Helgarpósturinn - 02.06.1983, Side 20

.20
Fimmtudagur 2. júní 1983 J~ln<=;tl irinn
'elgar
Sverrir Hermannsson; kommissar Framkvæmdastofnunar, útgerðarmað-
ur, stjórnmálamaður og áhugamaður um íslensk fræði. Sverrir er litríkur
persónuleiki sem styrr hefur staðið um allt frá því hann varð landsfrægur
fyrir maraþonræðu um zetuna á alþingi.
Margir hrósa honum fyrir skemmtilegheit og velvild, aðrir kalla hann ó-
heflað gaprildi og ósvífinn fyrirgreiöslukall af gamla stjórnmálaskólanum.
Þótt Sverrir sé umdeildur eru þó allir sammála um eitt: Hann er mikill
málafylgjumaður og berserkur til vinnu.
Sverrir Hermannssop tekur nú við sæti iðnaðarráðherra. Fyrr í vikunni
hreinsaði hann úr skúffum og hillum sínum á Framkvæmdastofnun en Tóm-
as Arnason sem verið hefur í ráðherraleyfi á þriðja ár frá stofnuninni tekur
upp fyrri störf að nýju. Gárungarnir segja að þessar breytingar séu þær einu
eftir stjórnarskipti.
Sverrir Hermannsson fæddist þ. 26. febrúar
1930 að Svalbarði, Ögurvík, Ögurhreppi í
Norður-ísafjarðarsýslu. Foreldrar hans eru
Hermann Hermannsson sjómaður á fsafirði
og Salóme Rannveig Gunnarsdóttir.
Að loknum barnaskóla fór Sverrir í Gagn-
fræðaskóla ísafjarðar og lauk þaðan lands-
prófi 1947. Félagsmálaáhugi Sverris var þegar
orðinn mikill á þessum unglingsárum. Hann
lét til sín taka á málfundum gagnfræðaskól-
ans og var þegar byrjaður að hafa afskipti af
bæjarpólitíkinni.
Níös ókvíðinn
Þorvaldur Veigar Guðmundsson læknir og
formaður Læknafélags íslands sat með Sverri
í landsprófsdeildinni en hún taldi átta nem-
endur.
— Sverrir var ágætur námsmaður, segir
Þorvaldur, hann var einn þeirra bestu. Það
bar á Sverri í skólanum, einkum í öðrum og
þriðja bekk. Hann tók mikinn þátt í félags-
málum og við brölluðum mikið saman á þess-
um árum. Sverrir hafði ennfremur mikinn
skákáhuga og við tefldum mikið hvor við
annan. Hann var skemmtilegur og hress og
leiðtogaeinkennin voru þegar komin í Ijós,
segir Þorvaldur Veigar.
— Hannibal Valdimarsson var þá skóla-
stjóri gagnfræðaskólans og stjórnaði honum
með mikilli prýði. Mér er minnisstætt að einu
sinni hafði komið upp heilmikið deilumál
milli annars og þriðja bekkjar. Einn daginn er
Hannibal var að kenna okkur annarsbekking-
um var mikill hávaði í þriðja bekk handan
veggsins en milli bekkjanna var aðeins þunn-
ur skilveggur. Hannibal haeíti kennslu og bað
Sverri að fara út og þagga niður í þriðjubekk-
ingunum. Sverrir gekk út og eftir andartak
þögnuðu Iætin alveg en síðan var þögnin rofin
af ógurlegu öskri. Sverrir kom skömmu síðar
inn í bekkinn og settist og það heyrðist ekki
meira í þriðjubekkingum sem eftir var tímans,
segir Þorvaldur Veigar Guðmundsson.
Að loknu landsprófi liggur leið Sverris til
Akureyrar og þar innritast hann í Mennta-
skólann.Sverrir var orðinn mikillsjálfstæðis-
maður og lét til sín taka á málfundum og í fé-
lagslífi almennt. A menntaskólaárum Sverris
gekk ísland í Atlantshafsbandalagið og utan-
ríkismálin voru eðlilega mesta deiluefnið.
Skólinn var að mestu leyti klofinn í tvær and-
stæðar fylkingar; þá sem voru með hernum
og á móti.
Gunnar Schram prófessor var skólabróðir
Sverris í M.A.
— Sverrir var hress og skemmtilegur og
hafði sjálfstæðar skoðanir, segir Gunnar.
Hann var ætíð hreinskiptinn og skar aldrei ut-
an af því sem í huga hans bjó. Hann var vel lát-
inn af sínum félögum og vinsæll í heimavist-
inni. Nemendurnir skiptust ekki eftir stjórn-
málaflokkum á þessum árum, mesti styrinn
stóð um herinn og Flugstöðvarsamninginn.
Sverrir var ákafur fylgismaður Sjálfstæðis-
flokksins í þessum efnum.
Fráfarandi iðnaðarráðherra, Hjörleifur
Guttormsson,kynntist Sverri fyrst í M.A.
— Ég sá hann fyrst í pontu á málfundi.
Það var árið 1951 og ég var busi en Sverrir í
sjöttabekk. Hann varð mér strax minnisstæð-
ur fyrir ræðumennsku.
í sama streng tekur Gunnar Schram:
— Sverrir var alltaf hnyttinn og skemmti-
legur ræðumaður. Hann las mikið fornsögur
og íslenskt mál og bar málflutningur hans
þess vitni og hefur ætíð gert síðan. Sverrir var
alltaf harður á meiningunni í menntaskólan-
um en hann var ekki leiðtogaefni. Sem náms-
manni gekk honum vel, þótt hann væri ekki
sérstaklega ástundunarsamur enda gerði hann
sér ekki rellu út af smámunum. Hann var
alltaf óhræddur í slaginn. Ætli að besta lýs-
ingin sé ekki að hann hafi verið níðs ókvíðinn.
Stúdentapólitík
Eftir stúdentspróf úr stærðfræðideild M.A,
1951 fór Sverrir suður til Reykjavíkur, innrit-
aðist í viðskiptafræði við Háskóla íslands og
lauk þaðan kandidatsprófi 1955. Skólabróðir
hans að norðan, Björn Þórhallsson, núver-
andi formaður Landssambands íslenskra
verslunarmanna, innritaðist einnig í við-
skiptafræði og útskrifaðist þaðan sama ár og
Sverrir.
— Hann skipti sér mikið af háskólapólitík-
inni, segir Björn,-og hann tók virkan þátt í
starfi Heimdallar, og var í stjórn Sambands
ungra sjálfstæðismanna 1953-57. Sverrir var
einnig atkvæðamikill í Stúdentafélagi Reykja-
vikur og var formaður þess 1957-58 og sæmd-
ur gullstjörnu félagsins sama ár.
Sverrir var röskur og skemmtilegur í stúd-
entalífinu, segir Björn ennfremur, og hann
var góður námsmaður þótt hann hafi ekki
verið sterkur i mætingum á fyrirlestra.en þá
var ekki skyldutímasókn. Annars er ég
kannski ekki fær um að dæma það, því ég
sótti fyrirlestra mjög lítið. Sverrir las reið-
innar býsn af íslenskum fræðum eins og heyra
má á málfari hans en ég tel að þarna hafi einn-
ig félagsskapurinn komið inn í dæmið, því
vinir hans Guðmundur Benediktsson ráðu-
neytisstjóri og Barði Friðriksson hæstaréttar-
lögmaður voru miklir kunningjar hans á þess-
um árum og miklir íslenskumenn báðir tveir.
Sverrir Hermannsson segir um áhuga sinn
á íslensku máli og fræðurri:
— Ég hef haft áhuga á íslensku máli allt frá
því ég byrjaði að stafa mig fram úr „Vopnin
kvödd“ og „Þrúgur reiðinnar“ þegar ég var
smalapóstur í Ögri og stundaði lestrarfélagið
og bókasafnið. En fyrir utan íslenskuáhuga
minn er fuglaskoðun og fuglasöfnun helsta
áhugamál mitt.
A háskólaárunum eða í árslok 1953 giftist
Sverrir æskuástinni Grétu Lind, dóttur Krist-
jáns Tryggvasonar klæðskerameistara á Isa-
firði.
Gunnlaugur Jónasson bóksali á Isafirði var
nágranni Grétu og góðvinur Sverris á æskuár-
um hans á Isafirði.
— Hann giftist vel, segir Gunnlaugur,
Gréta er sómakona og af miklu heiðursfólki.
,,Hvaö vantar
ykkur?“
Eftir kandidatsprófið leggur Sverrir á
frambrautina. Hann gerist fulltrúi hjá Vinnu-
veitendasambandi Islands 1955-56 en verður
síðan framkvæmdastjóri Verslunarmannafé-
lags Reykjavíkur og gegnir því starfi til ársins
1960. Á þessum tíma var Guðmundur H.
Garðarsson formaður félagsins.Um samvinnu
þeirra segir Björn Þórhallsson:
— Þótt þeir séu um margt ólíkir bæði.
til orðs og æðis, er það ekkert vafamál að þeir
drifu upp Verslunarmannafélag Reykjavíkur
og gerðu það að sterku stéttarfélagi. '
Um þessi samskipti Guðmundar H.
Garðarssonar og sín segir Sverrir:
— Það sló oft í brýnu með okkur og við
vorum oft ósammála um hlutina en skildum
alltaf sem vinir og samherjar.
Landsamband íslenskra verslunarmanna
var stofnað 1957 og var Sverrir Hermannsson
formaður þess frá upphafi. Þá var hann full-
trúi hjá blaðaútgáfunni Vísi 1960-62.
Þingmannsferill Sverris hefst árið 1964 er
hann gerðist varaþingmaður í Austurlands-
kjördæmi og aftur síðar 1964 og 1968. Al-
þingismaður Sjálfstæðismanna á Austurlandi
gerist Sverrir 1971 og hefur verið síðan.
Hjörleifur Guttormsson hefur ferðast mik-
ið með Sverri um Austurlandskjördæmi.
— Hann er góður ferðafélagi, segir Hjör-
leifuc-en á fundum er hann orðhákur mikill.
Hann lætur kylfu ráða kasti og stundum geig-
ar málsnilldin. Hann er því allmistækur fund-
armaður. Hitt er annað mál að hann getur
brugðið sér i margvísleg gervi og birtist iðu-
lega í allt öðrum fötum en klæðskerasniðin
eru í Valhöll. Þar eð hann var formaður og
framkvæmdastjóri Landssambands íslenskra
verslunarmanna allt til ársins 1972 var honum
leikur einn að leika hlutverk verkalýðssinna
fyrir austan. Sverrir þjófstartaði raunar leift-
ursókninni fyrir austan 1979 en þegar hann sá
að sú stefna féll í grýtta jörð var hann fljótur
að snúa við blaðinu og hallmæla henni á
framboðsfundum.
Um flokksaga sinn segir Sverrir við Helgar-
póstinn:
— Ég er frjálslyndur maður en fastheldinn.
Mér er Ijóst að ég er bágrækur í flokki, skap-
mikill um of og stundum ódiplómatískur <3g
oft framúrskarandi frekur ef svo ber undir. Ég
er einnig eindreginn einkaframtaksmaður en
þó má ekki skilja það þannig að ég sé hliðholl-
urolnbogarýmihanda þeim sem skara eld að
sinni köku og níðast á þeim sem minna mega
sín. Ég er mikill andstæðingur óhefts einka-
framtaks.
Annar ferðafélagi Sverrir á framboðsfund-
um er Guðmundur Árni Stefánsson, fram-
bjóðandi Alþýðuflokksins.
— Sverrir er snillingur í að halda leikþætti
sem áhorfendur hafa gaman af. Lítið fer fyrir
alvarlegum málflutningi. Þannig getur Sverrir
haldiðþriggjastundarfjórðunga erindi án þess
að minnast á málefni. Sverrir er dálítill
stórbokki í sér, en þo skemmtilegur sem slík-
ur. Sverrir er ekki pólitískur hugsjónamaður,
það er þá æði djúpt á þeirri hugsjón. Orðróm-
urinn fyrir austan segir að Sverrir tjái ekki
kjósendum hvað hann ætli að gera fyrir kjör-
dæmið heldur spyrji einfaldlega: „Hvað vant-
ar ykkur?“ En ef Sverrir er tekinn eins og
hann er getur hann verið stórskemmtilegur,
segir Guðmundur Árni Stefánsson.
Sverrir Hermannsson viðurkennir að hann
þefi af andrúmsloftinu á framboðsfundum:
— Já, já, ég játa það alveg hreinskilnislega.
Á slíkum kjaftasamkomum slær maður á ótal
strengi. En ég kemst nú ekki með tærnar þar
sem Lúðvík vinur minn Jósepsson var með
hælana for helvíti! Það var maður sem fann
hjartalagið og hugblæinn á fundum og
nýtti sér hann til fulls. En ég gríp oft um
fundarpúslinn, og hef gaman af því.
Útgerðarþáttur
Sverrir hefur starfað að útgerðarmálum
með bræðrum sínum. Þeir eru allir kunnir
fyrir ódrepandi vinnuorku og bjartsýni. Elsti
bróðirinn Gunnar heitinn Hermannsson átti
Eldborgina, fyrsta tveggja þilfara nótaskipið
sem smíðað var á Akureyri, Halldór Her-
mannsson rekur rækjubátaútgerð og rækju-
verkun fyrir vestan, Gísli Þór og Þórður Her-
mannssynir eiga útgerðarfélagið Ögurvík h/f
ásamt Sverri og fleiri hluthöfumrþar á
meðal Birni Þórhallssyni. Yngsti bróðirinn
Birgir Hermannsson, fulltrúi hjá Fiskifélagi
íslands, hefur áður unnið hjá Sameinuðu
þjóðunum og ferðast meðal vanþróaðra
þjóða og frætt þær um sjóveiðar.
Ögurvík h/f sætti gagnrýni er fyrirtækið
keypti togarana Ögra og Vigra til landsins
1972. Það sem einkum olli deilum var að fyrir-
tækið fékk undanþágu til að selja gamla báta
sína úr landi en lög heimila ekki sölu íslenskra
báta til erlendra landa. Einnig þótti Sverrir
röskur í framgöngu varðandi fjármögnun
togarakaupanna. Ulfar Þormóðsson skrifaði
mikið um það mál á sínum tíma i Þjóðviljann.
— Sverrir komst í lífeyrissjóð togarasjó-
manna.naut fyrirgreiðslu hins opinbera lána-
kerfis og fékk lán frá sveitarfélagi útgerðar-
innar. Þegar upp var staðið var Sverrir búinn
að fá lán umfram kostnað skipsins, segir Úlf-
ar Þormóðsson.
Um þessi togarakaup segir Sverrir Her-
mannsson við Helgarpóstinn:
— Þetta voru fyrstu skuttogararnir sem
texti: Ingólfur Margeirsson
mynd: Jim Smart