Helgarpósturinn - 02.06.1983, Qupperneq 5

Sigurrós
J-lelc
jjfisturinn^ Fimmtudagur 2. júní 1983 ■
Marinó
Ella Einars.
þessi 10 manna hópur ákvað að kanna málið
og þetta er árangurinn“.
— Höfðuð þið, krakkar, velt því eitthvað
fyrir ykkur hvaða áhrif svo mikil videoneysla
getur haft og hvort rétt sé að leyfa video t.d.?
Nei, svo var ekki að heyra. En skoðanir
voru mjög skiptar í hópnum um réttmæti
videos. „Mér finnst að hver og einn eigi að
hafa rétt á að velja sér efni á sjónvarpsskerm-
inn, þetta er spurning um frelsi til að velja“,
sagði Gunnar ákveðinn. En heldurðu þá að
krakkar, segjum 6 ára gamlir, séu í rauninni i
aðstöðu til að velja frjálst. Geta þau tekið
meðvitaða ákvörðun um það, hvað þau vilja
horfa á?
„Nei, líklega ekki. En það væri nú hægt að
setja aldurstakmörk, banna að seljaeða leigja
vissar myndir til yngri krakka“.
Öll tóku þau undir þessi orð Gunnars um
að einhverjar takmarkanir þyrfti að setja og
auka eftirlitið. „En það er engin ástæða til að
banna neitt“, sagði Elín Einarsdóttir, „maður
finnur það sjálfur hvort maður vill horfa á
myndina, ég labba bara út ef mér líst ekki á
blikuna“.
Læra bardagaaðferðir
Talið berst að ofbeldis- og hryllingsmynd-
um. Hvort krakkar (já og fullorðnir) tækju
upp áýmsum kúnstum, sem þau hefðu lært af
slíkum kvikmyndum. „Æ, ég veit það ekki.“
— „Jú, auðvitað læra þau hitt og þetta sjáiði
bara bardagann um daginn...
— „Það var nú enginn bardagi"
— „Nei, það er bara gert svo mikið úr þessu
hér í skólanum og í Breiðholtinu, vegna þess
að hér eru svo margir og allt verður svo áber-
andi..“
— „Já, auðvitað. Allt blásið upp..“
„En strákarnir voru með hnífa bundna á
kústsköft, það hafa þeir lært af sjónvarp-
inu...“
— „Já, auðvitað hefur þetta áhrif“. Þeim
'verður dálítið mikið niðri fyrir vegna þessa
svokallaða unglingavandamáls í Breiðholtinu
og Fellahverfinu: „Við erum ekkert öðru vísi
en krakkarnir annars staðar í Reykjavík, hér
er bara allt svo stórt og mikið“
Bláu myndirnar
Sú spurning kemur upp hvort morð og
dauði af öllu hugsanlegu tagi, dag eftir dag á
skerminum, geri mann ekki tilfinningalausari
gagnvart slíku í hinu raunverulega umhverfi
— „myndi þér nokkuð bregða ef þú sæir ein-
hverjum blæða hér fyrir utan núna eftir að
hafa séð annað eins og miklu meira á skermin-
um?“
— Tja, maður myndi auðvitað sjá að blóð-
ið væri ektaþ svarar einhver og brosir breitt.
Nei, annars, þetta er ekki nokkuð, sem þau
hafa velt mikið fyrir sér.
— Hvað þá um klámmyndirnar, skyldu
þær ekki geta mótað viðhorf til kynlífsins?
„Maður veit auðvitað að svona er þetta
ekki, maður á ekki að hoppa bara upp í rúm
með hverjum sem er eins og gert er í myndun-
— „Nei, það tekur enginn mark á þeim —
ef maður hefur séð eina þá hefur maður séð
allar“. En viðhorf til kvenna? „Jú, svarar ein
stelpnanna, „þær hafa alveg örugglega áhrif á
þau“.
— Það virðist sem krakkar allt niður í 6 ára
fái að sjá þessar bláu myndir og áhuginn á
þeim eykst svo eftir því semá líður — þær fara
kannski að koma í staðinn fyrir kynfræðslu?
„Tja, það er náttúrlega engin kynfræðsla í
skólanum á þessum aldri. Já, það gæti verið
að bláu myndirnar móti eitthvað viðhorfið og
einhverjir fái sína kynfræðslu úr þeim..“
Of mikil freisting
— Skiptu einhver ykkar um skoðun á video-
inu eftir að hafa unnið þessa könnun?
Nei, það hafði ekkert þeirra gert. Sum voru
á móti, og þá helst vegna þess að ef video er
fyrir hendi á heimilinu á annað borð, þá er
það of mikil freisting að setjast fyrir framan
tækið, — „maður lætur það stela frá sér tím-
anum“. Önnur voru gallhörð með videoi, en
öll voru sammála um að þó bæri að auka eft-
irlit með því hvað væri sýnt. Á þeim orðum
flutu þau aftur út í sumarfríið sitt.
Ms.
„Hiklaust marktækar tölur“
„Sjálfsagt er að hafa þann fyrirvara á, að
hér er um skólaverkefni að ræða og á þessu
geta verið gallar, sem eiga eftir að koma í
ljós við nánari athugun", sagðí Þorbjörn
Broddason fjölmiðlafræðingur, þegar HP
bar könnun krakkanna undir hann. „Ég tel
þó hiklaust að hér sé um að rseða alveg
marktækar niðurstöður hvað varðar video-
neyslu nemenda í Fellaskóla, en það væri
rangt að alhæfa nokkuð um böm á grunn-
skólaaldri i öðrum skólum eða bæjum út frá
þessari könnun“.
— Koma niðurstöðurnar þér á óvart?
„Já“, svaraði Þorbjörn. „Það kemur mér
s'vo sannarlega á óvart hversu mörg heimili
hafa video og hversu<5>:ikið krakkarnir horfa
á það, þetta er ævintýralega mikið. Athug-
aðu það að á þessum heimilum er líka horft
á sjónvarpið og að í mörgum tilfellum bætist
videonotkun ofan á það“.
— Þorbjörn var einnig spurður um
möguleg áhrif svo mikillar videoneyslu.
Hann sagði margar kenningar verauppium
áhrif sjónvarps og videos. >
„Auðvitað er video hagnýtt tæki ef það er
notað rétt, ég sé margar jákvæðar hliðar á
myndböndum. En það er talið að sjónvarp
sljóvgi sköpunargleði og hæfileika, einnig
að það vilji bitna á mannlegum samskipt-
um, fólk talar minna saman, jafnvel ekkert
—■ það er ein kenning. Nú, ef við lítum á
þessar tölur í könnuninni, þá kemur þar
fram t.d. að^ langflestir horfa á með fjöl-
skyldunni — þetta virðist staðfesta þessar
brandarasögur um fjölskylduna, sem situr
þegjandi frammi fyrir skerminum svo tím-
um skiptir án nokkurra tjáskipta — maður
fer að trúa þessu...“
Svipuð þróun og erlendis?
í samtali við Elías Héðinsson þjóðfélags-
fræðing, sem unnið hefur að sambærilegri
könnun í Svíþjóð, kom fram sú skoðun
hans, „að ótrúleg fylgni virðist á milli þess,
sem þar hefur gerst i þessum efnum og hér,
ef ég styðst við þessa könnun krakkanna.
Mynstrið er mjög svipað þvi sem gerist í
bæði Svíþjóð og Noregi, bæði hvað það
varðar, hversú mikið er horft, og á hvað og
einnig hvernig smekkur krakkanna breytist
eftir aldri þeirra og með hverjum þau kjósa
helst að horfa“.
Sú könnun, sem Elías vann við í Svíþjóð,
einbeitti sér að áhrifum videosins á árangur
barr.a í skóla: „Við athuguðum tengslin á
milli námsárangurs annars vegar og video-
notkunar hins vegar og þar kom í ljós greini-
leg fylgni — þau sem horfa mest á video, eru
með lægri einkunnir. En ég vil ekkert full-
yrða um það i hverju sú fylgni er fólgin, hvað
er orsök og hvað er afleiðing".
Það kemur oft fram í umræðum um
video, að litill greinarmunur er gerður á
því og svö aftur sjónvarpi. Elías kannaðist
við þetta: „Margir álíta sem svo, að video sé
einhvers konar framlenging á sjónvarpinu.
Upphaflega var það líka þannig, fóik notaði
það sem myndsegulband til að geta séð
seinna, það sem það missti af i sjónvarpinu.
En þetta breyttist mjög fljótt og eins og oft
er með nýja tækni, þá voru það unglingarnir
sem notfærðu sér hana fyrst. En helsti mun-
urinn á sjónvarpi og videoi er sá, að annað
er fjölskyldumiðill, hitt ekki. Sjónvarpið er
notað af fjölskyldunni saman, video gerir
aldurshópum t.d. mögulegt að kljúfa sig frá
öðrum fjölskyldumeðlimum og þá er horft
á allt annars konar efni, krakkar fara að
horfa á myndir, sem þau myndu ekki sjá ella
— þau horfa t.d. varla á klámmyndir með
mömmu sinni og pabba. í þessu felst mun-
urinn á ólikum áhrifum þessará tveggja
tækja“.
Hvaö má gera?
Að hvaða gagni geta upplýsingar sem
þær, er koma fram í könnuninni, komið?
Þorbjörn Broddason sagðist álíta að þær
gætu t.d. komið að gagni við gerð reglugerð-
ar um nýsett lög um bann við ofbeldiskvik-
myndum — þau lög mætti skoða betur með
hliðsjón af upplýsingum úr könnun af þessu
tagi. Sigrún HaHdótsdóttir, kennari hóps-
ins, hafði á því orð, að e.t.v. væri nú tíma-
bært að athuga viðhorf' foreldranna til
myndbandanna — það eru jú oftast þeir
sem sjá um að útvega heimilunum mynd-
böndin og stjórna beint, eða óbeint, video-
neyslu fjölskyldunnar.
Sjálfir segja krakkarnir sem unnu verk-
efnið, i niðurstöðum sínum, að þeir voni að
niðurstöðurnar veki fólk til umhugsunar um
notkun myndbanda. Verði sú fróma ósk
þeirra uppfyllt, þá mega þau alla vega vera
ánægð með sig og sitt verk.
þá eru þaö vorverkin í garðinum
verkfærin fá
einnig mikið
úrval gróðurhúsa
zirvjcic
DANMARK
BYGGINGAUÖRUR
B^ggiogavoruvsrxlan
Tröggva Hooorssooor
SlOUMUlA 37-SlMAR 83290-83360
eftir: Magdalenu
Schram
myndir: Jim Smart