Helgarpósturinn - 06.05.1983, Qupperneq 13

,rjnn Föstudagur 6. maí 1983
.13
isútvarpinu og þeirri umsókn var hafnað þó
svo ég hefði ótvírætt langmesta menntun
þeirra, sem sóttu. Ég var ákaflega sár yfir því,
að því máli skyldi vera klúðrað af stjórn Ör-
yrkjabandalags íslands, en sem betur fer barst
mér annað mál upp í hendurnar, þ.e.a.s. um-
sókn mín um stöðu við Blindrabókasafnið.
Og ég vona að úrslit þessa máls verði til þess
að þoka réttindamálum fatlaðra eitthvað á-
leiðis. Ef svo er, þá er vel.
Ég vona að meira jafnréttis gæti í framtíð-
inni og að menn fái tækifæri til að nýta þær
gáfur, sem þeim hafa verið gefnar. Menn
kvíða gjarnan fyrir tölvubyltingunni hér á
landi, en sennilega eru fatlaðir, og þá blindir
sá hópur sem hlakkar einna mest til þessarar
byltingar, því að hún á eftir að opna ótæm-
andi starfsmöguleika“.
— Þú talaðir um fyrirtæki og stofnanir, en
hvernig er almenningur?
„Ég er íslendingum ákaflega þakklátur fyrir
þann mikla stuðning, sem okkur var veittur í
þessu máli. Mér sýnist, að vanmat á getu fatl-
aðra fari minnkandi, a.m.k. í orði, og orð eru
til alls fyrst. Án almennings hefði þetta mál
ekki unnist og Ingvars Gíslasonar hlýtur að
verða minnst um ókomin ár fyrir að brjóta
blað í sögu fatlaðra með því að ganga þvert á
vilja meirihlutans.
íslenskur almenningur er ákaflega fáfróður
um málefni blindra og það stafar sjálfsagt af
því, að á eyrum manna og augum dynur alls
konar áróður. Þess vegna dugar sá áróður,
sem við höldum uppi skammt. Það þarf að
hamra á sömu hlutunum aftur og aftur. Ég
hef farið nokkuð víða og ég get ekki annað en
borið íslenskum almenningi vel söguna".
— Þú og Gísli bróðir þinn hafa barist mik-
ið fyrir réttindamálum blindra, hvernig miðar
þeim?
„Stundum finnst manni að vel gangi, en ann-
að kastið finnst manni eins og komi bakslag
í seglin. En yfirleitt held ég að þessu miði
nokkuð vel. Forsendurnar fyrir því að þessu
miði sæmilega eru þær að ríkisvaldið sjái til
þess að ekki verði klippt á þann þráð umbóta
sem ofinn hefur verið á undanförnum árum
með því að rýra framlög til félagslegra mála.
Yfirvöld verða jafnframt að sjá til þess, að sú
þjónusta, sem hefur verið byggð upp fyrir
fatlaða fái notið sín. Ég tel að það skili ótví-
ræðum árangri í bættri geðheilsu hinna fötl-
uðu og minni sjúkrahúsvist að þeir fái notið
sem mestra samskipta við almenna þegna
þessa lands, og að þeim sé tryggður aðgangur
að þeim menningarverðmætum, sem eru í
landinu".
Harður kjarni
— Hvert er brýnasta hagsmunamálið
akkúrat núna?
„Brýnasta hagsmunamál blindra í augna-
blikinu er að koma upp sjónstöð, þannig að
menn geti notið raunverulegrar endurhæfing-
ar og kennslu í notkun þeirra hjálpartækja,
sem eru á boðstólum. Einnig er ákaflega
brýnt að koma upp umferliskennslu, þ.e. að
menn læri að nota hvíta stafinn. Ég held, að
það sé einnig mjög brýnt, að blint fólk afli sér
sem staðbestrar menntunar til þess að það
verði fært um að standa sem mest á eigin fót-
um. Það er ekki að treysta á hina sjáandi
þegna þessa lands í þeirra málum“.
— Að blindir verði sjálfir að berjast fyrir
sínum málum?
„Tvímælalaust. Og sem betur fer hefur það
sannast að Blindrafélagið kom út úr deilunni
við meirihluta stjórnar Blindrabókasafnsins
sem sterk og ótvíræð þagsmunasamtök".
— En hafa blindir sjálfir verið nógu virkir
í baráttunni fyrir bættum hag?
„Allir sigrar, sem náðst hafa í réttindamálum
blindra hafa unnist vegna baráttu þeirra
sjálfra. Þetta hefur stundum verið fámennur
kjarni, en þetta hefur verið harður kjarni
virkra einstaklinga, sem hafa unnið ötullega
að því að þoka réttindamálum heildarinnar
áleiðis“.
— Hvernig gengur blindum manni að lifa
eðlilegu lífi á Islandi?
„Ég held, að það gangi betur og betur eftir
því sem menn njóta betri endurhæfingar og
skilningur almennings vex og menn átta sig á
því, að blindur maður er ekkert sér fyrirbæri.
Það liggur við að mér finnist stundum kost-
ur að vera blindur. Ég er að velta því fyrir mér
hvort ég skyldi fá þetta helgarviðtal út á annað
en blinduna! Skyldi ég hafa fendið tækifæri
til að ferðast jafn víða ef ég væri ekki sjón-
laus“?
— Skiptir það þig miklu máli að vera þjóð-
þekktur maður?
„Auðvitað skiptir það töluvert miklu máli að
eftir því sé tekið sem maður tekur sér fyrir
hendur, ég tala nú ekki um ef það getur orðið
til þess að leiðrétta hag annarra manna. Ef ég
get notað mína persónu til að þjóna alþýð-
unni, þá þykir mér það stórkostlegur kostur.
Hitt er annað mál, að það er viss ókostur að
það skuli ekki vera tekið mark á öðrum en
þeim, sem hafa skapað sér vissan orðstír.
Draumurinn er auðvitað sá, að árum hinna
blindu verði þannig fyrir borð komið að ekki
þurfi að koma til svona heiftarlegra hags-
munaárekstra, eins og raun ber vitni, og menn
verði í stakk búnir til þess að meta starfshæfni
þeirra og getu með tilliti til annars en blind-
unnar. Menn eiga rétt á sömu störfum í þjóð-
félaginu þrátt fyrir að þeir séu konur og þrátt
fyrir að þeir séu blindir, en ekki af því að þeir
eru blindir eða kvenkyns“.
Persónuskerðing
— Þið bræður eruð mjög oft nefndir í
sömu andránni, hvernig er að vera hluti af
svona tvíeyki, ef svo má kalla það?
„Það er mikil persónuskerðing, þegar tví-
burar eru jafn ólíkir og við erum. Það er ó-
neitanlega slæmt, að annar skuli ekki geta að-
hafst ýmislegt án þess að hins sé getið. Við er-
um ekki í sama flokki, við höfum ekki ánægju
af sömu tónlist og við umgöngumst að sumu
leyti sinn hópinn hvor. Við höfum aldrei tekið
þátt í því að semja tónlist saman, og hvers
vegna eigum við þá ekki að vera tveir sjálf-
stæðir einstaklingar? Auðvitað getum við líka
að vissu leyti beitt okkur sem tvíeyki".
— Þú saknar þess að það skuli ekki hafa
verið litið meira á ykkur sem tvo sjálfstæða
einstaklinga?
„Ég sakna þess ekki, mér bara gremst þegar
aðgerðir annars eru skrifaðar á reikning
beggja. Þú kannaðist við lag sem heitir Vest-
mannaeyjar eftir okkur tvíburana, það lag
samdi ég. í útvarpi er stundum leikið lag, sem
heitir Fréttaauki og það er klæmst á nöfnum
okkar beggja. Annað hvort erum við kallaðir
Gísli Arnþórsson eða Arnþór og Helgi Gísla-
synir eða Arnþór og Gísli Helgasynir. En
þetta lag er eftir mig. Ég hef verið í fyrirsvari
fyrir Kínversk-íslenska menningarfélagið og
Gísli fyrir Vísnavini og þessu er öllu meira og
minna ruglað saman“.
— Þú segir, að þið séuð mjög ólíkir, en
hvernig semur ykkur? Eruð þið góðir vinir?
„Þegar á reynir vinnum við saman“.
— Ég heyrði ykkar bræðra fyrst getið, þeg-
ar þið komuð fram með lagið Vestmannaeyj-
ar, hefur tónlistin alltaf átt mikil ítök í þér?
„Ég hef haft gaman af tónlist alveg síðan ég
var smábarn. Eg hlusta töluvert mikið á tón-
list, ég glamra líka fyrir sjálfan mig, en að vísu
er það ekki nógu markvisst hin seinni árin.
Mér þykir stundum betra að geta túlkað hug-
hrif mín í tónum heldur en orðum“.
Viðkvæmur stíll
— Hvernig tónlist hlustarðu mest á, hvern-
ig tónlist semurðu?
„Ég hlusta á allar tegundir tónlistar, og núna
er ég að reyna að dunda við að semja sönglög
í gamaldags klassískum, viðkvæmum stíl. Ég
er alveg handviss um að ef allir þeir sem telja
mig óttalegan grimmdarsegg heyrðu það sem
ég er að gera þessa dagana, þá fengju þeir
kannski aðra hugmynd“.
— Af hverju semurðu endilega lög í þessum
stíl?
„Ég er ákaflega viðkvæmur maður að eðlis-
fari og ekki kannski mjög glaðlyndur. Þess
vegna hef ég aldrei getað náð mér á strik i þessu
svokallaða poppi. í öðru lagi finnst mér, að
það hljóðfæri, sem ég hef yfir að ráða (píanó)
gefi meiri möguleika í þessari tónlistartegund.
Það má vel vera að ef ég væri í einhverjum
tónlistarhópi eða hljómsveit þá sniði ég mig
meira að því að semja fyrir þessa ákveðnu
hljómsveit. En núna er ég að gera eitthvað,
sem ég held að geti komið einum til tveimur
flytjendum að notum“.
— Hvenær semurðu, og hvernig?
„Það tekur orðið mjög langan tíma hjá mér
að ganga frá hverju lagi. Ég sem ekki á nein-
um ákveðnum tímum sóilarhringsins. Ég til-
einka gjarnan lög ákveðnu fólki, og einstaka
sinnum geri ég lög samkvæmt beiðni manna.
En oftast nær mistekst það. Magnús Ólafsson
söngvari og leikari bað mig að semja fyrir sig
lag, sem hann ætlaði að nota á hljómplötu, og
ég hefði feginn viljað gera það fyrir Magnús,
en það mistókst“.
— Ég er sennilega ekki nógu gott tónskáld.
Mig skortir að ýmsu leyti þekkingu til að færa
fram þær hugmyndir, sem brjótast innra með
mér“.
Austrið er rautt:
Kína.
— Þú ert mikill Kínavinur, gerðistu það
vegna pólitískra skoðana þinna eða af öðrum
ástæðum?
„Það var hrein tilviljun, og svo merkileg til-
viljun að það er eiginlega engu líkt. Það var í
september 1967 að við vorum stödd hjá kunn-
ingjakonu okkar hér í bæ, Andreu Oddsteins-
dóttur. Þar sá móðir mín fallegan heklaðan
dúk á borðum og henni var sagt, að þetta vaeri
kínverskur dúkur og fengist í versluninni Ís-
torg. Ég hafði heyrt, að þar væri hægt að fá
austurlenskar hljómplötur, en þá hafði ég
mjög mikið yndi af grískri og arabískri tón-
list. Við ákváðum því að fara í ístorg. Þar
fengust þá eingöngu kínverskar hljómplötur
og í vonbrigðum mínum keypti ég tvær. Þar af
var önnur kórverk í kínversk-vestrænum stíl,
og í þessu kórverki var ákaflega sérstætt stef
í upphafi þriðja þáttar.
Skömmu síðar var ég eitthvað að fikta i út-
varpi og heyri þá þetta stef, og kemst að því að
þetta er Radio Peking. Ég kom hingað til
náms í Menntaskólanum í Reykjavík 1968 og
Atli Heimir Sveinsson kenndi okkur söng. I
fyrsta tímanum segir hann: krakkar, viljiði
heyra vinsælasta lagið í Kína? Það heitir
Austrið er rautt. Þá var þetta sama lagið.
Ég tók mig til og skrifaði útvarpinu í Peking
og fékk frá þeim svar og hélt uppi mjög miklu
sambandi við Kína í menningarbyltingunni.
Þannig þróaðist þetta stig af stigi. Þegar Kín-
versk-íslenska menningarfélagið var endur-
vakið, komst ég þar fljótlega í stjórn og þetta
hefur undið upp á sig. Það má eiginlega segja,
að þessi hljómplata hafi orðið undirstaða
mikils hluta lífs míns eða frístundavinnu“.
Gekk í Framsókn
til að fylgja eftir
kenningum Maos
— Pólitíkin kom þessu þá ekkert við?
„Ekki að öllu leyti. Ég skal taka það fram, að
ég er og var á þessum menntaskólaárum ákaf-
lega vinstri sinnaður. Svo gerðist það, að ég
fekk sent mikið af blöðum frá Kína, sem ég
gat ekki lesið nema með hjálp ættingja
minna, sem voru furðu þolinmóðir að berjast
fram úr þessum harða menningarbyltingará-
róðri. Árið 1973 fékk ég lestrartæki, sem heit-
ir ritsjá og breytir venjulegu letri í þreifanlegt
letur, þannig að maður finnur upphleypta
mynd af stafnum, sem maður les. Eftir að ég
náði tökum á þessu tæki, las ég ekkert annað
en kínverskan áróður svo mánuðum eða árum
skipti, og kynnti mér rækilega kenningar
Maos. Ég hreifst af þeim, og það svo mjög, að
ég held, að Mao Zedong s,é einn af þeim
mönnum.sem hefur mótað hvað mest mína
lífsstefnu".
— Nú ertu í Framsóknarflokknum og í
fljótu bragði virðist þetta ekki fara mjög vel
saman.
„Nei, geturðu þá ráðlagt mér annan flokk,
sem ég ætti heldur að vera í“?
— Kannski ekki, en hvernig fer þetta sam-
an?
„Framsóknarflokkurinn er samvinnuflokk-
ur og maoisminn er samvinnustefna ef henni
er rétt fylgt. Ég gekk í Framsóknarflokkinn til
þess að geta fylgt eftir kenningum Maos for-
manns um að þjóna alþýðunni. Morgunblað-
ið gerði mikið grín að þessu um daginn, enda
mega menn gera það. Þetta virðist í augum
margra mjög hlægilegt. En ég held að með því
að þjóna hagsmunum alþýðunnar sé maður
um leið að byggja upp eigin velsæld. Með þvi
að hlynna að öðrum gerirðu lífsskilyrði þín í
leiðinni öll mannlegri og betri. Þú stuðlar að
bættum mannlegum samskiptum og velferð
eins er varla hægt að segja, að sé á kostnað
annars. Ef við höfum óánægjuhópa í þjóð-
félaginu, hlýtur sú óánægja ætíð að bitna á
þeim, sem betur mega sín“.
— Þú hefur farið þrisvar til Kína, hvernig
er að ferðast um land, sem maður getur ekki
séð?
„Það byggist töluvert mikið á því með hverj-
um þú ert. Ég hef alltaf haft mjög góða ferða-
félaga, sem hafa lýst fyrir mér á mjög mynd-
rænan hátt því, sem fyrir augu og eyru hefur
borið. En það er fyrst og fremst menningin og
andrúmsloftið, sem ég er að kynna mér. Mig
skiptir minna máli það, sem fyrir augun ber.
Ég er löngu hættur að hafa áhyggjur af útliti
hlutanna11.
— Hvað hefurðu helst lært af Kínverjum?
„Eftir því, sem maður kynnist Kínverjum
betur, þeim mun betur áttar maður sig á því,
að þeir eru ákaflega flókin manngerð. Ég
held, að það sem maður getur fyrst og fremst
lært af Kínverjum sé viss ögun og viss sam-
vinna. En að fara að meta hvað maður hefur
lært af einni þjóð annarri fremur er ákaflega
erfitt. Eftir að hafa ferðast mjög víða er mað-
ur nokkuð betur í stakk búinn að gera sér
grein fyrir því hvað betur má fara í manns eig-
in landi“.
„ffl
CP
lönflu
hættur
uö
uaia
ðUflflfljUP
al
dtiiii
UlUt'
anna”