Helgarpósturinn - 08.12.1983, Blaðsíða 6

INNLEND YFIRSYN
Hálfur milljarður
í jólaauglýsingar
Bráðum koma blessuð jólin/ börnin fara
að hlakka til/ Allir fá þá eitthvað fallegt/ í
það minnsta tölvuspil — söng einn blaða-
manna HP á ganginum um daginn. Og lái
honum hver sem vill; með nýjum tímum
koma nýir menn og nýir siðir. Alla vega er
tími kerta og spila liðinn; jólagjafirnar eru
orðnar viðameiri.
Aðfaravikur jóla eru tími auglýsinganna.
Auglýsingaflóðið hefst um miðjan október
og linnir ekki fyrr en á aðfangadag. Og það
kostar peninga; mikla peninga. Seljendur
auglýsa í sjónvarpi, útvarpi, dagblöðum og
sérritum og bæklingum. Það kostar að birta
þessar auglýsingar og það kostar að hanna
þær. Við skulum byrja ferð okkar um auglýs-
ingafrumskóginn með tilvitnun í Gunnar
Stein Pálsson, eiganda Auglýsingaþjónust-
unnar og formann Sambands íslenskra aug-
lýsingastofa (SÍA);
„SIA eru samtök 10 auglýsingastofa. Hlut-
verk þeirra er tviþætt. Annars vegar að
betrumbæta siðareglur í auglýsingum og
hins vegar að fylgjast með auglýsingamálum
á alþjóðlegum markaði pg kynna okkur allar
nýjungar jafnharðan. Á íslandi er ekki til
neinn samræmdur texti í auglýsingum. Aug-
lýsingar eru ekki löggilt iðngrein og markað-
urinn því algjörlega frjáls. Par af leiðandi má
segja að frumskógalífið sé mikið í auglýsing-
agerð hérlendis. Meirihluti auglýsinga sem
framleiddar eru þyerbrýtur allar okkar siða-
reglur. Okkur í SÍA hrýs hugur við mörgu
því sem borið er á borð fyrir fólk."
Sjónvarpið og Útvarpið eru einu fjölmiðl-
arnir sem beinlínis ritskoða eða setja reglur
um auglýsingar. Á dagblöðum er það aug-
lýsingastjóranna að meta efni og orðalag
auglýsinga. Auglýsendur hafa yfirleitt
aðeins tvennt í huga þegar þeir setja auglýs-
ingu í fjölmiðil: Hve áhrifamikill og sterkur
fjölmiðillinn er og hvaö auglýsingin kostar.
Ríkisfjölmiðlarnir og Morgunblaðið bera
höfuð og herðar yfir aðra fjölmiðla hvað
auglýsingamagn varðar.
Doris Þormar á auglýsingadeild Sjón-
varpsins segir að vinsælustu auglýsinga-
tímarnir fari ekki eftir vikudögum heldur
þeim dagskrárliðum sem á eftir auglýs-
ingum fara. Dallas laðar flestar auglýsingar
aðsér, en Tommi og Jenni eru einnigí miklu
uppáhaldi hjá auglýsendum. Auglýsinga-
mínútan kostar 22,310 kr.
Hjá auglýsingadeild Rásar 1 fær HP upp-
lýst að verðflokkar auglýsinga séu fjórir: 30,
50, 60 og 120 kr. á orðið, allt eftir efni og
sendingartíma.
Auglýsingastjóri Rásar 2, Helga Margrét
Reinhardsdóttir, segir að hámark auglýs-
inga sé 9 mínútur á hverja klukkustund.
Auglýsingar hafi fyllt tímann fyrstu tvo
sendingardagana, síðan minnkað lítillega,
en stefni nú í fulla auglýsingalengd fyrir jól.
Auglýsingar Rásar 2 hafa ekki dregið úr aug-
lýsingum Rásar 1, að sögn Helgu, þannig að
um nýjan auglýsingamarkað virðist vera að
ræða hjá Rás 2.
Baldvin Jónsson, auglýsingastjóri
Morgunblaðsins, fullyrðir að auglýsingar
blaðsins séu yfir 50% af auglýsingum á dag-
blaðamarkaði. ,,l desembermánuði er
Morgunblaðið að jafnaði 77 síður á dag og
þar af eru auglýsingar á bilinu 30-40% af efni
blaðsins."
Öllum þessum aðilum ber saman um að
auglýsingum hafi ekki fækkað frá sama tíma
í fyrra, heldur aukist lítillega. Þrátt fyrir
krappari kjör og minni umferð peninga virð-
ast auglýsendur halda velli og sjá fjárfest-
ingu í auglýsingum. En hve miklu verja Is-
lendingar í auglýsingar?
Tölur þær sem hér fylgja á eftir eru settar
fram með fyrirvara, en að mati dómbærra
manna sem aðstoðuðu HP við vinnsluna
ættu þær að vera nokkuð nálægt sanni. Við
höfum kosið að reikna heildarkostnað við
hönnun og birtingu auglýsinga á islandi fyrir
jólin 1983, þ.e.a.s. í 75 daga fyrir fæðingar-
dag frelsarans. Tökum ríkisfjöimiðlana fyrst.
Sjónvarpið hafði um 13 milljónir í tekjur
fyrir auglýsingar í nóvember s.l., að sögn
Doris Þormar. Desember verður tekjuhærri.
Þessa 75 daga má því reikna með ca. 35
milljónum í auglýsingatekjur Sjónvarps.
Rás 1 selur orðið á 60 kr. að jafnaði. Meðal-
auglýsingadagur er um 100 mínútur. í
mínútu felast um 150 orð. Alls gerir því aug-
eftir ingólf Margeirsson
lýsingadagurinn um 900 þúsund krónur. Á
75 dögum verða auglýsingatekjur Rásar 1
um 68 milljónir.
Auglýsingamínútan á Rás 2 kostar 9 þús-
und krónur. Rásin hóf útsendingar sínar 1.
des. Á 23 dögum ætti rásin að ná inn um 450
þúsund að jafnaði. Það gerir rúmar 10 mill-
jónir litlar.
Morgunblaðið hefur í ljósi fyrrgreindra
upplýsinga um 30 auglýsingasíður á dag,
sölumánuðina fyrir jól. Heilsíðuauglýsing
kostar það sama í öllum dagblöðum (ríkis-
taxti svonefndur) eða 30 þúsund kr. Öll dag-
blöð veita öðrum fyrirtækjum en ríkisfyrir-
tækjum afslátt af þessu verði. Afslátturinn er
mismunandi eftir efni og styrkleika blað-
anna; hann getur verið á bilinu 15-70%.
Morgunblaðið veitir minnstan afslátt i
skugga veldis og upplags. Að sögn auglýs-
ingastjórans gilda fastar reglur um afslátt:
Þeir sem auglýsa fyrir 30 þúsund eða meira
á ári fá 10% afslátt en auglýsi menn fyrir
meira en 225 þúsund á ári hljóta þeir 30% af-
slátt. Að sögn Baldvins eru þeir viðskipta-
vinir tiltölulega fáir, eða um 10% af auglýs-
endum blaðsins. Segjum nú að Morgun-
blaðið selji 30 síður á 30 þúsund kall á dag.
Það verða 900 þúsund á dag eða 67,5 mill-
jónir í auglýsingatekjur á 75 dögum fyrir jól.
Hin blöðin fá u.þ.b. sömu upphæð saman-
lagt á sömu 75 dögum. Það gerir aðrar 67,5
milljónir.
Alls hafa því auglýsendur eytt 248 milljón-
um í birtingu auglýsinga í ofantöldum fjöl-
miðlum. Þá á eftir að telja upp öll sérrit og
tímarit, bæklinga og auglýsingarit. Enn-
fremur á eftir að nefna kostnað við hönnun
allra auglýsinganna og þóknun auglýsinga-
stofa svo eitthvað sé nefnt. Aðili sem hefur
góða heildarsýn yfir hönnunarkostnað aug-
lýsinga, telur að hann verði ekki undir 200
milljónum fyrir jólin. Ef lagðar eru 248 mill-
jónir við 200 milljónir fáum við út 448 mill-
jónir sem áætlaðan auglýsingakostnað Is-
lendinga i þá 75 daga sem jólavertíðin
stendur yfir. Var einhver að tala um kerti og
spil?
ERLEND YFIRSYN
Særður bandarískur flugmaður hallar sér upp aö sýrlenskum hermanni, sem tók hann til
fanga.
Kosningaskjálfti í Washington
ræöur feröinni í Líbanon
Getuleysi Bandaríkjastjórnar til að bjarga
sendiráðsfólki sinu úr gíslingu í Teheran,
varð Jimmy Carter að falli öllu öðru fremur
í síðustu forsetakosningum. Sigurvegarinn í
þeim kosningum, Ronald Reagan, gerði sér
nýverið Ijóst að hann hefur slampast til að
setja sveit landgönguliða, úrval bandaríska
hersins, í óverjandi aðstöðu í Beirut, höfuð-
borg Líbanons.
Landgönguliðarnir 1800 á flugvallarsvæð-
inu í Beirut eru í rauninni gíslar, berskjaldað-
ir fyrir atlögum stríðsaðila í marghliða inn-
anlandsófriði í stjórnlausu landi. Með einni
bílsprengju voru 239 bandarískir land-
gönguliðar drepnir fyrir rúmum mánuði.
Reagan forseta vildi til happs, að hann gat
dreift athygli landa sinna frá blóðtökunni og
niðurlægingunni í Beirut með ódýrum sigri
í dvergríkinu Grenada á Karíbahafi. En land-
gönguliðarnir í Beirut eru í sömu hættu og
fyrr, og nú dregur að forsetakosningum.
Reagan er á því að gefa kost á sér til endur-
kjörs, og vill með engu móti eiga yfir höfði
sér í kosningabaráttunni ótíðindi úr búðum
landgönguliðanna, sem hann gerði að skot-
mörkum á Beirutflugvelli.
Fréttamenn Washington Post, þeir Lou
Cannon og David Hoffman, lýstu hugsana-
ganginuni í Hvíta húsinu á þessa leið í síð-
ustu viku:
„Pólitískur ráðgjafi Reagans komst svo að
orði, að þátttaka landgönguliðanna í Líba-
non væri „lang neikvæðasta málefni sem
við okkur blasir." Hann lét svo um mælt, að
innrásin á Grenada hefði „dreift athygli“
Bandaríkjamanna frá sprengingunni í Beir-
ut, en löndin fyrir botni Miðjarðarhafs „geta
frá pólitísku sjónarmiði orðið nýtt Víetnam,"
verði landgönguliðarnir um kyrrt í Líbanon
fram í kosningabaráttuna fyrir forsetakosn-
ingarnar 1984.
1 Hvíta húsinu ... fara áhyggjur vaxandi.
Embættismaður orðaði það svo, aö „við get-
um þolað þátttökuna í Líbanon um stund“ en
„brottflutningur þaðan er aðkallandi áður
en margir mánuðir líða...“
Rétt einu sinni er það ástandið í bandarísk-
um stjórnmálum sem mótar gerðir Banda-
ríkjastjórnar í fjarlægum heimshluta. Úrræði
Reagans er að ganga í bandalag við ísrael
um að þjarma að Sýrlendingum, þótt það
kosti ýfingar við aðra bandamenn Banda-
ríkjanna.
Á fundi Bandaríkjaforseta og Shamirs, for-
sætisráðherra ísraels, var ákveðið að koma
á „herstjórnarlegu samstarfi" landanna. þar
að auki voru fégjafir Bandaríkjastjórnar til
ísraels stórauknar og ákveðið að létta af
banni við sölu á klasasprengjum til Israels-
hers. ísraelsmenn höfðu fengið slík vopn
með þeim skilmála, að beita þeim aðeins á
vígvelli gegn þéttu óvinaliði, en í innrásinni
í Líbanon var klasasprengjum skotið á flótta-
mannabúðir Palestínumanna.
Síðastliðinn laugardag gerðu svo ísraelsk-
ar flugvélar árásir á stöðvar Sýrlendinga í
Líbanon, og á sunnudag tóku flugvélar af
bandarískum flugvélamóðurskipum við.
Samtímis birtu bresk blöð frásagnir af leyni-
samningi um samræmdar aðgerðir gegn
Sýrlendingum í Líbanon, sem þau sögðu þá
Reagan og Shamir hafa gengið frá á fundi
sínum í Washington.
Ráðabreytni Bandaríkjastjórnar hefur
vakið skelfingu, bæði meðal bandamanna
hennar og í hópi Arabaþjóða og hjá þeim
ríkjum í Vestur-Evrópu, sem féllust á að
senda liðsafla til Beirut ásamt bandarísku
landgönguliðunum. Öll þessi ríki eru ó-
sammála þeim skilningi Bandaríkjastjórnar
á ófremdarástandinu í Líbanon, að það stafi
af sýrlenskri íhlutun með sovésku fulltingi.
Að dómi bandamanna Bandarikjanna verð-
ur engin lausn fundin í Líbanon, nema þar sé
ráðið fram úr innanlandsátökum, sem tætt
hafa þjóðina i sundur í stríðandi fylkingar.
Þar á ofan hafa Bandaríkin fyrirgert þeirri
aðstöðu, sem Carter fyrrum forseti skapaði
þeim með milligöngu við friðargerð Egypta-
lands og ísraels fyrir Miðjarðarhafsbotni.
Reagan virðist hafa látið lönd og leið áætlun-
eftir Magnús Torfa Ólafsson
ina sem við hann er kennd um að koma á
sjálfstjórn Palestínumanna á hernumdu
svæðunum með samvinnu við Jórdan. Land-
nám Israelsmanna á svæðunum heldur lát-
laust áfram, en það er aðferð núverandi
stjórnar í fsrael til að fyrirbyggja að þar geti
nokkru sinni komið til sjálfstjórnar Pal-
estínumanna. Reagan hefur horfið frá þeirri
afstöðu Carters, að landnámið á hernumdu
svæðunum sé af hálfu Israels brot á alþjóða-
lögum.
Eftir að niðurstöður af fundi Reagans og
Shamirs lágu fyrir, komst aðalmálgagn
stjórnar Husseins konungs í Jórdan svo að
orði, að nú væri komið á daginn hvað Band-
aríkin ættu við, þegar talsmenn þeirra
töluðu um að gera Áröbum og ísraelsmönn-
um jafn hátt undir höfði. Þeir fá ótakmarkað-
an aðgang að ríkissjóði Bandaríkjanna,
sagði blaðið, en okkur eru ætlaðar klasa-
sprengjur. Mubarak, forsætisráðherra
Egyptalands, kallaði samkomulag Reagans
og Shamirs skelfileg tíðindi, og í sama streng
tók sendiherra Saudi-Arabíu í Washington.
Ásamt Bandaríkjunum sendu Frakkland,
Ítalía og Bretland herlið til Beirut að banda-
rískri áeggjan. Eftir loftárás Bandaríkja-
manna á Sýrlendinga hafa komið upp á þing-
um í London og Róm kröfur um að breskir
og ítalskir hermenn verði fluttir frá Beirut,
þar sem Bandaríkjastjórn hafi á sitt eins-
dæmi umturnað hlutverki og starfsskilyrð-
um liðsins, það sé að breytast úr friðargæslu-
sveitum í ófriðaraðila. Peter Temple-Morris,
varaformaður varnarmálanefndar þing-
flokks íhaldsmanna, krafðist þess að Thatc-
her forsætisráðherra mótmælti ráðabreytni
Reagans. Ákvörðun um heimkvaðningu
ítalska liðsins hefur verið frestað að sinni, en
til hennar getur komið hvenær sem er.
Nýjustu tíðindi frá Washington eru þau, að
Hvíta húsið hefur verið gert að sandbílavígi.
Stórum vörubílum hlöðnum sandi hefur
verið komið fyrir við allar dyr, eftir að leyni-
þjónustan taldi sig hafa komist á snorðir um
að sjálfsmorðssveit shiíta væri komin til
Bandaríkjanna og undirbyggi bílasprengju-
árás á forsetabústaðinn.
6 HELGARPÓSTURINN