Helgarpósturinn - 15.04.1983, Qupperneq 3

3
irinn FöstudciQur 15. spríl 1983
Breytingar í ferðamálum
htelgai-----
posturinn
Blað um þjóömál, listir og
menningarmál.
Ritstjórar:
Árni Þórarinsson og Björn
Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórnarf ulltrúi:
Guöjón Arngrímsson.
Blaöamenn:
Guðlaugur Bergmundsson,
Ómar Valdimarsson, lllugi Jök-
ulsson.
Útlit:
Kristinn G. Haröarson.
Ljósmyndir:
Jim Smart.
Dálkahöfundar:
Hringborð:
Auöur Haralds, Birgir Sigurös-
son, Heimir Pálsson, Hrafn
Gunnlaugsson, Jón Baldvin
Hannibalsson, Jónas Jónas-
son, Magnea J. Matthíasdóttir,
Pétur Gunnarsson, Sigríöur
Halldórsdóttir, Siguröur A.
Magnússon.
Listapóstur:
Heimir Pálsson, Gunnlaugur
Ástgeirsson, Siguröur Svav-
arsson (bókmenntir & leiklist),
Sigurður Pálsson (leiklist), Árni
Björnsson (tónlist), Sólrún B.
Jensdóttir (bókmenntir & sagn-
fræöi), Guðbergur Bergsson
(myndlist), Gunnlaugur Sigfús-
son (popptónlist), Vernharöur
Linnet (jazz), Árni Þórarinsson,
Björn Vignir Sigurpálsson,
Guöjón Arngrímsson, Guö-
laugur Bergmundsson, Jón
Axel Egilsson (kvikmyndir).
Utanlandspóstar:
Erla Siguröardóttir, Danmörku,
Adolf H. Emilsson, Svíþjóö,
Inga Dóra Björnsdóttir, Banda-
ríkjunum, Helgi Skúli Kjartans-
son, Bretlandi, Ólafur Engil-
bertsson, Spáni.
Erlend málefni:
Magnús Torfi Ólafsson.
Skák:
Guömundur Arnlaugsson.
Spil:
Friörik Dungal.
Matargerðarlist:
Jóhanna Sveinsdóttir.
Stuðarinn:
Helga Haraldsdóttir og Páll
Pálsson.
Útgefandi: Vitaðsgjafi hf.
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon.
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir.
Innheimta: Guömundur' Jó-
hannesson.
Dreifing: Siguröur Steinars-
son.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Lausasöluverö kr. 20
Ritstjórn og auglýsingar eru aö
Ármúla 38, Reykjavík.
Sími: 81866.
Afgreiðsla og skrifstofa eru aö
Ármúla 38. Símar 81866 og
81741.
Setning og umbrot
Alprent hf.
Prentun: Blaöaprent hf.
Talsveröar breytingar eiga sér nú
stað i ferðamálum íslendinga.
Hinar yfirþyrmandi auglýsingar
ferðaskrifstofa, skipa og flugfélaga
eru til marks um harðnandi sam-
keppni, sem tilkomin er vegna
minni fjárráða almennings en veriö
hefur á undanförnum árum. En ef
vel er skoðað má greina í þessu aug-
lýsingaflóði að ferðamöguleikum
íslendinga er að fjölga. Hin harðn-
andi samkeppni í ferðamanna-
iðnaðinum hefur leitt til þess að
ferðaskrifstofurnar hafa leitað með
logandi Ijósi að nýjum möguleik-
um, nýrri söluvöru.
Afleiðingar þessa eru, eins og
fram kemur í grein Helgarpóstsins
um.ferðamál í dag, þær að ferða-
venjur þjóðarinnar hafa tekið
nokkrum breytingum.
Þeim fjölgar nú stöðugt sem
ferðast til útlanda á veturna. Hinar
svokölluðu pakkaferðir hafa laðað
að sér mikinn fjölda í skammdegis-
mánuðum, en í þeim er staldraö
stutt við á áfangastað, í einhverri
stórborg Evrópu og notið ýmiss-
konar þjónustu sem greitt er fyrir
með íslenskum krónum hér heima.
Þessar stuttu feröir eru enn fremur
dæmi um ákveðna þróun á öðru
sviði ferðamálanna. Því jafnframt
því að fleiri ferðast til útlanda á
veturna, þá velja sífellt fleiri að fara
W'KUtVt
í stuttar utanlandsferðir. Hér áður
þótti ekki taka því að ferðast fyrir
minna en nokkrar vikur í útland-
inu, en nú eru þriggja og fjögurra
dag skrepptúrar ekki óalgengir.
Onnur áberandi breyting í ferða-
málunum er sú að ásókn í sólar-
landaferðir hefur dregist saman, á
meðan fólk sækir í auknum mæli til
landa í norður og mið-Evrópu.
Þetta stafar af áðurnefndum
pakkaferðum, en ekki síður vegna
bílskipanna sem virðast hafa náð
fótfestu strax í upphafi. Kannski er
þó aðalástæðan sú staðreynd að nú
geta landsmenn komist í sumarhús
í ýmsum löndum á kjörum sem
þykja viðunandi.
Allt þetta hcfur leitt til þess að
fjölbreytni í ferðamálum okkar
hefur aukist mjög, og slikt er af
hinu góða þar sem þriöji hver
maður fór til útlanda í fyrra. í ár
verður sú tala ef til vill eitthvað
lægri, en varla mjög mikið. Þjóð
sem hefur efni á því að ferðast
svona mikið, og þetta eru hærri töl-
ur en tíðkast í nágrannalöndunum,
fyrir utan að ferðalögin héðan eru
mun dýrari en þar vegna fjarlægð-
anna, slík þjóð er annaö hvort
hreint ekki eins blönk og nú er af
látið, eða þá að ferðalögin eru einn
stærsti liðurinn í því sem kallaö hef-
ur verið að lifa um efni fram.
Dallas og dagar fjölmiðla
endur hafa næsta Iítinn
áhuga á. Það eina sem get-
ur bjargað tuggunni er af-
burðasnjöll framsetning,
og hverju sem um er að
kenna virðist ljóst að við
eigum fáa ræðuskörunga í
þingsölum eða á vonar-
peningslista, enda kannski
bættur skaðinn úr því
Þjóðleikhúsið er til sem
vettvangur leikara.
Af þessum sökum er al-
veg ástæðulaust fyrir
flokkana og frambjóðend-
ur þeirra að undrast dapur
legar undirtektir kjósenda
eða slaka fundarsókn. VIÐ
NENNUM einfaldlega
ekki að horfa upp á jórtur-
leikinn, þar sem við vitum
fyrirfram hvaða tuggulag
hver flokkur hefur, af því
við erum búin að lesa það
hundrað sinnum í blöðun-
um og hlusta á það jafnoft
i útvarpi.
Þess vegna eru fram-
boðsfundirnir hrein tíma-
skekkja, glansmyndakynn-
ing afkáraskapur sem ekki
verður hægt að blekkja
kjósendur með um alla
framtíð, þó svo það takist
enn, rétt eins og virðist
hægt að teygja mestalla
þjóðina til að góna sig
stjarfa í delluna í Dallas.
Eg er ekki nógu vel að
mér í sögu til að vita hversu
langt þessi Dallas-aðferð
verður rakin, en náttúrlega
þekkjum við hana einna
best úr fjölmiðlamyndum
úr kosningabaráttu i guðs
eigin Iandi, þótt upprun-
ann sé ekki að finna þar.
Einhver hefur hvíslað því
að mér að lafði Churchill,
móðir Winstons, hafi orð-
ið fyrst til að leggja í kosn-
ingabaráttu með manni
sínum, en vel getur það ver-
ið ranghermt.
Gallinn við þessa kosn:
ingabaráttu er tvíþættur. í
fyrsta lagi eiga frambjóð-
endur ekki allir jafn
fótógenar frúr né mann-
vænleg börn og því hafa
ekki allir jafna aðstöðu.
En í öðru lagi er náttúrlega
líka verið að slá megnu ryki
í augu kjósenda og láta að
því liggja að hæfileika-
skortur á opinberum vett-
vangi verði kannski bættur
upp með afköstum í prívat-
lífi. Vitanlega er æskilegt
að stjórnmálamenn - eins
og annað fólk - séu „heil-
ar“ manneskjur, en þó er
ekkert lögmál til sem segir
að vel lukkuð frammistaða
í einkalífi sé forsenda þess
að menn standi í stöðu
sinni utan heimilis.
Hin aðferðin í kosninga-
baráttunni er enn kyndug-
ri, því hún er steinrunninn
arfur liðinnar tíðar. Þetta
eru svokallaðir framboðs-
fundir. Þeir voru nauðsyn-
legir áður en fréttir fóru að
berast alminlega um land-
ið. Þingmenn og þing-
mannaefni urðu að geta
komið til kjósenda upp-
lýsingum um afrek sín eða
ætlanir. Og þetta fyrir-
komulag á sér reyndar
fyrirrennara í gömlu
leiðarþingunum, enda
hafa sumir þingmenn talað
um slík þing. En nú nær
útvarp inn á hartnær hvert
einasta heimili landsins.
Blöðin slíkt hið sama, og
sjónvarpið næstum jafn-
langt. Og þar með verður
fréttaflutningur á fram-
boðsfundunum ekkert
annað en tugga sem fjöl-
miðlar eru margbúnir að
jórtra og væntanlegir kjós-
anna. En kjósandinn sem
um er slegist hefur sig
furðulítið í frammi, varla
að hann hirði einu sinni um
að bera fram spurningar á
framboðsfundum í sveit-
inni sinni eða bænum.
Allt er þetta reyndar
býsna skondið, í það
minnsta í augum þess sem
finnst rassarnir sem
flokkarnir sitja á býsna lík-
ir; en skondnast er þó að
skoða „baráttuaðferð-
irnar“ sem notaðar eru.
Þær sýnast einkum úr
tveim áttum komnar: önn-
ur er af því tæi sem við get-
um kallað Dallas-gerðina,
hin er frá því fyrir daga
ríkisfjölmiðlanna.
Dallas -gerðin kemur
manni býsna óíslenskulega
fyrir sjónir. Hún er i því
fólgin að kynna frambjóð-
endur flokksins í dagblöð-
um sem blending af opin-
berri persónu og prívat-
persónu. Annars vegar er
þá brugðið upp myndum
af frambjóðandanum
(vénjulega karlkyns) þar
sem hann er að vinna að
þjóðmálum (t.d. í ræðu-
stól, því betra þeim mun
fínni sem stóllinn er) og
hins vegar eru myndirnar
af honum i faðmi fjöl-
skyldunnar. Glæsilegur
sóffi ér kjörgripur til slíkr-
ar myndatöku og situr þ.á
samstöðu frambjóðandans
með alþýðunni má stund-
um sjá á myndum vinstri-
pressunnar). Og í þessu
skyni er náttúrlega iíka
lögð áhersla á að hann hafi
eignast lögulega, myndar-
lega og áferðarfallega
konu. Vilji frambjóðendur
vera sérlega óhefðbundnir
og frjálslyndir er náttúr-
lega gott þeir eigi fáein
börn af fyrra hjónabandi
til að skreyta með mynd-
irnar af seinni konunni. -
Og svo lesum við, kjósend-
ur út úr myndinni eitthvað
á þessa leið: Það Iiggur í
augum uppi að þetta er
góður drengur og dugandi
fjölskyldufaðir. Hann
hlýtur þá líka að revnast vel
sem „þjóðfaðir“.
í öðru lagi er verið að
leggja á það áherslu að
þingmannsefnið, sem
reiðubúið er að fórna
kröftum sínum í þágu
lands og þjóðar á hinum
opinbera vettvangi, sé líka
manneskja sem eigi sér
samskonar frumþarfir og
aðrir: þurfi mat, húsaskjól
og allt hitt. Þetta er sérlega
nauðsynlegt þegar firring-
in er komin á það stig að
þegnum lýðræðisþjóðfé-
laga finnst þeir ekkert eiga
semeiginlegt með stjórn-
völdum og tala um þau
einkum með táknunum
„kerfið“ eða „þeir“.
að er víst sama hvar
drepið er niður fæti í
íslensku þjóðlífi þessa
dagana: allir eru að hugsa
og tala um kosningar.
Suma grípur kosninga-
skjálfti, aðrir þykjast yfir
þjóðmál hafnir en tala þó
ekki um annað en tilfinn-
ingalíf og ' familíumál
frambjóðenda. Flokkarnir
geisa, frambjóðendur
þeysa um landið og lesa
upp leiðara sem þeir hafa
sjálfir skrifað í flokksblöð-
in eða reyna að vera fyndn-
ir á kostnað andstæðing-
gjarna frambjóðandinn
umvafinn konu og börnum
- nú eða stendur sem
„höfuð“ fjölskyldunnar
og ber flesta líkamsparta
yfir hana, þar sem hún sit-
ur í áðurnefndum sóffa -
eða stól, allt eftir magni.
Það sem að baki liggur
er líklega einkum tvennt: I
fyrsta lagi er verið að sýna
okkur að frambjóðandinn
háfi staðið sig vel I einka-
lífi, eða með öðrum orðum
að hann skaffi bærilega
þar (dæmi hins gagnstæða,
þ.e.a.s. að verið sé að sýna
hrinqboróió
I dag skrifar Heimir Pálsson