Helgarpósturinn - 12.11.1982, Blaðsíða 18

18
JÓGÚRTIN LENGIR LÍFIЗ
ENDA GAT ABRAHAM ÍSAK...
Jógúrt er einhver elsta fæðutegund í heimi, þótt
tiltölulega stutt sé síðan Vesturlandabúar kynnt-
ust henni. Sögur herma að hirðingjar í Asíu hafi
uppgötvað hana fyrir tilviljun. A ferðalögum
geymdu þeir mjólk sína í belgjum gerðum úr
kindamögum og við sólarhitann mynduðust í þeim
geriar sem oiiu því að mjóikin „hljóp“ og varð að
þeirri afurð sem við nú köllum jógúrt. Hirðingjun-
um hefur síöan skilist að jógúrtin geymdist mun
betur en nýmjólk og að breyta mætti mjólk í jógúrt
einfaldlega með því að hræra örlitlum skammti af
„lifandi*' jógúrt saman við mikiu stærri mjólkur-
skammt.
Ýmsar sögur eru tengdar hollustu jógúrtarinnar
sem margir viija beinlínis eigna torskýrðan törfa-
mátt. Sköpunarsaganhermirt.d. að Abraham hafi
boðið mönnunum þremur, sem færðu honum
fregnina af fæðingu ísaks, að samfagna sér með
jógúrt (eöa iaban), og gyðinglegar sagnir þakka
einmitt jógúrtinni langlífi og frjósemi Abrahams.
En hann var hundrað ára er hann gat ísak, eins og
menn sjálfsagt muna...
Jógúrt hefur frá ómunatíð verið aigeng fæða
víða í Mið-Asíu, Austurlöndum nær, Miðaustur-
löndum, og svo í Balkanlöndunum. Flya Mechin-
ov, forstöðumaður Pasteur-rannsóknarstofnunar-
innar á síðari hluta 19. aldar, vann lengi við rann-
sóknir á öldrunarsjúkdómum. Það vakti furðu
hans hve gamalt fólk í Búlgaríu var heilsuhraust og
langlíft, karlmennirnir héldu margir hverjir áfram
að stunda erfiöisvinnu og geta börn löngu eftir að
flestir jafnaldrar þeirra í Vestur-Evrópu voru
komnir undir græna torfu, æðakalkaðir og ristil-
bólgnir. í Ijós kom að Búlgarir þessir boröuðu
mun minna en hinir skammæru Vesturevrópubúar
álitu nauðsynlegt, en skófluðu daglega í sig jógúrt.
Niðurstaða Mechinovs var aiitént sú að í jógúrt-
inni fæiist leyndardómurinn að ianglífi þeirra og
hestaheiisu. Honum tókst að einangra úr henni
tvo dúndurgerla, sem hann nefndi Streptococcus
therifiophilus og Lactobacillus bulgaricus. Áleit
hann að þeir héldu í skefjum skaðlegum bakterí-
um sem ella dveldust langdvöium í meitingarvegi
A!;itkr;ik;iu
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur
t
manna, eitruðu smám saman út frá sér og hröðuðu
hrörnun líkamans.
Hvað sem fyrrgreindum töframætti líður, hefur
jógúrtin mjög mikið næringargiidi. Hún inniheld-
ur meira af B-vítamínunum þíamíni og riboflavíni
en mjólk, einnig meira af eggjahvítucfnum. Auk
þesser hún rík af kalsíum, járni, fosfóri ogpotassi-
um, en er afar titusnauð.
Jógúrt getur gegnt margvíslegu. hlutverki við
matargerð. Hana er ekki aðeins hægt að borða í
morgunverð, eina sér eða í bland við musl og
ávexti, heldur má nota hanaí ljúífengadrykki með
ýmisskonar l.rragði, heitar og kaidar sósur með
kjöti, fiski eða grænmeti, í eftirrétti og jafnvel til
baksturs. Hér á eftir koma nokkrar uppskriftir því
tii sönnunar. En fyrst er um að gera að læra hvern-
ig maður getur sjátfur búið til jógúrt. Það er sára-
einfalt og þannig má svo sannarlega spara margar
krónurnar.
Heimatilbúin jógúrt
6 - 10 dl nýmjólk
1 ’/í dl hrein jógúrt (1 dós)
Látið nýmjólkina bullsjóða þannig að hún
freyði upp að pottbarminum og haldiö pottinum
yfir hellunni svo aö froðan haldist þannig í eina til
tvær mínútur. Kælið mjólkina niður að u.þ.b. 43
gr. C. Hrærið jógúrtinni þá saman við mjöikina,
setjið lok á pottinn og látið hann standa á heitum
stað í 5 - 10 klst. (eftir hitastigi). Mér og öörum
hefur reynst vel að vefja lopapeysu utan um pott-
inn og láta hann standa á miðstöðvarofni yfir nótt.
Þegar jógúrtin er orðin þykkt hlaup. hrærið þið í
henni og kælið hana í lokuðu íláti í ísskápnum.
Kælingin stöðvar gerlastarfsemina; haldið því eftir
u.þ.b. 3 msk af jógúrtinni til að nota í næstu
„lögn".
Nokkur heilræði:
1.’ Jögúrtin sem þið notið í „iögnina" vcrður að
vera fersk.
2. Gangið úr skugga um að ílátin og áhöldin sem
þið notið til jógúrtgerðarinnar séu tandurhrein, til
að forðast áhrif óviðkomandi baktería.
3. Jógúrtin verður að fá að hvíla algjörlega í friði
við jafnt hitastig á meðan á gerjun stendur.
4. Hrein jógúrt geymist betur en sú, sem ávöxtum
hefur verið blandað saman við. Ávaxtagerlarnir
geta gert jógúrtina hálfsiepjulega og þess vegna er
best að blanda þeim saman við hana rétt áður en
hún skal etin (eða a.m.k. samdægurs).
5. Ef jógúrtin súrnar er það líkast til vegna þess
að hún var iátin gerjast of lengi, eða vegná þess að
mjólkin sem þið notuðuð var of heit.
Jógúrt með musli og eplum
Möguieikarnir við að setja saman morgunverð
úr hreinni jógúrt, musli og ferskum eða þurrkuð-
um ávöxtum eru óþrjótandi. Hér kemur eín upp-
ástunga sem minnir nokkuð á tilbúnu trefjajógúrt-
ina. Uppskriftin er handa fjórum. Hægt er að út-
búa jógúrtina kvöldið áður og láta hana standa í
iokuðu íláti í ísskápnum yfir nóttina, en nýlöguð er
hún samt óneitanlega meira uppvekjandi.
2 msk fljótandi hunang
2 msk eplasafl
2 epli, gjarnan rauð
safi úr hálfri sítrónu
6 di jógúrt (4 dósir)
175 gr musl, gjarnan hcimatilbúið
Afhýðið epiin og rífið með rifjárni. Hrærið
saman eplasafanum, hunangi og sítrónusafa og
hellið blöndunni yfir eplin. Hrærið svo öilu saman
í skái, rifnum eplum, jógúrt og musli, og deilið
ofan í fjóra geispandi munna sem munu samstund-
is smjatta...
Léttur hádegisverður eða millimála-
drykkur
Hér kemur uppskrift að einstaklega ljúffengum
drykk sem í rauninni má gæða sér á við öil tæki-
færi. Einn og sér er hann fyrirtaks hádegisverður
fyrir þá sem þurfa að gæta hófs í mataræði, unaðs-
legur millimáiadrykkur fyrir börn jafnt sem full-
orðna. En einnig mætti vei hugsa sér hann sem
eftirrétt. Uppskriftin fleytifyllir tvö stór glös.
safi úr einni sítrónu
safi úr tveimur appcisínum
1 egg
2 msk hvcitikim
1 msk fljótandi hunang
3 dl jógúrt (2 dósir)
Hrærið öllu saman með tiltækum áhöldum: í hrær-
ivél, „mixara" eða einfaldlega með gaffli.
Krassandi kjötbollur
Nautahakk er algengt hráefni hérlendis. Hér
kemur því líkast til kærkomin uppskrift að kjöt-
bollum í frumlegri velkryddaðri jógúrtsósu. Upp-
skriftin er fyrir fjóra.
450 gr nautahakk
llaukur
1 hvítlauksrif
'h tsk kúmenduft N
'h tsk. timjan
salt og pipar
u.þ.b. 50 gr hveiti
3 msk mutarolía
3 dl kjötkraftur (cða 3 dl af vatni og einn súpu-
teningur)
3 dl jógúrt (2 dósir)
'h tsk cayennapipar
1 msk þurrkuð stcinselja
1. Stiilið ofninn á 180 gr. C.
2. Afhýðiö laukinn og saxið smátt, merjið hvít-
lauksrifið og blandið hvoru tveggja sarnan við
hakkið ásamt kúmeni, timjan, salti og pipar.
3. Mótið litlar bollur úr kjöthakkinu og veltið
þeim upp úr hveitinu. Léttsteikið bollurnar í
olíunni á pönnu, færið þær síðan yfir á eldhús -
pappír og þerrið varlega.
4. Hrærið því sem eftir er af hveitinu saman við
fituna á pönnunni og hellið kjötkraftinum saman
við. Látið suðuna koma upp, hrærið stöðugt í á
meðan þar til úr verður samfellt þykkni. Hrærið
nú jógúrtinni út í og kryddið með cayennapipar og
þurrkaðri steinselju.
5. Komiðkjötbollunumfyriráeldföstufati, hell-
ið sósunni yfir, þekið fatið með álpappír og bakið í
180 gr. heitum ofninum í 30 mín.
Berið réttinn fram með soðnum kartöflum og
sultu (gjarnan rifsberjasultu).
Pælið í því:
„Og er Nahor var tuttugu og níu ára,
gat hann Tara. Og Nahor lifði eftir að
hann gat Tara hundrað og nítján ár og
gat sonu og dœtur. Og er Tara var
sjötíu ára, gat hann Abram, Nahor og
Haran. (...) Og dagar Tara voru tvö
hundruð og fitnm ár. Pá andaðist
Tara í Haran. “
(I. Mósebók, 11.)
Föstudagur 12. nóvember 1982 irinn
HÁTÍD SKÁKMANNA
Stundum finnst manni heimur-
inn hafa stækkað og minnkað í
senn. Stækkað með vaxandi
fjölda fólks og þjóða, minnkað
með vaxandi hraða farartækia.
sem nú þjóta á fáum klukkustund-
um þá leið, sem áður þurfti daga
eða vikur til að komast.
Þessi öra þróun stendur manni
lifandi fyrir sjónum þegar komið
er á Olympíumót. Fyrir miðja
öldina voru þátttökuþjóðir að
jafnaði ekki fleiri en 20 og það
tók okkur íslendinga um viku að
komast á mótsstað, þótt hann
væri í miðri Evrópu eins og oftast
var. En á þessu móti hér í Luzern
eru þátttökuþjóðir nærri 100 og
það tekur íslensku sveitirnar ekki
nema daginn að komast á móts-
staðinn.
Það var gaman að koma inn í
Festhalle á setningardaginn, sjá
mislitan mannsöfnuðinn og heyra
klið ólíkra og ókenndra tungna,
þreifa á því hve skammt sú land-
afræði sem maður nam í bernsku
Skák
eftir Guðmund Arnlaugsson
hrekkur og hve stutt tungumála-
kunnáttan nær. Það orkaði á mig
eins og leifar frá liðinni tíð þegar
sumir voru að burðast við að
flytja setningarræður sínar á
frönsku,-ensku og þýsku, þremur
náskyldum tungum, miðað við
ýmsar þær tungur aðrar, sem
þarna mátti heyra. Átakanlega
vantar heiminn eitt allsherjar
esperanto á stundum eins og
þessari setningarhátíð.
En þegar ræður voru þagnaðar
og menn sestir að tafli mátti sjá,
að allir viðstaddir áttu þó að
minnsta kosti eitt sameiginlegt
mál sem allir skildu: skákina.
Ef aukin kynni milli þjóða geta
bætt friðarhorfur í heiminum eru
Ólympíumót skákmanna drjúgt
spor í þá átt. Þarna hittast menn
af ólíkustuþjóðernumvið sam-
eiginlegt áhugamál, kynnast hver
öðrum og keppa hver við annan -
af fullum þunga, en jafnframt í
fullri vinsemd og með virðingu
fyrir settum reglum.
Það er gaman að ganga um
þennan mikla sal og virða fyrir
sér fólkið niðursokkið í tafíið,
eða skoða spjöldin sem segja til
um þjóðerni og nöfn. Skamm-
stafanir tröliríða heiminum í dag
og hér eru þær með versta móti.
Sovésku taflmeistararnir eru að
vísu svo kunnir að maður sér
strax að URS hlýtur að merkja
Sovétríkin og sama máli gegnir
um USA og ARG. Það er líka
tiltölulega fljótlegt að ráða fram
úr því, að ISL merkir ekki ísland
heldur ísrael. Island er skamm-
stafað ISD. En þegar kemur að
TTO og RIN og öðrum álíka fer
málið að vandast. Hið fyrra tákn-
ar Trinidad-Tobago og hið síðara
Indónesíu.
En skemmtilegast er að horfa á
fólkið sjálft. Víða mátti sjá
miklar andstæður, meðal annars
þar sem búlgarska kvennasveitin
tefldi við þá íslensku. Búlgörsku
stúlkurnar voru dökkar á brún og
brá, bakaðar í eldi suðrænnar sól-
ar, okkar stúlkur allar ljóshærðar
og ljósar yfirlitum, minntu frekar
á mjöll en sól. Þeirri viðureign
lauk þannig, að sólin bræddi
mjöllina einsog hnyttin áhorf-
andi komst að orði: búlgörsku
stúlkurnar unnu 3:0. En okkar
stúlkur tóku sig vei á og unnu þær
egypsku með sama mun í næstu
umferð. Yfirleitt má segja að
okkar fólki hafi gengið eftir von-
um í þeim fjórum umferðum,
sem nú er lokið.
Athygli áhorfenda - en þeir
eru margir - beinist mest að öfl-
ugustu þjóðunum og frægustu
taflmeisturunum. < Umhverfis
borð Sovétmanna og Bandaríkja-
manna er margfaldur mannhring-
ur - í hæfilegri fjarlægð að sjálf-
sögðu. En hverjar eru þá öflug-
ustu þjóðirnar? Sé farið eftir stig-
areikningi þeim, sem kenndur er
við prófessor Arpad Elo, en þau
eru mesti vísdómur manna á
þessu sviði, en þykja þó hvergi
nærri mælikvarði, enda mun
hann seint fást, þá er rás efstu
þjóða þessi, ef miðað er við
meðalstigafjölda hverrar sveitar:
1. Sovétríkin...........2651
2. Bandaríkin........... 2580
3. Ungverjaland......... 2578
4. England.............. 2561
5. Júgóslavía........... 2553
6. Holland...............2546
7. Tékkóslóvakía........ 2545
8. V-Þýskaland...........2517
9. Svíþjóð...............2517
Dvergþjóðin íslendingar eru í
18. sæti með 2446 sig, næst á eftir
Argentínu og Kanada en næst á
undan Danmörku og Filips-
eyjum.
Hjá kvennasveitunum er röðin
nokkuð frábrugðin:
1. Sovétríkin.......... 2360
2. Ungverjaland ........2205
3. Rúmenía..............2196
4. V-Þýskaland..........2185
5. Júgóslavía...........2165
6. Pólland..............2153
7. Búlgaría............ 2143
8. Svíþjóð..............2)21
9. Spánn................2111
10. Bandaríkin...........2110
Þarna er ísland í 30. sæti með
1813 stig, en það er lægra en eðli-
legt er, því að Guðlaug Þor-
steinsdóttir, sem er okkar
fremsta skákkona að öðrum ó-
löstuðum, hefur fórnað skákinni
fyrir nám sitt í bili og er því ekki á
stigaskrá en teflir á fyrsta borði.
Sú keppni, sem vakið hefur
mesta athygli fram til þessa, er
' viðureign Bandaríkjasveitarinn-
ar við þá sovésku í 3. umferð. Það
er að vissu leyti galli að öflugustu
sveitirnar skuli leiða saman
hesta sína svona snemmamóts og
hefði ekki gerst með því afbrigði
svissneska kerfisins, sem notað
var á Reykjavíkurmótinu í fyrra-
vetur. En viðureignin var afar
spennandi engu að síður. Lang-
mesta athygli vakti taflmennskan
á 2. borði, en þar hafði Alburt,
sigurvegarinn á síðasta Reykja-
Framhald á 17. síðu.
I
Spilaþraut helgarinnar
s -- pöss. Vestur segir fjóra spaða.
H Á-K-G-9-5-3 Allir pass.
T K-10-6-3 Norður lætur hjarta kóng. Þá
L 10-5-2 laufa tíu.
S Á-K-D-G-8-2 S 10-9-4-2 H 7 H D-8-6 T Á-D-2 T 7-5-4 ÍJSIAJ
L K-6-4 L Á-G-8 in§u §o Qejids n§uiu}}Ojp B}jefq
S 7-6-5 §o SE-Bjnc| b uu; jn}}3s jnpuqg
H-10-4-2 pnduioj} ue}}B b}jb(h juui bjsa
t G-9-8 uui}B| jn}sny uiqs} uiduiojx
L D-9-7-3 •Supq Q3ui Qiqa} qbc) 3o jngE
Norður opnar á einu hjarta. Tvö QE|ids qnBg uipi ubi} EjnBg tusnBq