Helgarpósturinn - 18.03.1983, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 18.mars 1983
JpiSsturínri.
Apa- og Ijónahúsið, sem brann í janúar sl.
Apa- og Ijónapörin eru nú í syðri enda húss-
ins (lengst til hægri).
■ Sædýrasafnið hefur í
hyggju að byggja
. nýtt hús á þessum
stað.
Flest bendir nú til þess að Sædýrasafnið sunnan við Hafnarfjörð, eini „dýragarður” Is-
lendinga, bafi sungið sitt síðasta. Menntamálaráðherra fær nú um helgina álitsgerð nýskipaðr-
ar Dýraverndarnefndar ríkisins á högum dýranna í safninu og safninu sjálfu. Hann mun síð-
an gefa umsögn sína, byggða á álitsgerðinni, til bæjarfógetans í Hafnarfirði, en það er hlutverk
sýslumanns að gefa út leyfi.
Ekki þarf að fara lengi um safnið til að gera sér Ijóst að það stenst alls ekki þær kröfur, sem
gerðar eru til dýragarða og um sýningar á dýrum í reglugerð útgefinni af menntamálaráðuneyt-
inu 1971. Um síðustu helgi gekk Dýraverndarnefnd ríkisins fram á veika kengúru með dauðan
unga í pokanum. Dýrið hafði þá legið í sömu stellingum í að minnsta kosti sólarhring.
Stjórn og framkvæmdastjóri Sædýrasafnsins leggja hart að sýslumanni og menntamálaráð-
herra að fá endurnýjað starfsleyfið, svo hægt verði að opna safnið almenningi eftir liðlega
tveggja ára hlé. Jafnframt hefur stjórnin á prjónunum að reisa rúmlega 2000 fermetra hús
(skemmu), þar sem komið væri fyrir sædýrasafni, veitingabúð og leiktækjasal.
Yfirvofandi málaferli vegna
deilna um Sædýrasafnið:
að gefa umsögn um málið. Og fyrir utan opin-
ber framlög eru tekjur af hvalveiðunum einu
tekjur safnsins sem stendur.
Én hver eru þá gjöldin? í april í fyrra,
skömmu áður en Hagvangur skilaði niður-
stöðum rannsóknar sinnar til stjórnar safns-
ins, var gengið frá reikningum ársins 1981 og
janúar 1982. Það ár (1981) voru fjórir menn á
launum hjá Sædýrasafninu og þeir fengu
samtals liðlega 1.1 milljón króna í laun. Tekj-
ur safnsins á þessu þrettán mánaða tímabili
voru tæpar fimm milljónir, þar af 4.7 af hval-
Hvalalaug Sædýrasafnsins. Háhyrningarnir
þrír, sem þar eru, áttu að vera farnir úr safninu
fyrir 1. desember sl. en treglega hefur gengið
að selja þá vegna húðskemmda á tveimur dýr-
anna. Menntamálaráðuneytið hefur lagst gegn
því að dýrin séu geymd í safninu og hvatti til
þess á sínum tíma (1979) að háhyrningum væri
sleppt ef ekki tækist að selja þá fyrir 1. desem-
ber. Annað dýrið rispaðist í flutningum, hitt
þornaði og kólnaði um tíma eftir að það var tek-
Ið úr sjónum.
TUGMILLJÓNA HAGNAÐUR
AF HÁHYRNINGAVEIÐUNUM
Sædýrasafninu var lokað almenningi i árs-
byrjun 1981 vegna fjárskorts. Þá var rekstrar-
leyfi þess og útrunnið og það hefur síðan ekki
verið endurnýjað. En þótt fjárskortur hafi
alla tíð háð rekstri safnsins hefur það haft
umtalsverðar tekjur af hvalveiðum og sölu —
hreinn ágóði af sölu háhyrninga síðan 1977
nemur 25-30 milljónum króna á núvirði. Á-
ætlaður stofnkostnaður nýbyggingarinnar
áðurnefndu var í apríl á síðasta ári talinn vera
25 milljónir króna. í áætlun, sem Hagvangur
h.f. gerði fyrir stjórn Sædýrasafnsins, var gert
ráð fyrir að um þriðjungur þess fjár kæmi frá
safninu sem ágóði af væntanlegum há-
hyrningaveiðum. Önnur fjármögnun yrði,
samkvæmt skýrslu Hagvangs, styrkir sveitar-
félaga og ríkissjóðs, og fjárfestingarlán til
lengri tíma.
Safnið hefur og fengið framlag af fjárlög-
um og styrki frá nágrannasveitarfélögunum
undanfarin ár. Nema þessir styrkir árlega
(a.m.k. síðustu tvö-þrjú árin) 300-400 þúsund
krónum.
Ekki hafa legið á lausu svör um hvað orðið
hefur af öllu því fé, sem inn hefur komið und-
anfarin ár. Samband dýraverndunarfélags ís-
lands hefur sakað forstöðumann safnsins
Jón Kr. Gunnarsson og samstarfsmenn hans
um að stunda „hvalveiðar og selja hvali til
annarra þjóða, sjálfum sér til framdráttar en
ekki þeim dýrum, sem nú eru í safninu í skjóli
þess að þeir reki dýragarð á íslandi og að það-
an komi hvalirnirý eins og segir í bréfi, undir-
rituðu af formanni Sambandsins Jórunni
Sörensen, til menntamálaráðherra 7. mars s.l.
Sambandið hefur krafist þess að dýrin verði
færð úr safninu og þeim lógað. Jafnframt er
krafist opinberrar rannsóknar á fjárreiðum
þess síðan háhyrningaveiðar hófust. Þessu
hyggjast Sædýramenn svara með málshöfðun
á hendur formanni Sambandsins.
Skeyti til ráöherra
Fleiri hafa verið að skora á menntamála-
ráðherra undanfarna daga að láta loka safn-
inu í eitt skipti fyrir öll. Eftir síðustu helgi
bárust skeyti frá Greenpeace í London, þar
sem minnt var á að Sædýrasafnið hefði afar
illt orð á sér víðsvegar um heiminn. í skeytinu
er og fullyrt að það liggi í augum uppi að safn-
ið sé ekki annað en fölsk framhlið viðskipta-
fyrirtækis undir stjórn fólks er hafi neyðst til
— auk opinberra
styrkja viö dýragarð,
sem ekki er hægt að
halda opnum vegna
fjárhagsörðugleika
að hætta svipaðri starfsemi út af ströndum
Bandaríkjanna og Kanada vegna banns
stjórnvalda í þeim löndum — bannið hafi
komið til vegna illrar meðferðar þessa sama
fólks á dýrunum.
Og þetta „sama fólk“ er Kanadamaður
nokkur að nafni Brian Hunt, sem Sædýra-
safnið hefur selt flesta sína háhyrninga í gegn-
um til dýrasafna víðsvegar um heiminn — alls
nær 35 dýr.
Grænfriðungar í Kanada og Bandaríkjun-
um hafa sent svipað skeyti til menntamálaráð-
herra og sömuleiðis, um miðja vikuna, banda-
rískur þingmaður, Don Bonker, sem er for-
maður undirnefndar utanríkismálanefndar
fulltrúadeildar Bandaríkjaþings. Þingmaður-
inn bendir á í sinu skeyti að Bandaríkjastjórn
hafi bannað innflutning á háhyrningum frá
íslandi 1981 og að það bann sé enn í gildi.
Hann skori því á menntamálaráðherra að
leggjast gegn frekari starfsleyfisveitingum cil
Sædýrasafnsins.
Jón Kr. Gunnarsson er þessa dagana stadd-
ur í Hollandi á fundi starfsmanna og eigenda
sædýrasafna. Helgarpóstinum hefur því mið-
ur ekki tekist að ná tali af honum til að bera
undir hann ásakanir um að hagnaðurinn af
háhyrningaveiðunum sé notaður í einkaneyslu
en ekki til uppbyggingar safnsins. En stjórn-
arformaður safnsins, Hörður Zóphaníasson,
skólastjói og bæjarfulltrúi Alþýðuflokksins í
Hafnarfirði, og Hrafnkell Ásgeirsson hrl.,
lögmaður safnsins, þvertaka fyrir að þetta sé
rétt.
Milljónir á milljónir ofan
„Safnið var stofnað af vanefnum, hug-
sjónaástæðumý sagði Hrafnkell þegar blaða-
maður HP gekk meö honum um safnið fyrir
helgina. „Þarna er mikið starfslið og það
kostar mikið að halda því opnu. Safnið hefur
alla tíð ýtt á undan sér miklum skuldum.
Hvalalaugin hefur og verið mjög dýr“
— En hvers vegna hefur dýrunum verið
haldið i safninu þessi tvö ár, sem það hefur
verið lokað, Hörður Zóphaníasson?
„Við höfum alltaf gert okkur vonir um að
geta opnað safnið aftur. Um það höfum við
fengið hvatningar frá mjög mörgum aðilum.“
— Ef farið verður út i byggingu skemm-
unnar, sem áætlað er að kosti 25 milljónir,
dugar það þá til að gera safnið að raunveru-
legum dýragarði, sem stæðist kröfur reglu-
gerðarinnar frá 1971?
„Nei. Þessar 25 milljónir væru að vísu
stærsti hluti kostnaðarins en hversu mikið
kostaði að fullbúa safnið þori ég ekki að giska
á. Ef við fáum starfsleyfið endurnýjað núna,
sem ég vona að sjálfsögðu, þá myndi kosta
einhverjar milljónir að gera safnið sýningar-
hæft“
— Hversu miklir peningar eru til í sjóði?
„Því treysti ég mér ekki til að svara. Það er
væntanlega talsvert — og svo eiga náttúrlega
eftir að koma inn peningar fyrir þau þrjú dýr,
sem nú bíða sölu í hvalalauginni, og önnur
sem væntanlega veiðast síðar“
Hrafnkell Asgeirsson, lögmaður safnsins,
treysti sér heldur ekki til að svara nákvæmlega
til um hve miklir peningar væru til í safninu.
Hann kvaðst af „viðskiptasjónarmiðum"
ekki geta skýrt frá söluverði hvers háhyrnings
að öðru leyti en því að verðið færi ekki undir
89.000 Bandaríkjadali fyrir hvert dýr (eða
tæpar tvær milljónir króna). „Háhyrninga-
salan er afskaplega harður bissnissý sagði
Hrafnkell. „Og ég fullyrði, að við hefðum
ekki fengið svona hátt verð fyrir dýrin nema
með aðstoð Brians Hunt. Og hvalveiðarnar
eru sú leið, sem við getum farið til að halda
áfram uppbyggingu safnsins — þótt óvíst sé
hversu lengi við getum haldið þeim áfram“
Ríflegar launagreiðslur
Það er sjávarútvegsráðuneytið, sem veitir
leyfi til hvalveiðanna að fenginni umsögn
menntamálaráðuneytisins, sem kemur inn í
myndina eftir að dýrin hafa verið veidd enda
heyra dýraverndunarmál undir menntamála-
ráðherra. í sjávarútvegsráðherratíð Kjartans
Jóhannssonar voru veiðileyfin veitt án sam-
ráðs við menntamálaráðuneytið. Þegar Stein-
grímur tók við sjávarútvegsráðuneytinu ætl-
aði hann að hafa sama hátt á — þar til
menntamálaráðuneytið benti á, að það ætti
veiðunum. Kostnaður við veiðarnar nam lið-
lega 1.2 milljónum króna og „annar kostnað-
ur“ var ámóta upphæð. Hagnaður af starf-
seminni þetta tímabil var hátt í 1,3 milljónir
króna án vaxta og afskrifta en nær hálf millj-
ón króna í hreinan hagnað.
Burtséð frá því, að laun voru all rífleg á
þessu tímabili, eða að meðaltali 275 þúsund
krónur á þessa fjóra starfsmenn, sem voru
rúmlega tvöföld verkamannalaun ’81,er for-
vitnilegt að líta á liðinn „annar kostnaður,“
sem var tæplega 1.2 milljónir króna. Þá kem-
ur í ljós, að kvartmilljón fór í viðhald mann-
virkja og tækja, 165 þúsund krónur fóru í
dýralækningar (sem Brynjólfur Sandholt
héraðsdýralæknir annast) og rúmlega 150
þúsund krónur í lögfræðiaðstoð. Ekki verður
annað séð en að dýralæknirinn og Hrafnkell
Ásgeirsson lögmaður hafi haft á að giska
önnur árslaun fyrir störf sín við Iokað safn á
þessum tima, því skv. upplýsingum Kjara-
rannsóknanefndar voru meðallaun verka-
manns 1981 um 110 þúsund og meðallaun iðn-
aðarmanns um 135 þúsund. Ferðakostnaður
var um eitt hundrað þúsund krónur, síma- og
póstkostnaður 75 þúsund og funda- og risnu-
kostnaður 25 þúsund krónur. Fóður var á
þessum tíma innan við 100 þúsund krónur.
Eða eins og segir í skýrslu Hagvangs:
„Stærstu liðir annars rekstrarkostnaðar
safnsins eru fóður, orka (120 þúsund 1/1
’81—31/I’82, innsk. HP),viðhald, akstur og
rekstur eigin bifreiða. Ennfremur er síma-
kostnaður, lögfræðikostnaður, dýralækning-
ar og ferða- og fundakostnaður tiltölulega
háir liðir, en verulegur hluti þessa kostnaðar
er í beinu sambandi við veiðar og sölu hvala
og heyrir því ekki undir venjulegan, hefð-
bundinn rekstrarkostnað safnsins.
Safnið er sjálfseignarstofnun og greiðir
enga skatta né heldur aðstöðugjald eða fast-
eignagjöld af mannvirkjum“
í þessum reikningum er hvalalaugin metin á
eina milljón króna en eignir safnsins alls 2.2
milljónir króna, skuldir eru ekki nema um 650
þúsund. Það fer því ekkert á milli mála, að
talsverður hagnaður er af rekstri safnsins. En
það hefur ekki alltaf verið þannig —í upphafi
þurftu stjórnarmenn, t.d. Hörður Zóphanías-
son og Jón Kr. Gunnarsson forstöðumaður
að veðsetja eigin húseignir fyrir skuldum
safnsins. Því var bjargað með hvalveiðunum.