Helgarpósturinn - 24.09.1982, Síða 7

Músík og pólsk gagnrýni
mest áberandi á haustmisseri Fjalakattarins
Nú um mánaðamótin hefur
Fjalakötturinn starfsemi sína eftir
sumarfríið. Nokkrar breytingar
hafa verið gerðar á starfsháttum
klúbbsins og er sú helst að nú verð-
ur hægt að kaupa kort sem gildir
inn á fimm myndir að eigin vali.
Kortið kostar 45 krónur svo að fé-
lagsgjaldinu frátöldu gefst fólki
kostur á að fara í bíó fyrir 9 krónur.
Einnig verða gerðar breytingar á
sýningum þannig að nú verða
myndirnar sýndar allt að tíu sinn-
um á hálfs mánaðar tímabili og
verða sýningar samfelldar allt
tímabilið. Búið er að ganga frá dag-
skrá fyrra misseris sem stendur frá
1. október til 1. febrúar. Verða alls
sýndar 15 myndir og hafa 13 þeirra
þegar verið ákveðnar.
Fyrsta myndin sem sýnd verður
er þýsk, Celeste heitir hún og er
gerð af Percy Adlon. Myndin er
gerð í fyrra og segir frá síðustu
mánuðunum í ævi Marcel Prousts.
The Lusty Men er bandarísk mynd
frá 1952 sem Nicholas Ray leikstýr-
ir og fjallar um ródeókappa í ves-
trinu. Under Milkwood er ensk frá
1972, leikstjóri Andrew Sinclair,
byggð á leikriti Dylan Thomas sem
sýnt var hér ekki alls fyrif löngu.
Síðasta myndin í október er gerð í
Frakklandi 1962. Hún heitir The
Trial og er leikstjóri enginn annar
en Orson Welles. Myndin er byggð
á frægri skáldsögu Kafka.
Nóvembermánuður býður upp á
Stella, gríska mynd frá 1956 með
Melinu Mercouri í aðalhlutverk-
inu, leikstjóri er Michael Cacoy-
annis. Roots, Rock Reggae er gerð
á Jamaica árið 1978 undir stjórn
Jeremy Marre og lýsir því umhverfi
sem reggaetónlistin er sprottin úr.
Samningurinn heitir pólsk mynd
eftir Krzysztof Zanussi, svört kóm-
edía um lágstéttarstúlku og hástétt-
arpilt. Síðasta myndin í nóvember
fjallar líka um reggaetónlist, en að
þessu sinni í London. Hún heitir
Babylon, er frá í fyrra og leikstjóri
er Franco Rosso.
Desember hefst með svissneskri
mynd, Messidor heitir hún og er
eftir Alain Tanner. Hún fjallar um
ævintýri tveggja stúlkna sem ferð-
ast á puttanum. Síðan koma þrjár
pólskar myndir, allar gerðar árið
1979. Sú fyrsta heitir Perlur á talna-
bandi og er eftir Kazimerz Kutz.
Fjallar hún um baráttu manns við
kerfið. Sú næsta heitir Áhugamað-
urinn og er eftir Kryztof Kiesl-
owski. Þessi mynd hlaut fyrstu
verðlaun á kvikmyndahátíðinni í
Moskvu árið 1979 en hún segir frá
ungum verkamanni sem gerist
kvikmyndatökumaður. Síðasta
mynd ársins heitir Dreifbýlisleikar-
arnir og er eftir Agnieszka Hol-
land. Fjallar hún um ýmsar hliðar
„karríerisma“ í sósíalísku
þjóðfélagi.
Síðasta myndin sem
ákveðin hef ur verið á
fyrra misseri nefnist Jjm
Rokksvindlið mikla.
Það er ensk mynd
frá 1980 og fjallar
um pönk-
svindlið mikla. Það er ensk mynd
frá 1980 og fjallar um pönkhljóm-
sveitina frægu Sex Pistols.
Sýningar verða áfram í Tjarnar-
bíó en þar stendur til að gera
endurbætur á anddyrinu þannig að
fólk geti fengið sér kaffisopa. Búið
er að kaupa nýja sýningarvél og
hljóðkerfið hefur verið bætt mikið.
Forsala korta og félagsskírteina
hefst 30. þm. og verður í fjórum
bókabúðum, þe. Máli og menn-
ingu, Sigfúsi Eymundssyni, Bóka-
búð Braga við Hlemm og Bóksölu
stúdenta. Félagsskírteinið kostar
65 krónur, en kortið 45 eins og
áður segir. — ÞH
Þá
erum
við
mættir
aftur.. ■
Tónabíó: Bræðragengið (The
Long Riders), Bandarísk. Árgerð
1980. Leikstjóri Walter Hill.
Handrit Bill Bryden, Steven
Phillip Smith, Stacy og James Ke-
ach. Aðalleikarar Bræðurnir
Carradine, Keach og Quaid.
Þetta er enn ein útgáfan um
bandaríska útlagann Jesse James
Woodson (1847-82) ervarsonur
Baptistaprests. Hann missti
föður sinn 1851 og móður hans
giftist Dr. Reuben Samuels. Þeg-
ar Borgarastytjöldin (Þrælastríð-
ið) skall á' gengu þeir bræður
Jesse og Frank í Suðurríkjaher-
inn 1862, í sveit sem kölluð var
Confederate Bushwahckers
(skæruliðar), og stjórnað af Wi-
liam Clarke Quantrill. Eftirstríð-
ið komu þeir upp útlagaflokki. f
þann flokk gengu bræðumir Yo-
unger, sem höfðu verið í liði Qu-
antrill.
Á tímabilinu 1866-1882
blómstraði flokkurinn og talið er
að þeir hafi rænt 11 banka, 7 lestir
og 3 póstvagna, en þeim voru
kenndir ýmsir glæpir sem þeir
frörndu aldrei (sjá bókina The
Story of Cole Younger, by Him-
self (1903).
Nú kemur til sögunnar Allan
Pinkerton (1819-1884), fæddur í
Glasgow, Skotlandi en hann varð
að flýja land vegna þátttöku í
Chartist hreyfingunni. Hann
óformleg FBI lögga eða jafnvel
fyrirmyndin að FBI.
7. september 1876 réðst flokk-
ur Jesse inn í banka í Northfjeld í
Minnesota (meira viský). íbúar
höfðu verið varaðir við og svör-
uðufyrirsig. Younger bræðurnir
meðlimir í flokki Jesse skutu
hann í bakið fyrir lausnarféð sem
var 10.000 dollarar og lagt fram
að tilstuðlan Pinkerton sem var
búinn að eltast lengi við bræðra-
gengið. (Samantekt mín, ekki
prógram).
Sagan er rakin hér vegna þess
að í myndinni virðist þetta allt
gerast á einu sumri. Það er alltaf
gott veður og sumar þegar þeir
fremja afbrot sín. Sérstakar
fréttamyndaskiptingar eru þó
settar inn í myndina öðru hvoru
"(flettiáhrif), sem eiga etv. að
tákna lengri tíma, en það skilst
ekki.
Bræðurnir hafa eflaust byrjað
á því að ræna kaupfélagið, því
þeir eru allir í eins frökkum.
Tæknilega er myndin góð. Það
er ekkert nýtt í töícu eða brellum
sem maður hefur ekki séð áður
(mikið fengið að láni úr Soldier
Blue).
Þeir sem hafa gaman af Westr-
um fá hér mynd við hæfi og þeir
sem þurfa að fara með þeim geta
líka skemmt sér, sbr. konu undir-
ritaðs.
kom til USA 1842. Tilviljun réði
því að hann var við handtöku
peningafalsara, en eftir það varð
hann áhugamaður um lögreglu-
störf. 1846 varð hann „deputy
sheriff’ (eins og Danny í Löðri) í
Kane County og 1850 varð hann
fyrsti leynilögreglumaðurinn í
Chicago. Sama ár setti hann á
stofn leynilögguskrifstofu. Sagt
er að hann hafi komist að því að
myrða ætti Abraham Lincoln á
ferð hans til Washington 1861 og
kom í veg fyrir það. Ennfremur
að skrifstofa hans hafi verið n.k.
náðust og voru dæmdir í ævilangt
fangelsi. Robert dó í fangelsinu
1889, Cole og James voru látnir
lausir 1901. James framdi sjálfs-
morð ári seinna. Cole flutti fyrir-
lestra um siðfræði og tók þátt í
Willta Westur Sjói með Frank
James.
Jesse og Frank komust nefni-
lega undan og voru í felum í þrjú
ár en birtust þá aftur með nýjan
flokk. Þeir stóðu þó stutt við því
þeir voru kyrfilega eftirlýstir og
hurfu því aftur, Bræðurnir Char-
les og Robert Ford, sem voru
I sálarkreppu
Þjóðleikhúsið - Litla sviðið:
Tvíleikur
eftir Tom Kempinski.
Þýðandi: Úlfur Hjörvar.
Leikstjóri: Jill Brooke Árnason.
Leikmynd og búningar: Birgir
Engilberts.
Lýsing: Ásmundur Karlsson.
Leikendur: Þórunn Magnea Magn-
úsdóttir og Gunnar Eyjólfsson.
MS (multiple sclerosis) er sjúk-
dómur sem við vitum flest fremur
fátt um og reyndar er það sama að
segja um læknavísindin. En eitt er
víst að hann er fremur óhugnan-
legur, einkanlega vegna þess að
afleiðingar hans geta komið upp
hvar og hvenær sem er án fyrirvara.
Sjúkdómurinn felst í dreifðum
skemmdum á miðtaugakerfi sem
veldur truflun á flutningi tauga-
boða.
Þessi sjúkdómur er ógnvaldur-
inn íTvíleik. Það er þó ekki hann
sem er aðalviðfangsefnið í þessu
leikriti heldur eru það sálrænar
afleiðingar hans. Reyndar er það
ekki allskostar rétt heldur, því í
sjálfu sér skiptir ekki máli hvaða
sjúkdómur það er eða snöggar
breytingar á lífsaðstæðum sem
skapa það sálarástand sem ríkir hjá
aðalpersónu leiksins. Það er fyrst
og fremst þetta sálarástand sem er
aðalviðfangsefni Tvfleiks.
í stuttu máli er sagan á þann veg
að 33 ára gömul kona sem er fið-
lusnillingur, fær MS og getur ekki
spilað framar. Þar með er fótunum
kippt undan lífi hennar og allt sem
hún hafði unnið að með elju og
einbeitni horfið, gufað upp það
sem veitti henni stað í tilverunni.
Það þarf nú sennilega minna til
en þetta til þess að valda erfiðum
sálarkreppum hjá fólki, hvort sem
það er ósköp venjulegt eða snill-
ingar á einhverju sviði.
Samt sem áður er það ótrúlega
algengt að fólk standi uppi einn
góðan veðurdag í svipuðum spo-
rum og konan í leikritinu. Það þarf
enga stórsnillinga til að lenda í
þessum aðstæðum hvort sem um
sjúkdóma, fötlun eða aðrar ástæð-
ur er að ræða sem valda því að fólki
finnst að grundvellinum sé kippt
undan tilveru þess. Og í hraðfara
breytingaþjóðfélagi nútímans þarf
ekki mikið að gerast til þess að
menn standi þannig uppi svo
ekki sé minnst á atvinnuleysis-
vofuna sem fer ljósum logum um
löndin í kringum okkur.
í Tvíleik er tekið ákveðið dæmi
sem á sér raunverulegan stað í tíma
og rúmi, en þetta dæmi hefur mjög
sterka skírskotun útfyrir heim
verksins og af þeirri skírskotun eru
hugleiðingarnar hér að framan
sprottnar.
í túlkun sinni á leiknum hafa
leikstjóri og leikarar einmitt lagt
áherslu á að gera hinu sálfræðilega
inntaki skil, manneskjunni sem sér
ekki lengur neinn tilgang í lífinu og
tilverunni. Hinar ytri aðstæður,
sem vissulega tekst að gera raun-
verulegar á sviðinu, eru fyrst og
fremst umgjörð um sálarlífslýsingu
sem hefur almennt gildi og á erindi
við nútímamanninn.
Fiðlusnillingurinn leitar til
sálfræðings, reyndar ekki að eigin
frumkvæði heldur fyrir beiðni
mannsins síns og telur sig í raun
eiga lítið erindi þangað. Hún telur
sig hafa brugðist við þessum vanda
eins og vera ber og viðurkennir alls
ekki að hún eigi við sálræn vanda-
mál að stríða. Leikritið gerist allt á
stofu sálfræðingsins og er sex
samtöl milli hans og hennar. Þessi
samtöl eru hlaðin spennu sem í
fyrstunni er vegna sambandsleysis
milli þeirra en verður seinna vegna
beinna átaka þeirra á milli. Eru
staðsetningar og hreyfingar leik-
aranna látnar undirstrika þetta
vandlega. Markmið sálfræðingsins
er að láta hana viðurkenna sálar-
kreppu sína og tekst það að lokum
og virðist það vera helsti boð-
skapur leikritsins.
í sviðsetningunni er gert f því að
hefja upp muninn á sjúklingi og
lækni. Er það t.d. gert með
,sviðsetningunni, viðtalsherbergi
sálfræðingsins, sem er eins og göm-
ul svolítið sjúskuð stofa í Ijósum
litum sem gæti alveg eins verið
vinnustofa rithöfundar. Einnig eru
búningarnir látnir vinna að þessu,
sálfræðingurinn er til dæmis í hæfi-
lega frjálslegum ljósum fötum, sem
virka hlýlega, a.m.k. miðað við ef
hann væri á hvítum slopp. í búning-
unum má einnig finna annarskonar
simbolikk, þar sem föt hennar eru
látin endurspegla lfðanina.
Tilgangur upphafningar þessara
andstæðna er væntanlega að gera
skírskotun leiksins almennari og ef
maður vill túlka þetta ennþá
lengra, mætti segja að með þessu sé
verið að leggja áherslu á að hér sé
þegar allt kemur til alls að ræða um
átök milli tveggja manneskja með
jákvætt og neikvætt lífsviðhorf.
Leikstjórnin virðist mér einnig
þjóna sama markmiði því í leiknum
er fremur lögð áhersla á hið al-
menna í fari persónanna en að
draga fram sérkenni þeirra sem til-
tekinna einstaklinga. En einmitt
þessvegna sjáum við í túlkun leik-
aranna raunverulegt fólk á sviðinu,
•fólk sem við könnumst við án þess
að þekkja nokkuð til fiðlusnillinga
eða sálfræðinga.
í framhaldi af þessu er í raun ó-
þarfi að taka það fram að leikar-
arnir skila sínum hlutverkum mjög
vel.
Þórunni Magneu tekst ótrúlega
vel að sýna okkur manneskju í
þeim aðstæðum sem hér að framan
er lýst, um leið og hún hefur fullt
vald á að lýsa ytri einkennum sjúk-
dómsins eftir því sem ég best þekki
til. Athygli áhorfandans beinist
mest að henni meðan á sýningunni
stendur og má með sanni segja að
hún taki oft fullkomnum ham-
skiptum á sviðinu þegar hún sýnir
okkur ólík geðbrigði persónu
sinnar.
Gunnar Eyjólfsson er ekki eins
áberandi, einkum þó framanaf. En
leikur hans er mjög öruggur og það
er markviss stígandi og um leið
þróun í persónusköpuninni, allt frá
því í upphafi þegar maður þykist
strax hafa týpuna á hreinu,
kaldranalega færibandalækninn
sem leysir öll vandamál með pil-
lugjöf, yfir í hugsandi mannvin sem
vill allt á sig leggja til þess að gera
lífið í kringum oíckur bærilegra.
Þýðing Ulfs Hjörvar er nokkur
lipur og hljómar ekki illa, en verð-
ur oft full hátíðleg einkum þegar
um lengri ræður er að ræða og hefði
mín vegna mátt stytta þær sumar-
hverjar töluvert.
Breska leikritasambandið valdi
Tvíleik besta leikrit ársins 1980 og
er það um þessar mundir sýnt víða
um heim.
\