Helgarpósturinn - 12.11.1982, Blaðsíða 10

10
Föstudagur 12. nóvember 1982
BlSsturinn
Þrjú á palli í Ný/istarsafninu
Sýning Þórínu Merlu - blönduð tækni til að verkin verði
ekki of einhæf.
Helsta vandamál safna er
stofnanadauðinn sem grefur þar
um sig eins og trjámaðkur í tré.
Um Nýlistarsafniö er óhætt að
segja að æskan þar hefur ekki
fæðst með ellisvip. I safninu er
alltaf eitthvað nýtt og djarft á döf
inni. Nú eru þar þrjú á palli að
sýna, þau Guðjón Ketilsson,
Guðrún Hrönn Ragnarsdóttir og
Þórína Merla, sem er gestur sýn-
ingarinnar, nýkomin heim frá út-
löndum þar sem hún hefur
undanfarið tekið þátt í þremur bí-
ennölum og hlotið mikla viður-
kenningu. Einnig hefur hún feng-
ið fimm alþjóðleg verðlaun. Þar á
meðal hin eftirsóttu silkiþrykks-
verðlaun sem veitt eru fimmta
hvert ár í frönsku borginni Peri-
ou. Sagt er að það sé mesta silki-
ormaborg Frakklands. í ár fékk í
fyrsta sinn verðlaunin kona af
Hinum norðurlöndunum. í dag-
blaðinu Le Criede Periou, sem er
útbreiddasta blað borgarinnar,
segir hinn þekkti gagnrýnandi
Alfred Bosí að Þórína Merla sé
vel að verðlaununum komin og
minnist sérstaklega á ísland.
Nú er Þórína Merla á leið á
frammúrstefnubíennalinn í
Aberdeen og átti að loka sýning-
unni 6. nóvember, vegna þess að
hún ætlaði að sýna verkin þar, en
sýningin hefur verið klöppuð upp
og stendur hún yfir til jóla.
í hinni veglegu sýningarskrá
segir að Þórína Merla eigi verk á
einkasöfnum Gro Harlem
Brundtland, Margrétar Thatc-
her, lndíruGandíogJaneFonda.
I viðtali segir Þórína að hún hafi
einkum mótast af sínu kyni og lýsi
hún þeirri mótun sinni í málara-
listinni; öll málverkin séu opin í
miðju líkt og rósrautt gat eða
munnur sem kemur út úr gati.
Viðhorf þetta telur hún ekki vera
sprottið af verki Man Rays
Munnur í skýjum, heldur hafi all-
ar konur sinn innri munn og hún
sé að lýsa honum; þessum sál-
ræna mjúka munni sem sprettur
upp úr hinum tilfinningaríku
eðlishvötum og er bæði að ofan
og neðan á konunni í líkamlegu
og tilfinningalegu samræmi og
tengslum.
Heimsskoðun Þórínu Merlu er
afar víðfeðm. En við skulum
hverfa frá hinni innihaldsríku
sýningarskrá (í hana skrifa þrír
helstu listgagnrýnendur dag-
blaðanna og málverkasinnað
skáld) og vinda okkur að sýning-
unni sjálfri. Áður langar mig þó
að benda á fróðlegt æviágrip Þór-
ínu Merlu á blaðsíðu 125. Það ber
með sér að ætt hennar teygíst inn
á Kjarvalsstaði,Listasafn Isíands,
inn í fimm ráðuneyti, úthlutunar-
nefnd listamannalauna og hinnar
þríeinu K-fjölskyldu, en í henni
eru allir að skrifa og mála og eru
fjölskyldumeðlimirnir með fimm
fasta þætti í útvarpi og sjónvarpi,
bæði hægri og vinstri hluti fjöl-
skyldunnar, en þó er þar einkum
hin misvíxlaða miðja.
f flestum verka sinna notar
Þórína Merla svo nefnda
blandaða tækni á afar persónu-
legan hátt. Hún kveðst velja
blönduðu tæknina til þess að
verkin verði ekki einhæf, og
sannar með rökum að Picasso
hefði gripið til blönduðu tækn-
innar hefði hún þá verið uppgötv-
uð. Máli sínu til stuðnings segir
hún að Halldór Laxness noti
blandaða tækni í bókum sínum:
hlátur og grátur til skiptis og í
bland.
Mig langar að nefna nokkrar
myndir Þórínu Merlu. í mynd
númer 3 notar hún blandaða
tækni. Akríllitirnir fara einkar
vel við sjálflýsandi litina og olíu-
litina. Til áherslu lætur hún vatns-
liti fylla upp tómið sem myndast
milli andstæðu litanna sem hún
stefnir saman á myndfletinum,
þannig að dulúð vex fram og
áhorfandanum dettur í hug það
sem Francois Cheng segir í bók
sinni Vide et plein: Tómt og fullt:
En Islande, de tous les arts, la
peinture occupe la place supr-
eme. Elle est l’objet d’une véri-
table mystique. Á fslandi skipar
málaralistin æðsta bekk listanna.
Fólk dýrkar hana á dulrænan
hátt. Útlendingar hafa oft næmt
auga fyrir þeim góða smekk sem
okkur íslendingum er víst í blóð
borinn.
Mér líst einkar vel á myndir
númer 4 og 28 og 34 og 35 og 36
sem mynda eins konar myndröð
sem nú er að verða nauðsynleg ef
málari á að fá einhverja styrki.
Myndraðastyrkirnir eru lyfti-
stöng. Og mér er sagt að hinir
miklu menningarbollar séu farnir
að hugsa í rriyndröðum. Með
myndröðinni Konan hlaut Þórína
Merla fimm styrki og Kátínu-
verðlaunin sem veitt eru árlega úr
Messíjónusjóði.
Svo vil ég bara að lokum segja
„Takk fyrir mig“ og óska þessu
unga fólki til hamingju með sýn-
inguna en bæta því við um leið að
brátt er kominn tími til að ungt
myndlistarfólk fari að hugsa sér
til hreyfings og fari að mála eins
og Die Wilde, nýexpressionist-
arnir á meginlandi Evrópu, því
nú er komin nógu margra ára
reynsla á stefnuna til þess að við
getum treyst henni hérna á fs-
landi, vegna þess að við erum nú
alltaf dálítið tortryggnir á það
nýja, en höldum fast í það eftir
að það er orðið gamalt og úrelt.
Ég hvet alla til að líta inn í Ný-
listarsafnið viðVatnsstíg 3b. Þar
er ekki innibyrgt safnaloft heldur
loft hinnar lifandi tjáningar. Með
því að safnið hefur greiðan að-
gang að ráðuneytunum, einkum
Menntamálaráðuneytinu, því að
Nýlistarsafninu standa fimm ráð-
herrasynir og dætur, þá er ekki úr
vegi að benda valdamönnum á að
ef þeir hyggjast snúa við kökunni
á Listasafni íslands og hleypa
ungu æskublóði og dug inn í það
safn, að sækja formann til ein-
hvers í Nýlistarsafninu.
Börnum skal bent á að í
„lauginni“ í safninu er áhrifarík
mynd, eflaust sprottin úr kvik-
myndinni Kjaftar,því þar er há-
karl að synda á eftir sundmanni
og vill rífa hann í sig. Þórína
Merla kvaðst hafa sótt mótífið til
Florida, þar sem hún dvaldi í
náms-og kynnisferð í boði Menn-
ingarsjóðs Flugleiða. Þetta er
hreint vandamálamálverk.
Þetta er skemmtileg mynd og'
gaman að sjá hvernig listakonan
leikur sér að myndfletinum og
gólfinu. Þetta er ekki veggverk
heldur gólfverk í orðsins fyllstu
merkingu.
Eins og ég gat um verður sýn-
ingin opin til jóla og kannski
lengur, ef hún verður klöppuð
upp á ný.
Til hamingju, Þórína Merla, og
gangi þér vel á hinni efiðu lista-
braut. Fimmtíu verk hafa selst á
sýningunni. Tvö til Listasafns ís-
lands og eitt til Kjarvalsstaða. En
þetta er í fyrsta sinn sem það safn
kaupir aðrar myndir en myndir
eftir meistara Kjarval. Þetta
bendir til að Þórína Merla verði
valin sem borgarlistakona að ári.
Hún á líka það skilið að menning-
arbollarnir veiti henni lista-
mannalaun.
Orva! íslenskra smásagha
íslenskar smásögur 1847—1974
1—II
Kristján Karlsson valdi og rit-
stýrði.
Bókaklúbbur AB 1982.
Eitt af fyrstu verkum Bóka-
^Mé/cmenn/Í^
klúbbs AB var að ráðast í það
stórvirki að gefa út íslenskt Ijóða
safn sem kom út á árunum
1974 til 1978. Er það ítarlegasta
úrval íslenskra ljóða sem nær yfir
alla íslenska bókmenntasögu sem
út hefur koniiö til þessa. Nú hefur
AB ráðist í annað stórvirki sem
er útgáfa úrvals íslenskra smá-
sagna og hafa tvö fyrstu bindin
komið út á þessu ári. Er upphaf
sagnanna miðað við upphaf nú-
tíma sagnaritunar á íslandi og er
fyrsti höfundurinn sem saga er
eftir í verkinu Jónas Hallgríms-
son. Eru í fyrsta bindinu sögur
eftir 19 höfunda og er þeim raðað
nokkurnveginn í aldursröð og er
sá yngsti Gunnar Gunnarsson. í
öðru bindinu er síðan byrjað á
Þóri Bergssyni og síðasti höfund-
urinn er Halldór Laxness. Er
fyrirhugað að alls komi út fjögur
bindi. Eru fyrstu bindin 353 og
344 síður.
Kristján Karlsson skrifar for-
mála fyrir verkinu og er hafður á
sá sérkennilegi háttur að formál
inn er einskonar framhaldssaga
og er hver hluti í upphafi hvers
bindis. Formálinn er því þegar
hér er kontið sögu varla nema
hálfnaður, þannig að lítið er hægt
um hann að segja, en mér virðist
samt að verulegur fengur sé að fá
þennan formála því að ótrúlega
lítið hefur verið ritað hér á landi
um smásögur og smásagnagerð,
þrátt fyrir að íslendingar hafiverið
óvenju iðnir við að setja þær
saman.
I verk eins og þetta má að sjálf-
sögðu velja sögur eftir ýmsum
forsendum. Mér sýnist að Krist-
ján Karlsson miði fyrst og fremst
við einhverskonar listrænt gildi
en hafi jafnframt hliðsjón af því
hvað sé dæmigert fyrir viðkom-
andi höfund og tímann sem hann
lifir á. Um þetta val má að sjálf-
sögðu deila og það er alveg ljóst
að það er mikið vandaverk að
velja eina sögu eftir höfund í
svona verk, sérstaklega eftir þá
sem hafa skrifað margar smá-
sögur. Mér finnst til dæmis að
tekið sé með óþarflega rnikið af
sögum sem fyrir eru þekktar og
hafa jafnvel verið notaðar áður í
sýnisbækur. En þá kemur maður
að spurningunni um það til hvers
verk eins og þetta séu.
Fyrsta svarið við þeirri spurn-
ingu er að það sé gagnlegt og
þægilegt að hafa sýnishom ís-
lenskrar smásagnagerðar á ein-
um stað, sérstaklega vegna þess
að margar sögurnar er að finna í
bókum sem ekki eru fáanlegar.
Einnig eru smásögur oft dreifðar
um margar bækur höfunda og
getur kostað tölverða leit að
finna þær.
Annað svar er að með safni af
þessu tagi er svolítill möguleiki
að fá yfirlit yfir þróun og megin-
einkenni íslenskrar smásagna-
gerðar, en það er nánast óvinn-
andi verk nema menn hafi nær
ótakmarkaðan tíma og veltur
þessvegna mikið á að vel sé valið í
svona safn.
Þannig mætti áfram finna svör
við þessari spurningu. En ástæð-
an fyrir því að ég fagna sérstak-
lega þessari útgáfu er sú að smá-
sagnatextar henta sérlega vel
við bókmenntakennslu. Er það
einkum vegna forms smásögunn-
ar, samþjappaðs með fáum pers-
ónum og vel afmörkuðum hug-
myndum og viðfangsefnum. Það
er því mjög gott að vísa nemend-
um á smásögur ef þeir vilja eða
eiga að skoða einkenni einhvers
höfundar eða tíma — án þess að
maður ætlist til þess að þeir leggi
á sig allt of mikla vinnu. Þetta
safn hefur á þennan hátt reynst
mér vel og mig langar að benda
kennurum á að hér er á ferðinni
tilvalin bók til þess að vísa nem-
endum á í tengslum við ýmiss-
konar verkefnavinnu í bók-
menntum.
G.Ast
irrvAitp
Föstudagur
12. nóvember
7.00 Veiurtréttir, tréttir og bæn. Ekki veitir af
heilögu orði eftir sblðs-og óveðursfréttir.
9.45 Pingfréttir. Æsispennandi sakamálaþátt-
ur með diskótónlist eftir þingverði.
11.30'Frá Norðurlöndum. Borgþór Kjærnested
kennir finnsk þlótsyrði. Satani rakasta...
13.00 Á frívaktinni. Sjóveikikveðjur til pabba
með óskum um að hann komi góssinu í
land.
14.30 Á bókamarkaðinum. Andrés Björnsson
les úr nýjum bókum. Þó það nú væri að
Andrés fengi líka að gera aukaþátt.
16.40 Litli barnatiminn. Kínverskir brandarar.
Hvað sagði Kínverjinn þegar hann sá am-
eríkanann? hojigu skigade fungu! Ha ha ha
ha ha.
17.00 Að gefnu tilefni. Hana nú. Áreiðanlega
rifrildi.
20.40 Art Ensemble of Chicago. Venni kynnir
og heldur varla vatni.
21.45 Gjörðu borg i brjósti þinu. Halldór frá
Drykkjubóli talar. Eins gott að fá ekki slæmt
hóstakast með borg í brjóstinu.
23.00 Kvöldgestir Jónasar Jónassonar. Mikið
var að þessi þáttur var settur á dagskrá
aftur. Bara að Jónas verði heppinn með
tólk. Hvernig væri að tala við Porvald og
Dísu?
Laugardagur
13. nóvember
7.00 Tónleikar. Þulur velur og kynnir plötur
með Mezzoforte eftir tréttir og hömungar-
tíðindi dagsins. Eða verður kannski Come-
dian Harmonists?
8.30 Forystugreinar dagblaðanna. Æsispenn-
andi, lekandi brilljans. Oj barasta - og þó,
það er aldrei að vita hvernig tekst til með
HP-leiðarann. Hann er ekki leiðari en hinir.
11.20 Hrímgrund. Blandaðir ávextir tyrir óþekka
krakka og kakkalakka.
13.35 íþróttaþáttur. Bless og veriði hress og
ekkert stress og þu ert fress...
15.10 í dægurlandi. Svavar klikkar ekki.
16.40 íslenskt mál. Mörður flippar út og slangrar
inn.
19.35 Á tali. Edda Björgvins og Helga Thorberg
laufléttar. Skemmtilegir þættir. Stórmerki-
legur skilnaðarþáttur hjá þeim um daginn.
20.00 Harmonikuþáttur. Loksins eitthvaö fyrir
Atla Rúnar. Næst Gufuradíóið i Osló?
20.30 Kvöldvaka. Einmitt það, sem ég hef beðið
eftir öll laugardagskvöld á árinu.
23.00 Laugardagssyrpa. Siðari hlutinn verður
sunnudagssyrpa. Hvernig væri aö spna
eins og einn Dylan?
Sunnudagur
14. nóvember
11.00 Messan á kristniboðsdegi er í Neskirkju.
13.20 Það er gott að hlusta á Berlínarfílharmon-
íuna svona ettir matinn. En þetta er þriðji
þáttur um hana hundrað ára og heitir:
Frægir hljómsveitarstjórar.
14.00 Útvarpsleikritið er gamalt og heitir 50
minútna bið. Því var áður útvarpað 1962
og er eftir Charles Charras.
15.20 Bókamarkaðurinn og Andrés Björnsson.
Nammi namm. Bráðum komablessuð jól-
in.
16.20 Heimspeki Forn-Kínverja. 1. erindi
Ragnars Baldurssonar. Vonandi verður
þetta litandi og skemmtiiegt.
18.00 Þaðvarog.
19.25 Veistu svarið? Þetta er sumsé spurninga
þátturinn frá RÚVAK. Mér þótti nú slappt
seínast að muna ekki Veru.
20.00 Sunnudagsstúdió. Já skemmtilegt, enda
fyrir okkur unglingana. Næstum því eins og
Stuðarinn....
21.30 Gróin spor.Nei ekki aldaminning útvarps-
ins heldur Jóhannesar Friðiaugssonar á
Fjalli.
23.00 Kvöldstrengir frá RÚVAK. Meira vil ég
heyra frá Grænlandi.
SJONVARI*
Föstudagur
12. nóvember
20.30 Auglýsingar og dagskrá. Nú fara að
koma jól og þá verður þetta aðalefnið i
varpinu.
20.55 Prúðuleikararnir.
21.20 Kastljós. Þarf þetta alltaf að vera svona
djöfull kurteislegt? Er Ömmi sprunginn á
limminu?
22.25 Dauðinn í Feneyjum. Spaghettimynd.
Ætti að geta verið mjög góð. Feneyjar eru
annars undarlegur staður.
Laugardagur
13. nóvember
16.30 íþróttir. Hvenær ris alþýða þessa lands
upp gegn yfirgangi sportidjótanna?
18.55 Enska knattspyrnan. Eg meina það. Er
ekkert lát á þessu? Úúúú.
20.00 Fréttir. Fréttastofa sjónvarpsins á langt í
land með að ná útvarpinu. En hvernig á
annað að vera? Fjölgum sjónvarpsfrétta-
mönnum um fimm eða sex og gerum svo
kröfur.
20.40 Löður. Tíu þúsundasti þáttur.
21.10 Fyrstá tunglferðin. Það var þá, sem komí
Ijós, að tunglið vár ekki úr osti.
22.50 Ævi og afrek Beans dómara. Meiri kall-
inn, þessi Bauni dómari. Vestri - og sjálf
Viktoria Principal, sú ósjarmerandi i Dali-
as, leikur á móti Paul Newman og Anthony
Perkins. Hvernio datt mönnunum í huga
að leggjast svo iágt að leika á móti stúlk-
unni?
Sunnudagur
14. nóvember
16.00 Sunnudagshugvekja séra Kristins Ág-
ústs. Fjörutíu dagar til jóla.
16.10 Hús’ið á sléttunni. Jarðýtu á draslið.
17.05 Gullöldin. Grikkir hinir fornu. Eða er það
þáttur frá Alþingi?
18.00 Pabbatíminn. Bryndís dregur fram gamlar
myndir úr Austurbæjarskólanum svo
krakkarnir geti gert grín að foreldrum sin-
um. Skömm að þessu.
20.40 Sjónvarp næstu viku. Hvaða góðmeti
verður nú á borð borið? Er Magnús að
þreytast? Er J.R. að breytast?
21.45 Schulz i herþjónustu. Æ, þetta fór ágæt-
lega af stað...
22.40 Er enginn sem skilur mig? Nei, auðvitað
ekki, nitwit. Hvernig á það að vera.
23.35 Dagskrárlok.Læðumst i ísskápinn og klár-
um sunnudagssteikina. Förum svo út að
hjóla.