Helgarpósturinn - 12.11.1982, Blaðsíða 19

hlelgai-----
Zpostunnn.
Föstudagur 12. nóvember 1982
19
íslensk
félags-
ráðgjöf
í Kaup-
manna
höfn
Undanfarin þrjú sumur
hefur íslensk félagsráðgjöf
verið starfrækt í Jónshúsi í
Kaupmannahöfn. Um þess-
ar mundir er starfshópur
félagsráðgjafarinnar að
leggja síðustu hönd á
upplýsingabækling fyrir ís-
lendinga sem búsettir eru
eða hafa í hyggju að setjast
að í Danmörku.Afþessu til-
efni náði ég tali af Yngva
Sveinssyni félagsráðgjafa og
Guðrúnu Ögmundsdóttur
félagsráðgjafamema og bað
þau um að segja frá. Tilefnið
var félagsráðgjöfin, og oft og
ósjálfrátt barst talið að
danska kerfínu og eftir á held
ég að það sé skynsamlcgt að
taka það allt með, nógar eru
goðsagnirnar og hænurnar
sem til hafa orðið úr einni
fjöður á leið sinni yfír Atl-
antshafíð.
Grasrótarstarf
Hver var svo aðdragand-
inn að íslenskri félagsráð-
gjöf í Kaupmannahöfn?
Guðrún: „Það var vorið
'80 sem við Gísli Þórðarson
fórum að athuga mögu-
leikana. Mikið hafði verið
rætt um þörf á slíkri ráðgjöf,
um veturinn hafði kvenna-
hópur safnað saman upplýs-
ingum og eftir að fundur
nteð farandverkafólki var
haldinn í Jónshúsi var hafist
handa. Ég vann með faraitd-
verkafólkshópnum að þessu
mest allt sumarið og það
sýndi sig að þörfin var fyrir
hendi. Síðan var rætt um
þetta við félagsmála-
ráðherra þegar hann var hér
á ferð og-hefur félagsmála-
ráðuneytið heima veitt styrk
til starfseminnar undanfarin
tvö sumur. Við komumst
ekki inná síðustu fjárlög, en
það er markmiðiö að þetta
verði fastur liður á fjár-
lögurn."
Yngvi: „Við erum líka
löngu búin að reka okkur á
að það..er engan veginn nóg
að hafa opið um sumar-
tímann. Við höfum reynt að
láta peningana teygjast fram
til 1. október til að náms-
menn nýkomnir hingað nái
að hafa not af ráðgjöfinni,
en það er bagalegt að þurfa
að loka í óvissu um framhald
og byrja svo upp á nýtt hálfu
ári seinna."
Guðrún: „Það hefur verið
þannig sl. tvö sumur að hóp-
ur hefur starfað að rekstrin-
unt. í honum hafa verið fé-
lagsráðgjafar, nenrar og
sálfræðinemar sem eru langt
komnir í nánii. Við höfunt
svo haldið starfsfundi
hálfsmánaðarlega þar sem
erfið mál hafa verið tekin
fyrir og hinir reyndari hafa
ntiðlað af þekkingu sinni og
reynslu."
Yngvi: „Auk okkar hafa
verið Ólöf Thorarensen,sem
hefur starfað hér sem féíags-
ráðgjafi síðan 1976, Gísli
Pórðarson hefur bæði
kennara- og félagsráðgjafa-
ntenntun og sálfræði-
nemarnir eru Már Magnús-
son, Holger Torp og Krist-
ján Magnússon. Éghef sjálf-
ur búið hér í 12 ár. Fró janú-
ar 1974 hef ég unnið sem fé-
lagsráðgjafi en er nú í árs
orlofi og er í, getum við kall-
að, framhaldsnámi."
Guðrún: „Ég lýk nánti nú
í janúar, ég hef verið að læra
féíagsráðgjöf t háskólanum í
Roskilde. í sambandi við
námið hef ég unnið á heimili
fyrir áfengissjúklinga."
Ekki opinber stofnun
Yngvi: „Pað hefur háð
starfi okkar að íslenska fé-
lagsráðgjöfin hefurekki ver-
ið opinber í Kaupmanna-
höfn. Ef svo væri gætum við
komist í snertingu við vanda
mál sem komá upp á t.d.
sjúkrahúsum, fungelsum og
félagsmálastofnunum. Ef
við vissum af slíkum dæmum
gætum við haft samband og
samráð við viðkomandi.
Það hefur eingöngu verið í
gegnum persónuleg tengsl
sem við höfum getað látið
vita af okkur."
GuSrún: „Félagsráðgjöf
hinna Norðurlandaþjóð-
anna hefur þennan opinbera
status, þ.e.a.s. félagsráðgjöf
Svía, Norðmanna og Finna.
Munurinn á þeim og okkur
er sá að þeirra starfsvið mið-
ast nær eingöngu við eitur-
lyfjavandamálin. Viðhöfum
hins vegar ekki haft nein af-
skipti af slíku, en í gegnum
þeirra sambönd höfum við
frétt að engir íslendingar
séu í meðferð hér vegna
eiturlyfjaneyslu."
Yngvi: „Hér komast
eiturlyfjasjúklingar yfirleitt
í snertingu við kerfið hálfu
til heilu ári eftir að þeir
byrja, hvort sem það er
vegna meðferðar eða ein-
hverra vandamála."
Guðrún: „Hér er nauð-
synlegt að taka fram að
dregin eru skörp skil á milli
hass annars vegar og eitur-
lyfja hins vegar. Þegar talað
er um eiturlyfjasjúklinga er
ekki átt við fólk sem reykir
hass. Þessu er hins vegar
miskunnarlaust blandað
saman á íslandi."
Húsnæðis- og
atvinnuleit
Yngvi: „Það fólk. sem við
getum kannski kallað utan-
garðsfólk og kont hingað
mikið fyrir 4-5 áruni hefur
ekki lengur efni á að kpma
hingað. Við höfum því ekki
haft inikið af þessu fólki að
segja. Þau mál sem leitað er
til okkar út af eru aðallega
húsnæðismál og atvinnumál
fyrir þá sem eru að koma
hingað. Þeir sem búa hér
fast koma m.a. út af skatta
málum."
Guð 'ún: „Við vísum fólki
á atvinnumiðlanir og aðrar
stofnanir. Eins bendum við
fólki á að hringja eftir aug-
ljsingum. Við látum fólk
sjálft reyna, við gefum því
heimilisföng og símanúmer
og ráðleggjum mörgum að
fara á dönskunámskeið. Það
kemur fyrir að við hringjum
fvrir fólk, því stundum er
hreinlega skellt á ef við-
komandi talarmeð hreim eða
þá er spurt hvaðan við-
komandi konti. Þaö er mjög
málinu og þau nántskeið
sent eru fyrir hendi eru vel til
þess fallin að lyfta íslending-
um upp úr skóladönskunni
sinni og fá þá til að tala."
Yngvi: „Yfirleitt eru Dan-
ir mjög jákvæðir gagnvart
íslendingum. í dager það þó
orðið svo, að á mörgunt
vinnustöðum vilja þeir t'rek-
ar ráða Dani, enda atvinnu-
leysið mikið. Svo eru hinir
atvinnurekendurnir, eins og
t.d. missionshótelin á Vest-
urbrú,sem vilja ráða íslend-
inga þar sem þeir eru
ómeðvitaðir um rétt sinn:
lágmarkslaun, vinnulöggjöf
ofl. Yfirleitt eru þetta ís-
lenskar stelpur sem eru hér
aðeins yfir sumartímann og
finnst því ekki taka því að
skrá sig í verkalýðsfélag.
Þegar vandræði konta upp
gerir verkalýðsfélagið ekki
neitt, ef fólk er ekki í þeirra
félagi og ef fólk skráir sig svo
er það rekiö af vinnustaö.
Þetta vita þessir atvinnu-
rekendur og notfæra sér og
eru mörg dæmi þess að ís-
lendingar vinni við eiturefni
í skítugum yerksmiðjum og
á miklum vinnuhraða. Með
því að þekkja ekki réttindi
sín og þær óskrifuðu reglur
sem gilda á vinnustöðum
geta íslendingar eyðilagt
fyrir starfsfélögum sfnum og
orðið óvinsælir nteðal
þeirra."
Kaupið stendur
í stað
Yngvi: „S.l. 5-6 ár hefur
kaupið hér staðið í stað.
Áður var hægt að vinna
venjulega dagvinnu og þéna
samt sem áður töluvert
meira en heima. Að vísu er
tímakaupið hér hærra en
heima en þar á móti kemur
að skattar hér eru töluvert
hærri. Atvinnuleysiö hefur
einnig aukist gífurlega.
Fyrst við tölurn um skatta þá
dettur mér í hug að kerfiö
hér er orðið svo gífurlegt
bákn, völundarhús. Þótt
hringt sé í yfirvöld er erfitt
að ná í nokkurn.sem getur
gefið svar. Það er tilviljana-
kennt hversu háa skatta-
prósentu þér er ger! að
borga af launurr. þínum og
þá er mikilvægt fyrir hvern
Og einn að kynna sér regl-
urnar. íslenskir námsmenn
geta átt rétt á vissum skatta-
hlunnindum en hér veröur
fólk að vera gift til að geta
notfært sér skattafrádrátt
makans, t.d. þegar aðeins
annar aðilinn vinnur en hinn
lærir."
1800 íslendingar
Guðrún: „Árið 1981 voru
rúmlega 1800 Islendingar
skrásettir á Stór-
Kaupmannahafnarsvæðinu.
Það kom okkur á óvart
hversu stór hluti þessa fólks
býr hér að staöaldri, sem
vinnur hér og hefur sína fjöl-
skyldu hér. Mun minni hóp-
ur eru námsmenn. Hérgeta
því komið upp og hér korna
upp mörg vandítmál sent
gera íslenska féiagsráðgjöf
nauðsynlega. T.d. þegar
fólk ákveður að skilja. Þá er
gott aö geta komiö og leitaö
upplýsinga, t.d. um þau rétt-
indi sem fólk hefur. en geta
veriö breytileg á milli landa.
Þaö kemur líka fyrir aö fólk
veikist á geöi. Þótt þaö sé
fastbúandi fólk þarf ekki að
vera lausnin aö leggja þaö
inn á danskt sjúkrahús. 1
slíku ástandi talar fólk oft
bara íslensku,- það er nógu
erfitt fyrir fólk að tjá til-
finningar sínar á möðurmál-
inu hvaö þá aö jsurfa aö tala
útlensku. í mörgum til-
vikum finnst okkur nauð-
synlegt að fólk sé sent heim í
meðferð. Þá er gott að leita
til hlutlauss aðila í stað þess
að fólk sé aö flækjast á ntilli
vina og kunningja sem
kannski eru ósantmála unt
hvað beri að gera. Nú svo
hefur gamalt fólk leitað til
okkar í sambandi við íbúða-
kaup og lífeyrissjóðslán.
Það spyr hvernig sé að kom-
ast inn á íslenskt elliheimili,
um ellilífeyri oþh. Hingað
flyst líka fólk sem fær
örorkubætur að heiman.
Það reynist mjög erfitt að
framfleyta sér á þeirn hér. en
örorkuþegar þurfa að hafa
búið hér í 3 ár áður en þeir
geta ferigið danskar örorku-
bætur sent eru mun hærri en
þær íslensku. Sama gildir
unt ellilífeyri."
Yngvi: „Markmið telags-
ráðgjafar er að fyrirbyggja.
í því sambandi er okkar hug-
mynd að íslenskur félags-
ráðgjafi verði með fasta viku
lega tíma á stúdenta-
görðum þar sem flestir ís-
lendingar eru búsettir. í von
um að ná til þeirra náms-
manna sem einangrast og
hafa vandantál sent því
fylgja. Maður sem nýkom-
inn er út til náms er ekki
bara einn í útlandinu. gamli
kunningjahópurinn er horf-
inh og nú á aö byrja á nýju
nánti á tiýju máli. Það ér
eriginn sem getur flog'iö á
milli landa og sest viö skrif-
borðið viö lestur eins og
ekkert sé."
Dönsk félagshjálp
Yngvi: „Danska
félagsmálalöggjöfin er í
raun og veru mjög góö lög-
gjöf sem var unnið að fyrir
10-15 árum þegar nóg var til
af peningum. Þá vargert ráö
fyrir lágmarksfjölda félags-
ráðgjafa. í dag eru til minni
peningar, mun fleiri
leita hjálpar en félagsráð-
gjöfunt hefur fækkaö í hlut-
falli við þörfina. Allt er
byggt á mati á einstöku til-
felli og fólk veit ekki hvtiðti
réttindi það hefui; það veit
hvar loftið er en ekki botn-
inn. Þeas. að það er ekki
neitt takmark á hversu lága
upphæö þú getur fengiö, en
vitað eru hversu ntikiö þú
getur fengið í mesta lagi.
Sjálf löggjöfin er u.þ.b. 15
blaðsjöur en túlkanir og
önnur umburðarbréf fylla
einn og hálfan metra í hillu.
Tilgangur löggjafarinnar v;ir
að veita hjálþ öllum þeim
sem staddir væru í landinu
og væru hjálpar þurfi. En
það er goðsögn ein að hægt
sé að labba inn í kerfið og
láta sjá fyrir sér. Allt slíkt er
búiö að vera. Ef þú getur
ekki sýnt fram á aö þú hafir
von um vinnu, þ.e. skriflegt
frá atvinnurekanda,þá ertu
sendur heint. Áöur fyrr hafa
ungir íslendingar komiö
hingað og sagt aö nú sé tími
til kominn aö Danir fari aö
sjá fyrir okkur. Þaö athyglis-
verða er að þessir eldheitu
þjóöernissinnar eru yfirleitt
fæddir eftir 1955."
Einangrun
stórborgarinnar
Yngvi: „Aö sjálfsögðu
búa hér Islendingar sem
hafa þaö bágboriö vegna
áfengis- og hassncyslu. Þá er
sama hvort þetta fólk væri á
Islandi eða í Danmörku,
helsti ntunurinn er kannski
sá að hér er minna um pillu-
át. En Kaupmannahöfn er
náttúrlega stórborg,svo ég
ntyndi ekki ráðleggja for-
eldrum að senda 16-17 ára
börn út í stóra útland á eigin
spýtur. Áfengisdrykkja og
reykingar hér þola hins veg-
arsamanburð viðdrykkjuna
heima þar sem jafnvel heilli
brennivínsflösku er hvolft í
sig áður en fariö er inn á
sveitaball."
- Er íslensk félagsráðgjöf
nauðsynleg?
Yngvi: „Þaö teljum við
tvímælalaust; t.d. má benda
á þá einangrun senr getur
þjakað íslendinga í út-
löndum. Nú, þá segir fólk
eflaust sem svo að fyrst fólk
hefur kosið að búa í út-
löndum þá geti það bara
tekið afleiðingunum. Hér
býr fólk þó af mismunandi
orsökum. Ef við sleppum
námsmönnunum sem skýra
sig sjálfir, þá býr hér fjöldi
fólks sem ekki hefur þolað
íslenska lífsgæða-
kapphlaupið. Hér ríkir ann-
að lífsgæðamat, hér hefurðu
t.d. frítíma þar sem þú getur
kornist í snertingu við
strauma sent ekki finnast
heima. Áður varauðveldara
að koma sér upp lífsgæðum
hér, en það hefur dregið úr
því, Danmörk er ekki það
Gósenland sem það var."
Litla ísland
Guðrún: „Hópur fólks
sem flyst hingað getur ekki
þrifist heima vegna skoöana
sinna eða sérstöðu og flýr
því í algleymi stórborgar-
innar. Skýrustu dæmin eru
t.d. hommar og lesbíur (og
ógiftar og barnlausar konur
yfir 25 ára aldri.ES). Stór
liluti þessa fólks vill gjarnan
búá heima en vegna fá-
mennisins fær það ekki not-
ið sín. Þarna getur félags-
ráðgjöfin komið að góðu
gagni. fslenska þjóðfélagið
hefur þá ekki alveg brugðist
skyldum sínum gagnvart
þessu fólki. Slík ráðgjöf get-
ur dregiö úr biturleika fólks
gagnvarf Fróni. Ef þú hugs-.
ar líka um þessa háu tölu,
1800 íslendingar.þá er þetta
á stærð viö myndarsveitar-
félag heima. Það er ekki
hægt aö láta sem þessi fjöldi
sé ekki til. Danit hafa enga
sérstaka innflytjcndastefnu
eins og t.d. Svíar. Hér er
félagsráðgjöf hinna
Norðurlandanna rekin á
vegum sinna ianda, annað
hvort í gegnurn félagsmála-
ráöuneytiö eöa utan-
ríkisráðuneytiö eins og hjá
Finnum. Eins og viö sögðum
áöan hafa peningar borist á
síðustu stundu sl. tvö sumur
og eingöngu fyrir velvilja
• félagsmálaráðherra og
jákvætt hugarfar Einars
Agústssonar sendiherra.
Við höfum haft mjög ánægju
leg samskipti viö íslenska
sendiráöið og það hefur haft
samhand viö okkur þegar
þörf het'ur veriö á."
Bæklingurinn
Guðrún: „En svo við snú-
unt okkur nú aö bæklingn-
um sem er að koma út, þá
komumst við aö raun um að
nauösyn var á upplýsinga-
bæklingi um Kaupmanna-
höfn. I íann er svo smíðaöur
út frá þeim málum sem viö
höfum haft afskipti af. I lann
er prentaður í þúsundum
eintaka. Heima hugsum við
okkur aö hann verði látinn
liggja frammi hjá vcrkalýðs-
félögum, á Hagstofu.
TrvHgingastofnun, Félags-
stofnun stúdenta, Flug-
leiðum og Norræna húsinu.
Hér í Kaupmannahöfn verö-
ur honunt dreift í íslenska
sendiráðiö, Jónshús, (Öst-
crvoldgade 12, 1350 K) og
Flugleiðir. Við vonúmst til
að þessi bæklingur reynist
fyrirbyggjandi og ef fólk
hefur hug á búsetu hér er því
ráðlagt aö kynna sér hann.
Nú svo verður fólk að gera
sér grein fyrir því að það er
að flytja til Danmerkur og
að maður verður að aðlaga
sig siðunt viðkomandi
þjóðar sem í landinu býr. Ef
fólk reynir ekki að setja sig
inn í ntálið og kynnast Dön-
um er hætta á að það einangr,
ist hér. Þótt fólk ætli ekki
aö setjast hér aö til æviloka
er æskilegt að það snúi heim
fróðara um kosti og galla
hvers lands um sig."
mikilvægt aö tólk nái valdi á
Guðrún og Yngvi - sinna vandamálum íslendinga
í Höfn.