Helgarpósturinn - 12.11.1982, Blaðsíða 6

6
_Helgai---
pðsturinn
Kirkjuþing er haldið í Reykjavík þessa dagana. Þar ræða
kjörnir fulltrúar íslensku þjóðkirkjunnar, lærðir og leikir,
málefni hennar og skipuleggja starf hennar í framtíð og
nútíð. Þetta er fyrsta kirkjuþingið, sem hinn nýi biskup
íslands, herra Pétur Sigurgeirsson, stjórnar. Áhrif biskups
á störf og stefnu kirkjunnar hafa alla tíð verið mikil og
væntanlega verður einnig svo í ár. Fjölmörg mikilsverð
mál eru rædd á Kirkjuþingi, tekin afstaða til lagafrumvarpa
er varða kirkjuna og gerðar samþykktir.
Biskupinn yfir íslandi, herra Pétur Sigurgeirsson, sem
nú hefur setið í hálft annað ár, er í Yfirheyrslu Helgarpósts-
ins í dag. Hann veitti okkur viðtal á miili þingfunda í Hall-
grímskirkju.
'Nafns Pétux Siyurgeirsson Starf: biskup yfir Islandi Fæddur:2. jíiní 1919'
Heimili: Bergstað astræti 75 Heimilishagir: Kuæntur Sulveigu Asgeirsdöttur ,
4 börn BifreiðVolvo 1980 Áhugamál: friður á jörðu
Einhliða afvopnun finnst mér óhugsandi
- Hvers væntir þú af þínum biskups-
dómi?
„Að veita þeim málum stuðning, sem
kirkjunnar menn eru að vinna að, hvar sem
er í landinu og svo er það friðarbaráttan -
það verður að stemma stigu við þeirri ógn
og skelfingu, sem felst í vígbúnaðarkapp-
hlaupinu. Ég er sérstaklega ánægður með
þær góðu viðtökur, sem ályktun síðustu
Prestastefnu um friðarmál hefur fengið.
Þessu starfi verður haldið áfram og nú erum
við þátttakendur í alþjóðlegu friðarstarfi,
sem á að ná hámarki um jólin. Rætt er um
að þriðji og fjórði sunnudagur í aðventu,
12. og 19. desember, verði helgaðir friðar-
baráttunni. í þessum samtökum verða von-
andi öll hús kristinna manna á aðfangadags-
kvöld og setja friðarljós jólanna út í glugga
hjá sér eða dyr svo að menn geti á táknræn-
an hátt fært nágranna sínum friðarboð-
skapinn, um alla heimsbyggðina.”
- Muntu beita þér fyrir einhverjum
stjórnkcrfisbreytingum í kirkjunni?
„Pað "hefur lengi verið til umræðu að
auka starfssvið vígslubiskupanna tveggja, í
Hólastiftiog Skálholtsstifti. Hérfyrir Kirkju
þingi liggur frumvarp, sem gengur í
þessa átt. Það styð ég að sjálfsögðu, því ég
hef lengi verið fylgjandi hugmyndum um
aukið starf vígslubiskupanna. Verði af
þessu mun það þýða, að vígslubiskuparnir
taka við biskupsstörfum í sínum stiftum og
að í Reykjavík sæti þriðji biskupinn. Um-
fang starfsemi biskupsembættisins hefur
vaxið mjög á undanförnum árum og því er
ekki síður þörf á þessu af hagkvæmnisá-
stæðum.”
- Það hefur verið sagt frá því, að fulltrúar
á Kirkjuþingi skiptist nokkurn veginn á
sama veg og atkvæði í biskupskjörinu á síð-
asta ári. Þýðir það, að enn sé umtalsverður
klofningur í kirkjunni - og í hverju felst
hann þá að þínu mati?
„Ég held að meira sé úr því gert en það er
í raun og veru. Auðvitað eru mismunandi
skoðanir í kirkjunni eins og annars staðar,
mismunandi afstaða manna til ýmissa mála
og málefna. Mér þætti ekki ólíklegt að
menn hefðu eitthvað talað sig saman fyrir
kosningar til Kirkjuþings eins og menn
reyndar gera fyrir allar kosningar, hverju
nafni sem þær nefnast. En að kirkjan skipt-
ist'í „frjálslyndan” arm og „strangtrúaðan”
eða „íhMdssaman” - ég held að það sé ekki
fyrir hendi í sama skilningi og áður.”
- Af og til koma upp raddir um aðskilnað
ríkis og kirkju. Væri sá aðskilnaður ekki
heppilegur fyrir kirkjuna?
„Ég tel að það sé engin sérstök ástæða til
að breyta frá núverandi ástandi, því um
97% þjóðarinnar játa sömu trú og tilheyra
sömu kirkju. Samstarf Þjóðkirkjunnar og
ríkisvaldsins er æskilegt, svo sem í stjórn-
arskránni stendur og ég tel því síður en svo
æskilegt að því samstarfi verði slitið. Það er
æskilegt að kirkjan fái meira sjálfstæði og
-eftir Ómar Valdimarsson
ýmsar aðrar breytingar mætti e.t.v. gera.
Alþingi hefur nýverið sýnt kirkjunni vel-
viljasinn með lögum um samstarfsnefnd
ríkis og þjóðkirkjunnar.”
- En hvað með eilífa baráttu kirkjunnar
við að halda í eignir sínar - væri það ekki
auðveldari slagur væri kirkjan aðskilin frá
ríkinu?
„Það er alveg rétt, kirkjan hefur talið
nokkuð á eignir sínar gengið í gegnum
tíðina. Og þeim málum þarf að koma á
hreint sem allra fyrst, það þarf að draga sem
ljósust mörk á milli eigna ríkisins og kirkj-
unnar. Þjóðkirkjan hefur eignast margar
jarðir og aðrar eignir á liðnum árum og
öldum og þarf vitaskuld á þeim að halda til
að geta haldið uppi þeirri viðamiklu starf-
semi, sem henni er ætlað að sinna og hún
vill sinna. Kirkjan þarf að hafa góðan fjár-
hag og sem sjálfstæðastan. Til þess þarf hún
að geta notað eignir sínar.
Þetta hefur víða valdið nokkrum erfið-
leikum, m.a. þar sem prestssetur hafa ekki
fengið viðhlítandi viðhald eða umönnun og
jafnvel þar sem embættisbústaðir presta
iiafa verið seldir þegar þeir losna án þess að
kirkjan fái ráðstafað sínum eignum. En nú
tel ég að þetta mál sé að komast á réttan
rekspöl, því kirkjumálaráðherra hefur ein-
mitt ákveðið að skipa í nefnd, sem ætlað er
að kanna þessi mál og finna á þeim viðun-
andi lausn. Ráðherra skipar í nefndina eftir
tilnefningum að hluta - þannig að Prestafé-
lag íslands tilnefnir einn, Kirkjuþing einn,
biskup tilnefnir einn og ráðherra svo tvo.
- Okkur skilst að þetta hafi verið talsvert
hitamál innan kirkjunnar. Annað hitamál
er launamál presta. Má ekki kenna um
linku yfirstjórnar kirkjunnar hve prestar
eru illa launaðir?
„Það má kannski segja það, að við prest-
ar höfum ekki verið eins harðir í kjarabar-
áttunni og ýmsir aðrir hópar. Og víst er það
óheppilegt hvernig launamálum þjóna
kirkjunnar er komið. Það má ekki gleyma
því, að prestar eru að segja má alltaf „á
vakt”, jafnt helga daga sem rúmhelga. Enn
er það svo, að andlegt starf og vinna er í
lægra gildi hvað launaupphæðir snertir. Það
er starfandi sérstök kjaranefnd innan kirkj-
unnar og mín skoðun er sú, að starf hennar
muni á næstunni skila miklum árangri."
- Prestskosningar eru líka eilíft deilumál.
Hvernig telur þú að réttast væri að veita
prestaköll?
„Prestskosningar í þeirri mynd, sem við
þekkjum í dag, eiga ekki rétt á sér. Eg er
hiklaust þeirrar skoðunar, að það fyrir-
komulag sé mjög óheppilegt fyrir presta og
söfnuði - rétt eins og væri um stjórnmála-
menn að ræða. Þar er ekki verið að kjósa
þannig. Þjónar kirkjunnar hafa sama boð-
skap að flytja, trúna á Jesúm Krist og
endurlausn hans. Þetta mál verður vafa-
laust rætt hér á Kirkjuþinginu og vonandi
verður hægt áður en allt of langur tími líður
að gera á þessu breytingar. Mín skoðun er
sú, að það eigi að vera sóknarnefndirnar,
sem velji prest fyrir söfnuðinn úr hópi um-
sækjenda. Tillögur hér á þinginu og fyrri
Kirkjuþingum og Prestastefnum"hafa geng-
ið í þá átt. Þó væri eðlilegt, eins og ráð er
fyrir gert, að hægt verði að efna til prests
kosninga ef meirihluti fólks í hverjum
söfnuði óskar eftir því. En fyrst og fremst
ætti það að vera þannig, að kjörnir fulltrúar
hvers safnaðar fyrir sig veldu prestinn.”
- Nú hefur maður séð á undanförnum
mánuðum fregnir af því að hinn vondi,
Djöfullinn, sé orðinn gildur þáttur í trú-
málaumræðu erlendis. Er hann til fyrir
þér?
„Þessi umræða hefur nú ekki verið há-
værari en áður. En vissulega eru til hin illu
öfl. Við þurfum ekki annað en að fylgjast
með ástandi heimsmála til að sjá, að ill öfl
hafa þar veruleg áhrif. Það geta ekki verið
annað en ill öfl, sem standa að þeim hörm-
ungum og þeim ógnum, sem blasa við okk-
ur um víða veröld.”
- Já, það er ekki langt frá hinum vonda í
kjarnorkuvopnin. Ýmsir þjónar kirkjunn-
ar hafa tekið þátt í umræðunni um friðar-
mál og kjarnorkuafvopnun. Hvar ætlar
kirkjan að leggja sín lóð í því stórpólitíska
máli - styður íslenska Þjóðkirkjan til dæmis
friðarhreyfingarnar í Evrópu og Ameríku?
„Vissulega. Hún hlýtur að gera það, eins
og hvar annars staðar. Eins og ég vék að
áðan tel ég kjarnorkuógnunina hina skelfi-
legustu, sem við mannkyninu blasir í dag.
En til að taka af öll tvímæli um mína eigin
afstöðu, þá tel ég ógerlegt að ætlast til þess,
að ein þjóð afvopnist eða þá fáar þjóðir.
Einhliða afvopnun kemur ekki til greina að
mínu mati. Hún verður að vera gagnkvæm.
Það er ekki hægt að ein þjóð afvopnist á
meðan önnur heldur áfram að vígbúast af
kappi. í þeim efnum verður að ríkja jafn-
vægi. En vissulega hlýtur kirkjan að styðja
friðarviðleitni fólks hvar sem er í veröld-
inni. Það er bara ekki alls staðar, sem fólkið
fær að láta í ljós skoðanir sínar.”
- Er kirkjan hrædd við þá gagnrýni, sem
hún hefur fengið - og kannski einkum feng-
ið frá hægri?
„Kirkjan þarf ekki að vera hrædd við
gagnrýni. Auðvitað eru skiptar skoðanir
meðal presta og lcennimanna um þessi m ál
- en allir eru þó sammála um, að gegn þess-
ari vá, sem vígbúnaðarkapphlaupið er, þarf
að berjast. Það er ekki tískufyrirbæri að
vilja frið, enda eltir kirkjan ekki tískufyrir-
bærin. Hún er traust og óhagganleg í sinni.
boðun, kirkjan byggir á þeim kletti, sem er
trúin á Jesú Krist og frið hans. Jesús Kristur
var mesti „byltingarmaður”, sem sagan
greinir frá, en hann var um leið fyrirmynd
og fordæmi allra sannra friðarsinna. Við
munum, að hann sagði: Slíðra þú sverðið.”
- En hvar stendur biskupinn sjálfur í
stjórnmálum - er sagt frá því?
„Ég get sagt það eitt, að ég er lýðræðis-
sinni. Lýðræðið er að mínu mati bestá
formið, sem við þekkjum. Ég er andsnúinn
einræði. Þegar einum manni hefur verið
fengið svo mikið vald, að hann ræður
heilum þjóðum, hlýtur það að verða hættu-
legt. Valdið í hendi eins manns getúr orðið
„hjáguð”, menn geta farið að dýrka sjálft
valdið. Það tel ég hættulegt. Hverjum og
einum á að vera frjálst að gera það, sem
hann telur rétt og eðlilegt,
- Mig langar til að víkja að fóstureyðing-
um. Hver er afstaða þín til hugmynda á
þingi um að þrengja mjög möguleika
kvenna á að fá gerðar fóstureyðingar?
„Fóstureyðingar af félagslegum ástæðum
ættu ekki að vera til. Hér á Kirkjuþingi
verður þetta mál tekið fyrir. Þegar maður
athugar hversu margar fóstureyðingar hafa
verið gerðar hér á undanförnum árum af
svokölluum félagslegum ástæðum hlýtur
maður að sjá hvert stefnir. Barn, sem er
kannski ekki orðið til með þeint hætti er
móðirin hefði helst kosið, verður ekkert
síður möguleiki til mikillar blessunar en
önnur. Þegar kemur að því, að barnið er
skírt, sem yfirleitt gerist þegar það er ekki
nema nokkurra vikna eða mánaða gamalt,
getur viðhorfið gerbreyst að þessu leyti.”
- En ef í hlut ætti einhver nákominn þér?
„Mér finnst ég þegar hafa svarað spurn-
ingunni.”
- Forveri þinn á biskupsstóli, herra Sig-
urbjörn Einarsson, sagði í viðtali við Helg-
arpóstinn fyrir rúmum þremur árum, að
óvígð sambúð gæti verið réttlætanleg í viss-
um tilvikum. Hvað segir þú um það?
„Það hlýtur að vera hverjum og einum í
sjálfsvald sett, eftir sannfæringu og sam-
visku, hvernig lífsmáta hann kýs sér. Hér
má vissulega ekki beita neinum ytri þving-
unum. En það liggur skýrt fyrir, eigi að
síður, að kirkjan boðar að heilög hjóna-
vígsla sé það besta í sjálfsforræði og hjóna-
bandinu til heilla og blessunar.”
- Ertu sammála því, að siðferði þjóðar-
innar fari hnignandi?
„Það er ég alls ekki viss um. Þegar maður
les um ástandið í landinu á öldum og árum
áður, þá hugsar maður stundum með sér:
Jæja, þetta hefur nú lagast og er betra núna
en áður var. Þannig að þegar á heildina er
litið held ég að okkur hafi frekar þokað
fram á veg. Vissulega blasir margt illt við
okkur - ég nefni sérstaklega áfengisvanda-
málið, sem ég tel vera þessari þjóð og öðr-
um skelfilega hættulegt vandamál. Og það
er oft lögð áhersla á hið ljóta og fáránlega,
hið myrka, í því, sem fyrir okkur er borið.
Það tel ég ástæðulaust, hvort sem það er á
leiksviði, í kvikmyndum, bókum eða
blöðum. Ég tel það eitt með því brýnasta,
að menn taki listina frekar í þjónustu lífsins
en dauðans og myrkursins og að við kom-
umst á „hærra plan” hvað þetta snertir.
Mestu máli skiptir jafnan, að við höfum
„ljós lífsins” til að lifa við og fara eftir.”
myndir: Jim Smart-