Helgarpósturinn - 20.08.1982, Blaðsíða 16

16
Föstudagur 20. ágúst 1982
J-leli
fleigar---—--
,posturinn.
Vilmundur
Gylfason:
A lslandi er ekki til nein lagaleg
heffi Lögfræöingar eru yfir höfuð
að tala illa menntaðir — i
bókstaflegasta skilningi orðs-
ins. Þá er ekki verið að
talaum árin,sem þeir hafa eytt á
skólabekkjheiúur hinar almennu
hugmyndir sem þeir hafa fengið
um fag sitt, eðli þess og takmark-
anir.
I tslandi fara nær aldrei fram,
að undirlagi lögfræðinga, um-
ræður um heimspeki laganna, um
anda laganna, um rétt og rangt.
En það fara fram liflegar um-
ræður um það hvort þóknun fast-
eignasala skuli vera 1%,2% eða
10%. Þetta hefur þeim verið
kennt, og, þvi miöur, óprúttnir
stjórnmálamenn, sem jafnframt
hafa verið kennarar i lögfræði,
hafa viðhaldið þessari andlegu
eymd til þess að auka völd sín,
þegar mikið hefur þótt liggja við.
Um þetta höfum við mörg
dæmi. Að þeim verður þó ekki
vikið nú, heldur vikið að siðustu
og kannski raunverulegustu lög-
fræðileiðindunum.
Okkur á að vera brugðið
Undanfarna daga hefur þjóðin,
lömuð, fylgst með ótrúlegum
harmleik, sem átti sér stað austur
i Skaftafellssýslu. Tvær franskar
stúlkur, sem hér hafa dvalist
ásamt þúsundum annarra vel-
kominna ferðamanna, verða fyrir
árás byssumanns, sem hér skal
ekki frekar tiunduð. öll þjóðin
þekkir smáatriði. Afleiðingarnar
eru eins hörmulegar og þær geta
orðið.
Þetta er auðvitað dapurlegri
saga en tárum taki. A sjúkra-
húsi i Reykjavik liggur systir
hinnar látnu. Oti i Frakklandi er
fjölskylda hennar og vinir.
En á Höfn i Hornafirði situr
sýslumaður, lögfræðingur,
menntaður i afdölum islenskrar
ómenningar, — Friðjón
Guðröðarson. Hann stjórnar leit
og siðan rannsókn, enda fer lög-
fræðingurinn bæði með fram-
kvæmdavald og dómsvald.
Fréttamenn rikisf jölmiðla
koma á vettvang, og þvi miður
skortir á dómgreindina þar eins
og stundum áður. Sýslumaðurinn
blaðrar stöðugt.
En svo keyrði um þverbak
Byssumaðurinn finnst eftir leit,
og játar á sig hinn voðalega
verknað. Hinn málglaði lögfræð-
ingur, yfirvaldið i Skaftafells-
sýslu, fer þegar i útvarpið og
greinir frá hinum fyrstu málsat-
vikum.
Hann greinir frá þvi að ástæður
byssumannsins, að eigin sögn,
hafi verið þær að stúlkurnar hafi
verið að reykja hass, voðaskot
hafi hlaupið úr byssunni, þegar
þær hafi ráðist að honum, og þá
hafði byssumaðurinn örvilnast.
Þetta er svo yfirgengilegur
frásagnarmáti yfirvaldsins að
sennilega er hann fordæmislaus i
sögu islenskrar réttvisi, og er þó
af mörgu að taka. Greint er i
smáatriðum frá málsatvikum,
þar sem þeim, sem játað hefur á
sig slikan verknað, er leyft að
bera tiltekið athæfi upp á hina
látnu, gersamlega án athuga-
semda.
Dómsmálaráðherra, Friðjón
Þórðarson, á að láta þennan
sýslumann þegar i stað vikja úr
embætti fyrir embættisafglöp. Og
hafi hann ekki gert það fyrir þing-
byrjun þá mun sú krafa koma
fram á Alþingi.
Afglöp af alvarlegustu
tegund
Þessum róg um hina látnu er-
lendu konu er auðveldara að
koma af staðen bera til baka.Og
þetta er rógur, hvort sem satt er
eða logið. Liklegt er að þetta sé
sett i erlend fréttaskeyti, jafnvel
sem berast til heimalands
hennar, fyrir augu ættingja og
vina.
A Islandi, eins og i öðrum lönd-
um,eru bæði dómar og fordómar
um hass. Það er ofur eðlilegt.
Foreldrar kunna að hafa misst
börn sin i eiturlyf. Slikt fólk hefur
rétt til þess bæði að dæma og vera
fullt af fordómum. En island er
ekki villimannaland þar sem
menn ganga um og taka lögin i
sinar hendur, og þá ekki vopnaðir
menn. Saga byssumannsins er
náttúrlega svo botnlaus, að hún er
ekki boðleg, enda rekst þar hvað
á annars horn.
En söm er gjörð sýslumanns-
ins, lögfræðingsins. Hann þylur
yfir landslýð framburð byssu-
manns við fyrstu yfirheyrslu,
sem er til þess fallin að vekja for-
dóma i garð hinnar látnu mann-
eskju, og jafnvel afsaka athæfið.
Þetta er ófyrirgefanlegt, dóm-
greindarlaust og ber laga-
prófessjóninni ófagurt vitni.
— Og sannið til, það verður
áreiðanlega enginn lögfræðingur
til þess að finna að þessu, nema ef
vera skyldi Sigurður Lindal.
ómenning
Það er auðvitað ekki menn-
ingarþjóð þar sem ástand er slikt
að lagahefðir, opinber skilningur,
ekki á lagabókstaf, heldur á hinu
sem að baki á að búa, réttu og
röngu, eru ekki til. Þess vegna
gerast svona slys. Sýslumaðurinn
kann að hafa lokið öllum prófum
með þeim sóma sem háskóladeild
hans hefur krafist af honum.
Hann er samt menntunarlaus
maður i kritiklausu umhverfi.
En annað er alvarlegra. Hin
látna stúlka, sem hér hefur verið
rægð af yfirvöldum, og ættingjum
og vinum þar með gerður kannski
óbætanlegur miski á erfiðri
stund, er erlend.Þetta rifjar upp
sams konar framkomu
Rannsóknarlögreglu rikisins
gagnvart þýskum manni, sem
lést með voveiflegum hætti
siðast liðið haust, og reyndist
hafa hneigst að sama kyni og
hann var sjálfur. Þá var spilað á
fordóma, þó til frásagnar væri sá
einn, sem verknaðinn játaði á sig.
Siðdegisblöðin fóru hamförum i
fordómum gagnvart hinum látna
manni. Og það gerði lika Rann-
sóknarlögregla rikisins, ein laga-
smiðjan til.
En alvaran er þessi: Getur
verið að við séum slikt dalafólk,
slikur skrill, að við höldum að
svona framkoma sé leyfileg af þvi
hér á erlent fólk hlut að máli?
Getur verið, að sýslumaðurinn og
fréttafólkið séu, ekki aðeins illa
vaxin i störf sin, heldur taii þau út
úr þjóðarsálinni? Að svona megi
tala um útlendinga, lifs og liðna?
Sé svo, þá skyldu menn hugsa sig
vel um.
Því miður
Þvi miður hefur það gérst að
rikisfjölmiðlar hafa meðtekið
boðskap yfirvaldsins á Höfn i
Hornafirði gagnrýnilaust —
meira að segja einnig sjónvarpið.
Það er auðvitað hryggilegt, og
raunar gott betur. Þetta atvik
ætti að verða þessum stofnunum
tilefni rækilegrar naflaskoðunar.
Það þarf varla að segja meira.
Við viljum vera manneskjur, og
við viljum hafa samkennd með
náunganum. Það gengi áreiðan-
lega betur, ef eitthvert lágmarks-
samhengi væri milli laga og reglu
annars vegar, og hugmynda um
rétt og rangt hins vegar. A þvi
hefur að þessu sinni orðið mjög
alvarlegur misbrestur. Islenskt
yfirvald hefur rógborið nýlátna
erlenda stúlku — og i þvi sam-
bandi skipta efnisatriði, sönnuð
eða ósönnuð, engu máli.
Þess vegna á yfirvaldið, sem
miskann hefur gert, að vikja úr
embætti. Þannig eigum við öll að
viðurkenna mistök okkar. Það
væri skref i átt til siðmenningar.
Miðvikudagskvöld, 18. ágúst
Vilmundur Gylfason.
Manneskjur
— eða skríll?
Af lautatúrum og
lidkunartúrum
Undanfarna daga hefur
veðurfarið minnt okkur
Austfirðinga á að brátt liði
að hausti. Gránað hefur i
fjöll og senn kemur að
þvi að kveðja gott
sumar. En hausttiðin hefur
sina töfra, kvöldin eru
húmdökk og fögur, haust-
litir i óteljandj, litbrigðum
skrýða landið og mál er að
bregða sér til berja.
E g verð vist að viður-
kenna að ég tilheyri þeim
flokki húsmæðra sem
kenndur hefur verið viö
Cheerios og súrmjólk
þ.e.a.s. útivinnandi og þvi
æði oft fljótaskrift á soðn-
ingunni.
En einhversstaðar djúpt i
leynum blunda húsmóður-
hvatirnar, þvi þegar
blessuð berin blá og svört
fara að litka móana verð ég
gripin einhverskonar
niðursuðuæði og fjöl-
skyldan er gerð út á berja-
mó með öll tiltæk ilát, þvi
nú á að sulta og safta sem
aldrei fyrr.
Nú má enginn halda að
þessi berjatinslumania sé
sýki sem aðeins leggist á
mig og mina. Nei, það er
öðru nær. Þetta verður
nokkurskonar faraldur og
heilu fjölskyldurnar flykkj-
ast i berjamó. Þegar vel
árar er uppskeran hreint
ótrúleg og i þvottabölum
mæld.
En ekki er sopið kálið
þó i ausuna sé komið”. Úr
aflanum þarf að vinna, við
hreinsunina er ryksugan á
fullu, eiginmaðurinn er
staðsettur við hakka-
maskinuna og krakkanór-
urnar hafðar til snúninga.
A endanum er uppskeran
orðin að saft og sultu og
húsmóðirin virðir fyrir sér
byrgðirnar þrútin af hús-
móðurlegu stolti og leiðir
ekki hugann að, hvernig
eigi að torga þessu öllu,
hvað þá að hún sjái útgang-
inn á eldhúsinu. Egils-
staðabúar hafa mikið farið
til berja til Njarðvikur
eystri, en þar er berjaland
mikið og gott, en undan-
farin sumur hafa keppt við
okkur um landsins gæði
nýir landnemar, stórir
gæsahópar, búpeningur
gæsabænda á Borgarfirði.
Þær eru frekar til fóðursins
blessaðar en jólasteikin
bragðast þeim mun betur.
Ég hef grun um að ferða-
menn sem farið hafa um
Njarðvik hafi stundum
fengið vatn i munninn er
þeir mættu flokkum af
þessum pattaralega fiður-
fénaði og hafi þá jafnvel
einn og einn átt bágt með
að hemja veiðináttúruna,
að minnsta kosti hafði ein-
hver dælt höglum i jóla-
gæsina mina.
Hreindýraveiðitiminn
byrjar 1. ágúst og stendur
til 20. september. Um fjöll
og firnindi fara nú hjarðir
hreindýra og hafa vist litla
hugmynd um að i Stjórnar-
tiðindum nr. 416 voru 805
þeirra dæmd til dauða. Nú
þegar heyönnum lýkur
þurrka bændur rykið af
byssuhólkum sinum og
búast til veiða. Raunar er
sagt að til séu þeir sem
aldrei láti vopnin rykfalla
heldur bregði sér i svo-
kallaða liðkunartúra og
næli i eitt og eitt dýr rétt til
að halda sér i æfingu. Sjálf-
sagt eru þessar glæpasögur
meira og minna upplognar
enda oftast sagðar til
skemmtunar i skammdeg-
inu.
H reindýraveiðileyfum
er skipt milli sveitafélaga
og koma þetta frá 4 upp i 70
i hlut hvers hrepps. Hrein-
dýraeftirlitsmenn hafa
siöan umsjón með veið-
unum. Til að fá leyfi til að
veiða hreindýr eiga menn
samkvæmt lögum að hafa
sannað skotfimi sina og
kunnáttu i meöferð skot-
vopna fyrir hlutaðeigandi
lögreglustjóra og byssan
má ekki vera minni en riff-
ill cal 243. Vonandi er eftir
þessum reglum farið þvi
það er hryggilegt og til
hreinnar skammar ef illa
er að verki staðið. Ýmsum
finnst sjálfsagt synd að elta
uppi og drepa þessi fallegu
dýr og það í landi þar sem
mönnum verður tiðrætt um
illseljanlegt k jötfjall, en
það er nauðsynlegt að
halda stofninum i skefjum
þar sem landið þolir ekki
meiri beit og fátt þykir mér
ömurlegra en að sjá hor-
fallin dýr á útmánuðum.
H reindýraveiðiferðir
eru stöðug uppspretta
gamansagna og mörg eiga
þar að gerast ævintýrin,
menn eru sagði misheppnir
i skotgleði sinni, jafnvel
svo að þeir hafi i mis-
gripum skotið gráa klárinn
nágrannans. En ég held að
i raun séu þessar ferðir
mjög erfiðar og hinar
mestu svaðilfarir og þvi
skemmtilegastar þegar
heim er komið og farið að
segja ferðasöguna. Þær
gefa reyndar lika svolitið i
aðra hönd og gott búsflag i
frystikistuna, þó
heldur þyki hreindýrakjöt
leiðigjarn hversdags-
matur. Já,hann er vist bú-
inn að ganga i gegnum
ýmislegt hreindyrshrygg-
urinn sem snæddur er i
rauðvínssósu við kertaljós
af prúðbúnu fólki á veit-
ingahúsi suður i henni
Reykjavik.