Helgarpósturinn - 15.04.1983, Blaðsíða 22

22
Enn er gjá milli fólks og flokka
Það er ekki nema vika til alþingiskosninga
í lýðveldinu. Annan laugardag ganga vel fiest-
ir landsmenn að kjörborðinu og krossa við
skásta kostinn. Og fæstir hafa trú á að þessar
kosningar muni hafa nokkrar raunverulegar
breytingar í för með sér.
að verður heldur ekki séð að stjórnmála-
fiokkarnir, gamlir og nýir, hafi sérstaka trú á
að kosningarnar muni valda straumhvörfum í
stjórn- og efnahagsmálum. Ef það er eitthvað,
sem einkennir þessa „kosningabaráttu“, sem
sögð er vera í gangi, þá er það málefnafátækt.
Snaggaraleg könnun, sem gerð var meðal
nokkurra starfsmanna í húsi í austurbænum
Ieiddi í ljós að enginn taldi sig alveg vissan um
hvað kosningabaráttan snérist. „Auðvitað
ætti hún að snúast um blessaða verðbólguna",
sagði einn, „en ég fæ ekki betur séð en að allir
frambjóðendur forðist það mál eins og heitan
eldinn“.
Og svo er það auðvitað áhugaleysi kjósenda
um þessar kosningar, sem einkennir þær.
Aðra niðurstöðu er ekki hægt að draga af
þeim skoðanakönnunum, sem birtar hafa ver-
ið á síðustu vikum og mánuðum, sem og þeirri
er Helgarpósturinn birtir í dag. Þótt fjöldi óá-
kveðinna (þar með eru taldir þeir, sem segjast
ekki ætla að kjósa og vilja ekki gefa upp af-
stöðu sína) sé nokkru minni nú en t.d. í febrú-
ar, þegar HP birti síðustu könnun sína, er um
helmingur kjósenda enn í þeim hópi.
Samkvæmt könnun SKÁÍS sem blaðið
birtir í dag, eru liðlega 60% kjósenda í
Reykjavík óákveðnir á einn eða annan hátt. í
Reykjaneskjördæmi eru liðlega 52% kjós-
enda óákveðnir, ætla ekki að kjósa eða vilja
ekki svara. í könnuninni hefur þessum kjós-
endum verið skipt í þrjá hópa: óákveðna, þá
sem ætla ekki að kjósa og þá sem ekki vilja
svara. Alls staðar á landinu er óákveðni hóp-
urinn stærstur.
Þegar kemur að kjördegi má reikna að mik-
ill meirihluti þessara kjósenda geri upp hug
sinn. Atkvæði þeirra geta því haft veruleg á-
hrif á úrslit kosninganna — kannski ekki síst
þegar telja verður líklegt, að í þessum kjós-
endahópum sé talsvert af svokölluðu óá-
nægjufylgi.
r
I þessari könnun SKÁÍS vekur það hvað
mesta athygli, hversu alvarlega útreið Fram-
sóknarfiokkurinn virðist ætla að fá. Síðasta
könnun HP um fylgi flokkanna var sérlega
gagnrýnd fyrir að hafa ekki tekið tillit til kjós-
enda í sveitum, þar sem Framsóknarfiokkur-
inn er talinn eiga sitt sterkasta fylgi. Nú er því
ekki til að dreifa — sveitirnar voru með í þess-
ari könnun. Engu að síður virðist Framsókn-
arfiokkurinn ætla að missa meira en helming
þingmanna sinna, tapa alls níu þingmönnum
af sautján. Þótt ávallt sé áhættusamt að
leggja dóm á niðurstöður skoðanakannana
hlýtur að verða að telja þessa útkomu Fram-
Reagan ' Begin
Andrópoff
Sovétríkin og arabar auka þrýst-
ing á Bandaríkjastjórn
Þegar Hussein konungur Jórdans kunn-
gerði um síðustu helgi, að hann sæi sér ekki
fært að gegna því hlutverki í samningaumleit-
unum um frið í löndunum fyrir Miðjarðar-
hafsbotni, sem gert er ráð fyrir í tillögum Rea-
gans Bandaríkjaforseta frá því í haust, ríkti
fögnuður í ríkisstjórn ísraels. Talsmenn
Begins forsætisráðherra lýstu yfir, að nú væri
sýnt að tillögur Reagans, sem ísraelsstjórn
hafnaði þegar í stað, væru úr sögunni, og
Bandaríkjastjórn hlyti að gera sér ljóst að hún
yrði að reiða sig einhliða og algerlega á ísrael
til að halda áhrifum í þessum heimshluta.
A.tburðarásin síðustu daga bendir til, að
Begin og stuðningsmenn hans hafi verið full
fijótir á sér að fagna. Reagan kveðst halda fast
viðaðtillögur sínar geti orðið árangursríkar.
Arafat, leiðtogi PLO, Frelsissamtaka Pale-
stínumanna, kveðst siður en svo hafa slitið
viðræðum við Hussein, og hefur kallað ráð
PLO saman til fundar í Túnis. Loks hefur
Hassan Marokkokonungur lagt drög að fundi
æðstu manna Arabaríkja í Fez í næsta mán-
uði, til að ræða málefni Palestínumanna.
Þrátt fyrir yfirlýsingu Husseins, standa mál
þessi í rauninni nákvæmlega eins og þau
gerðu eftir fyrri fundi æðstu manna Araba-
ríkja og PLO. Arabar fallast á friðarsamn-
inga, að því tilskildu að stefnt sé að sjálfstæðu
ríki Palestínumanna á svæðum sem Israel her-
situr nú og viðurkennt sé að PLO komi fram
fyrir þeirra hönd. Reagan leggur til að Pále-
stínumenn hljóti sjálfstjórn í samkrulli við
Jórdan og Hussein konungur fái umboð
þeirra til að stýra samningum við ísrael.
XJm miðjan vetur fór Hussein til Washingt-
on og ræddi við Reagan um tillögur hans. Þar
lagði konugur á það megináherslu, að úrslit-
um réði um álit arabaríkja á tillögum Banda-
ríkjaforseta, hver tök hann hefði á að stöðva
landnám ísraelsstjórnar á hernumdum svæð-
um. Landnámið er yfirlýst aðferð ísraels-
stjórnar til að búa svo um hnúta, að her-
numdu svæðin verði með tíð og tíma innlimuð
í ísrael. Landnámsbyggðirnar á að gera svo
fjölmennar á næstu tveim til þremur árum, að
útilokað sé að nokkur ísraelsk ríkisstjórn fall-
ist á að uppræta þær.
Ekki verður séð að Bandaríkjastjórn hafi
gert neitt til að verða við skilyrði Husseins, um
að leggja að ísraelsstjórn að stöðva landnám-
ið. Það var ekki fyrr en fréttir bárust af að
Hussein teldi sig verða að afsegja forustuhlut-
verk í friðarviðræðum, að Bandaríkjastjórn
Föstudagur 15. apríl 1983
'elgar
1östurínn
sóknar í könnuninni hæpna. „Ég held að það
sé gjörsamlega útilokað að Framsóknarfiokk-
urinn tapi manni í hverju einasta kjördæmi“,
sagði stjórnmálafræðingur sem blaðamaður
HP ræddi lauslega við um könnunina. Hann
benti hins vegar á, að samkvæmt þessari
könnun fengi fiokkurinn nú í fyrsta skipti í
sögunni uppbótarþingmann.
Alþýðufiokkurinn virðist einnig ætla að
tapa verulegu fylgi í kosningunum um næstu
helgi ef marka má niðurstöður könnunarinn-
ar. Samkvæmt henni er fiokksformaðurinn
falinn í Reykjaneskjördæmi og þingflokks-
formaðurinn sömuleiðis á Vestfjörðum. í
Vestfjarðakjördæmi virðist fiokkurinn hafa
orðió fyrir meiriháttar áfalli, ef tekið er mið af
febrúarkönnuninni. Orsaka þess má vafalaust
leita að einhverju leyti — eða jafnvel verulegu
— í mjög umdeildu prófkjöri flokksins, þar
sem allra bragða var neytt. Alþýðufiokkurinn
virðjst aðeins tryggður í Vesturlandskjór-
dæmi Eiðs Guðnasonar og hefur góðan
möguleika á að fá Árna Gunnarsson kjör-
dæmakjörinn í Norðurlandskjördæmi eystra.
Einmitt í því kjördæmi stendur Alþýðu-
bandalagið einnig vel að vígi — og óneitan-
lega kemur fijótlega upp í hugann tilgáta um
að fjölmiðlamaðurinn Steingrímur Sigfús-
son, sem sigraði svo glæsilega í prófkjöri
fiokksins þar á dögunum, eigi verulegan hlut
að máli. Álþýðubandalagið er einnig sterkt á
Austurlandi og virðist öruggt með tvo menn
kjörna — svo ekki virðist Alusuissemálið hafa
fælt kjósendur Alþýðubandalagsins frá Hjör-
leifi Guttormssyni.
Það er aðeins Sjálfstæðisfiokkurinn, sem
sýnist aetla að bæta við sig í komandi kosning-
um. Samkvæmt könnuninni fær fiokkurinn
nú 26 þingmenn auk Sigurlaugar Bjarnadótt-
ur, sem sýnist örugg með kosningu á Vest-
fjörðum. Það er aukning um 5 þingsæti — »
Sigurlaug kemur þá í stað Eggerts Haukdal,
sem var á klofningslista við síðustu kosningar
og gekk síðar til liðs við fiokk sinn eins og
telja má víst að Sigurlaug muni gera.
En það verða ekki gömlu fiokkarnir, sem
munu sigra í þessum kosningum, miðað við
niðurstöður skoðanakönnunarinnar. Það
verða Bandalag jafnaðarmanna, sem skv.
könnuninni fær 11.6% atkvæða og 7 þing-
menn, og Samtök um kvennalista, sem virðist
ætla að fá rífiega 6% atkvæða og fjóra þing-
menn. Fylgi Bandalagsins hefur ekkert breyst
iiviivii csiviri
VFIRSVISI
gaf í skyn að hún myndi beita sér af fullum
þunga til að fá Iandnám Israelsmanna á her-
numdu svæðunum stöðvað, ef Hussein féllist
fyrst á að beita sér fyrir tillögum Reagans.
Ekki aðeins Hussein, heldur einnig PLO og
ríki eins og Saudi Arabía, draga enn í efa að
hættandi sé á að setja traust sitt á Bandaríkin
í því skyni að ná fram viðunandi friðargerð
við ísrael, vegna þess að engin trygging sé fyrir
að Bandaríkjastjórn sé fær um að beita ísrael
þeim þrýstingi sem með þarf til að knýja nú-
verandi stjórn í Jerúsalem til tilslakana.
Landnám ísraelsmanna á hernumdu svæð-
unum ber þar hæst, en árangurslausar tilraun-
ir til að koma til leiðar brottför ísraelsks hers
frá Líbanon hafa einnig mikil áhrif á afstöðu
araba.
Brátt er ár liðið frá innrás ísraelsmanna í
Líbanon, og her þeirra sýnir ekki á sér neitt
fararsnið. Þvert á móti berast af því fregnir, að
verið sé að reisa varanlegar herbúðir yfir lið
ísraelsmanna í suðurhluta landsins. Mestur er
liðsamdráttur ísraelshers í Bekaadal, og er því
haldið fram að þar standi fimm ísraelskar her-
deildir andspænis liðsafia Sýrlendinga.
Ljóst er að hætta á árekstri milli ísraels og
Sýrlands fer vaxandi. Eftir að fiugher ísraels
eyðilagði hvað eftir annað fiugskeytastöðvar
Sýrlendinga í Bekaadal, var komið upp innan
sýrlensku landamæranna loftvarnareldflaug-
um af mun fullkomnari sovéskri gerð, SA-5.
Þessar fiaugar geta grandað fiugvélum yfir
ísrael, og eru því ísraelska fiughernum miklu
háskalegri en hinar. Begin og mönnum hans
er því mun meiri akkur í að eyða þeim en hin-
um fyrri, vilji þeir halda fast við markmið sitt
um algera hernaðaryfirburði ísraels yfir ná-
grannaríkin.
En SA-5 fiaugarnar eru ekki aðeins sovésk-
ar, heldur fylgja þeim sovéskar hersveitir.
Sovétmenn hafa aldrei fyrr komið þessum
vopnum fyrir utan landamæra sinna, og sov-
éska herstjórnin vill ekki trúa öðrum fyrir
þeim en sínum eigin mönnum. Þar að auki er
sovétstjórninni umhugað um að auka eftir
föngum áhrif sín á gang mála í löndunum fyr-
ir Miðjarðarhafsbotni. Eftir innrás ísrales-
manna í Líbanon í fyrra voru áhrif Sovétríkj-
anna og álit á þessum slóðum i lágmarki. Sov-
ésk vopn reyndust PLO og Sýrlendingum illa
frá því febrúarkönnunin var gerð og kvenna-
listarnir hafa bætt við sig síðan þá.
Líklegt má teljast, að þessi framboð fái enn
eitthvað af óákveðna fylginu. Það hefur verið
nokkuð ríkjandi skoðun meðal leikmanna —
og þá ekki síður „lærðra“ — að fylgið muni
reitast af Bandalagi jafnaðarmanna og Sam-
tökum um kvennalista eftir því sem nær dragi
kosningum. Skoðanakönnunin, sem Helgar-
pósturinn birtir í dag, bendir alls ekki til þess
— raunar til hins gagnstæða, ef eitthvað er.
Bæði bandalaginu og kvennalistunum hefur
gengið tiltölulega illa fram að þessu að gera
rækilega vart við sig og benda á hvað greinir
á milli þeirra og gömlu fiokkanna. Ekki er
loku fyrir það skotið að bandalaginu hafi loks
tekist að brjótast út úr þessu með býsna kröft-
ugri framboðskynningu á miðvikudagskvöld-
ið — raunar öfiugustu sjónvarpskynningunni
til þess tíma í þessari kosningabaráttu. Leið-
toganum hefur tekist að halda einskonar „low
profile“ — hann minnir jafnvel á hina yfirveg-
uðu útgáfu Svavars Gestssonar á köfium —
og deilurnar sem bandalagið hefur staðið í í
Reykjaneskjördæmi virðast ekki hafa haft
slæm áhrif fyrir framboðið þar: í Reykjanes-
kjördæmi hefur Sjálfstæðisfiokkurinn yfir-
burði en Bandalag jafnaðarmanna fylgir á
eftir ásamt Alþýðubandalaginu.
Þótt sá augljósi annmarki sé á þessari skoð-
anakönnun, að yfir helmingur spurðra hefur
ekki tekið afstöðu, leikur enginn vafi á að nið-
urstöður hennar gefa mjög ákveðnar visbend-
ingar um úrslit kosninganna annan laugar-
dag. Reynslan af skoðanakönnunum blaða
hér á landi er orðin það löng, að öllum má
vera Ijóst að kannanirnar sýna straurna mjög
glögglega. Og það verður fróðlegt um og eftir
helgina að bera niðurstöður þessarar könnun-
ar saman við þær, sem Morgunblaðið birtir á
sunnudaginn og Dagblaðið Vísir á mánudag.
En ef fiokkarnir ætla að vekja áhuga kjós-
enda á þeirri viku, sem er til kosninga, verða
þeir að halda vel á spilunum. Og ef Sjálfstæð-
isfiokkurinn hyggst ná meirihluta á þingi, eins
og talsmenn flokksins hafa lýst yfir að sé
raunhæfur möguleiki, þá verða þeir að draga
spilin fram úr erminni.
ettlr Omar Valdimarsson yjjPP'
eftir Magnus Torfa Olafsson ■K" ...
í bardögunum við ísraelsher, og eina framlag
sovétmanna til atburðarásarinnar meðan í á
umsátinni um Vestur-Beirút stóð var mátt-
laust orðaskak.
IVIenn hafa gert því skóna, að dugleysi sov-
étstjónarinnar á þessu skeiði hafi meðal ann-
ars stafað af því, að heilsa Brésnéffs hafi þá
verið orðin svo léleg, að forustan í Kreml hafi
ekki verið ákvörðunarhæf. Sú skoðun hefur
styrkst við vitneskju um að Andrópff hefur
gert ráðstafanir til að koma á framfæri boð-
skap um, að aðgerðarleysi Sovétríkjanna
vegna stríðsins í Líbanon í fyrrasumar megi
ekki taka sem merki um að þau muni halda að
sér höndum, komi til svipaðra átaka á ný.
Sendimenn sovétstjórnarinnar hafa frætt
Bandaríkjastjórn á því, að sovésku hersveit-
irnar sem fylgja SA-5 eldfiaugunum í Sýrlandi
verði þar um kyrrt meðan stjórn Sýrlands telji
slíkra vopna þörf, og sovétstjórnin sé reiðubú-
in að taka afieiðingunum af þessari hersetu.
Sovéska loftvarnarliðið sem eldfiaugunum
fylgir er talið um 2000 manns. Boðskapur sov-
étstjónarinnar til þeirrar bandarísku er skil-
inn svo, að hótað sé gagnaðgerðum gegn ísra-
el, ef ísraelski fiugherinn verður sendur til að
ráðast á eldfiaugarnar, og þar með sovéska
liðið sem þeim fylgir.
Nú liggur því meira við en nokkru sinni
fyrr, ef uppúr sýður í löndunum fyrir botni
Miðjarðarhafs. Sovéskt herlið er í Sýrlandi og
bandarískt í Líbanon. Það land er sama púð-
urtunnan og áður, meðan enginn árangur
næst í viðræðum undir forustu Bandaríkj-
anna um brottför erlendra herja, bæði ísraels-
manna, Sýrlendinga og sveita PLO.
Enn er þess að gæta, að Reagan forseti hefur
skamman tíma til að ná árangri í málatilbún-
aði sinum til að þoka málum landanna fyrir
Miðjarðarhafsbotni í átt til friðsamlegrar
Iausnar. Ekki er vafi á að til slíks þarf veruleg-
an, bandarískan þrýsting á ísrael, og eftir að
kosningabaráttan fyrir næstu forestakosning-
ar hefst fyrir alvöru, ekki síðar en næsta
haust, hefur forsetinn harla lítið svigrúm til
að beita sér í því efni.