysisgosið í lok myndar-
innar (sem reyndar var ekki eins
magnað og ég hafði reiknað með,
enda misstu filmurnar greinilega
af upphafi þess) gæti þá verið
tákn uppsprettu einhverrar nýrr-
ar innri orku lands og þjóðar, ó-
beislaðrar.
Á þessari leið er hægt að halda
lengi áfram - að spá í hvað I frafn
er að spá með Okkar á milli. Það
má eflaust segja að það sem t.d.
hefur verið rakið hér að framan
sé svosem engin ný speki. Þetta
hafi allt verið sagt hundrað sinn-
um áður, við allskonar tækifæri.
Jú, gott og vel. En góð vísa er
aldrei of oft kveðin. Það skiptir
öllu meira máli hvernig svona
hlutir eru sagðir. Og það er með
það eins og annað í myndinni -
sumt er vel gert, annað síðra. í
heild nær myndin því að Iifa
áfram í kollinum á manni, og það
er meira en hægt er að segja um
margt af því sem hér er að sjá í
bíó.
Það sem helst kemur í veg fyrir
að allir þessir undirtónar nái
verulegum tökum á áhorfandan-
um er að persónudrama Benja-
míns er ekki nógu skýrt. Myndin
verður svolítið losaraleg við
fyrstu sýn. Þegar hún er skoðuö
aftur kemur hinsvegar í ljós að
þar er fátt eitt út í hött - flest
atriðin koma heim og saman þeg-
ar upp er staðið. Myndin er
snöggtunr betri í annað skipti. En
það er til of mikils ætlast að fólk
sjái Okkar á milli tvisvar, sérstak-
lega þegar 85 króna aðgangseyrir
er hafður í liuga.
Myndin byrjar svosem nógu
vel: Benjamín að trimma, - í
kapphlaupi við sjálfan sig. Kynn-
ingar á persónum eru sniöugar- í
kokteilpartíi hjá Hjörleifi, og út-
varpsviölali. Én þær eru ekki
nógu ýtarlegar. Það kemur yfir
að Benjamín og Sigurður voru
miklir vinir. þeir unnu saman sem
einn maður og leið vel saman. En
vináttu þeirra eru ekki gerð þau
skil aö maður finni verulega til
með Benjámín, og skilji almenni-
lega þá örvæntingu sem grípur
hann, og af hverju örvæntingin
leiðir hann útí þá hluti sem mynd-
in greinir frá. Persónur myndar-
innar, nema Benjamín. eru ekki
nema vel gerðar tvpur. Hrafn
hefur lag á að finna réttar mann-
gerðir í hlutverkin. En áhorfand-
inn nær engu sambandi við þær -
ekki frekar en Benjamín sjálfur.
Þegar á líður hættir maður að
greina milli drauma Benjamíns
og veruleikans, eins og Hrafn ætl-
ast greinilega til. Kynlífsórar
renna sarnan - stundum eru á-
horfendur inní söguhetjunni,
stundunt fyrir utan, stundum í
fortíð, stundum í nútíð. Slíkt er
skemmtilegt, en ákaflega erfitt
svo vel sé, og gerir miklar kröfur
til höfundar. Og það er einmitt í
þessu - um miðbikið - sem mynd-
in missir dálítið dampinn. Sum
atriðin, eins og kynlífsdraumarn-
ir og pönksenan í Óðali, eru of
fyrirferðarmikil í heildarntynd-
inni, og sum önnur atriði detta
uppfyrir. Eiginkona Benjamíns
gufaöi til dæmis bara upp án þess
að skilja eftir sig nokkra slóð.
Styrkur Okkar á milli liggur í
djarflegu efnisvali, nokkuð lag-
legri kvikmyndatöku, scm sjald-
an er ómarkviss en þó stundum of
höll undir fiff í linsunotkun og
hreyfingum, og yfirhöfuð góðri
sviðssetningu. þar sem nostrað er
við táknræn smáatriði. Dæmi um
það: Þegar Benjamín tilkynnir
eiginkonu Sigurðar lát hans er
hún með gráhvítan fegrunar-
maska á andlitinu - dánargrímu
eða e.t.v. einskonar tragíska
trúðsgrímu? Dæmi um tilgangs-
laust smáatriði í hinni annars
hröðu og skörpu samklippingu er
þyrluskot af Hallgrímskirkju-
turni.
Leikurinn er ágætur. Benedikt
Árnason fer sem kunnugt er með
langstærsta hlutverkið og er
sannfærandi. Leikur hans er lágt
stemmdur, tiltölulega jafn. og á
köflum framúrskarandi. Þá
standa þær María Ellingsen og
Margrét Gunnlaugsdóttir sig vel í
erfiðustu aukahlutverkunum.
Aðrir leikarar standa svo sem
fyrir sínu, og Sigurður (Þorvaldur
S Þorvaldsson) er skemmtileg
týpa.
Hrafn notar hljóð og tónlist
mikið í myndinni, og eins og ann-
að í myndinni er það misjafnt.
Dægurlögin, sem glumið hafa í
útvarpinu að undanförnu eru
ágæt, og þokkaiega notuð í
myndinni. Þá bregður fyrir
skemmtilegri notkun á leikhljóð-
unum sjálfum, eins og ritvéla-
glamri og símhringingum. En
kvikmyndatónlist Egils Ólafs-
sonar þótti mér ekki spennandi
og í sumum samtölum greindi ég
ekki orðaskil, hvort sem þar er
um að kenna hljóðupptöku-
manni eða þvoglulegum fram-
burði leikara.
En þrátt fyrir að ýmislegt megi
að myndinni finna, er hún verð-
ugt framlag til íslenskrar kvik-
myndagerðar. Hún er að sumu
leyti framsæknasta íslenska kvik-
myndin til þessa, og við hana
bcitti Hrafn talsvert öðrum
vinnubrögðum og öðru mynd-
máli, en hingað til hafa verið
tíðkuð hjá íslenskum kvikmynda-
gerðarmönnum. Hún var tekin
uppá lengri tíma, 2 árum, ogekki
unnin eftir fastmótuðu handriti.
1 lún var líka til þess að gera ódýr,
enda augljóst af öllum óbeinu
auglýsingunum, t.d. áTropicana,
að ekki hefur af veitt. Kannski
voru við gerð hennar notuð
vinnubrögð sem henta betur við
hinar sérstæðu aðstæöur íslenskr-
ar kvikmyndagerðar, en þau
vinnubrögð sem stunduð hafa
verið hingað til. Kannski ekki.
Hrafn Gunnlaugsson sannar
með myndinni það sem var fyrir-
fram vitað, að hann er með
fremstu kvikmyndagerðarniönn-
urn okkar. Hugmyndaauðgin
leynir sér ekki, og hann skortir
ekki framkvæmdasemina. Með
meiri aga og smámunasemi eru
honum allir vegir færir.