Helgarpósturinn - 28.06.1984, Blaðsíða 15

„Jafnvel hægt að búa
til heila gervikóra“
Rabbað uið Þorstein Hauksson um tœknitón-
leika á Kjarualsstöðum.
eftir Óla Tynes myndJimSmart
LISTAP
Elektrónisk tónlisl hefur átt frek-
ar þröngan hóp aðdáenda hér á
landi og raunar einnig erlendis. A
þessu erþó að verða nokkur breyt-
ing úti í hinum stóra heimi, ef
marka má nýjustu fréttir þaðan.
Nú um helgina gœti komið í Ijós
hvort það sama verður uppá ten-
ingnum hér í norðurhöfum þvi þá
verður efnt til umfangsmeiri raf- og
tölvutónleika en hér hafa áður
verið haldnir.
Þar verður kynning og sögulegt
yfirlit yfir íslenska tæknitónlist og
flutt verk eftir átta íslenska höf-
unda. Tónleikarnir verða fjóra
daga í röð, 27.-30. júní, og haldnir á
tveimur stöðum í húsinu. Annars-
vegar verða þeir í málverkasalnum
þar sem fólki gefst kostur á að
hlusta um leið og málverk eru
skoðuð og hinsvegar verður tekinn
frá lítill salur þar sem hlustandinn
getur einbeitt sér að tónlistinni í ró
og næði. Það var Þorsteinn Hauks-
son, tónskáld, sem undirbjó tón-
listardagskrána og þar er m.a. að
finna verk eftir hann. HP rabbaði
við Þorstein.
„Hugmyndin að þessum tónleik-
um er gömul en einhvernveginn
'nefur henni ekki verið hrundið í
framkvæmd fyrr en nú. Þegar ég
kom til landsins fyrir nokkru, eftir
margra ára fjéu-veru, var þetta rætt
við mig og ég tók að mér að undir-
búa dagskrána."
- Ég heyrði haft eftir þér að
þessi tegund tónlistar væri á upp-
leið erlendis.
„Það er rétt, enda hafa orðið
geysimiklar framfarir á síðustu ár-
um. Ég v£ir meðal annars við nám í
Stanford-háskóla í Kaliforníu og
þegar ég kom þangað fyrst fyrir
fjórum árum mátti gera ráð fyrir að
600-700 manns sæktu svona tón-
leika. Nú síðast voru þeir komnir
upp í fjögur þúsund.
Breytingin sem orðið hefur á
undanförnum árum er einkum sú
að nú eru alvöru tónskáld farin að
semja tæknitónlist. Á fyrstu árum
hennar var svo flókið að ná hljóð-
um úr þessum tækjum að tónskáld
komu þar varla nærri heldur voru
þetta mestmegnis tæknimenn og
það var ákaflega leiðinleg músik.
Nú er þetta hvorttveggja orðið
miklu einfaldara og fullkomnara.
Tæknin er orðin svo mikil að nú er
hægt að búa til heila gervikóra. Og
þá á ég við fallegar mannsraddir,
ekki þetta gervilega „monoton"
sem einkennt hefur tölvuraddir.
Það er líka hægt að búa til eða öllu
heldur líkja eftir öllum hljóðfær-
um.
Það hefur raunar verið dálítið
gagnrýnt að verið sé að herma eftir
. hljóðfærum sem þegcir eru til, því
það er jú miklu meira sp>ennandi
að búa til alveg ný hljóð sem hafa
,aldrei heyrst áður.“
- Tæknitónleikar geta þá þess-
vegna verið melódískir?
,Já, mikil ósköp. Nýrómantík
hefur gert töluvert vart við sig. Það
hefur verið töluvert um að menn
hafi viljað gera þetta snoturt og
fallegt og í Stanford hafa menn til
dæmis verið gagnrýndir fyrir að
vera einum of „sætir.“ Ég get til
dæmis sagt þér að nýjustu verk
Magnúsar Blöndals Jóhannssonar
eru rómantísk."
- Með þessari nýju tækni getur
þá hver sem er orðið tónskáld?
,3vo gott er það nú ekki. Það er
að vísu hægt að skella ákveðinni
fræði á tölvuna og láta hana um
úrvinnsluna eða handverkið. t)g
vissulega notfæra mörg tónskáld
sér það. En það er bara til að létta
sér verkið og það fer auðvitað eftir
því hvort um er að ræða gott eða
vont tónskáld hvort tónlistin er
góð eða vond. Það hefur ekki orðið
nein breyting á slíku grundvallar-
atriði.“
- Er þetta allt ný tónlist sem við
fáum að heyra á Kjarvalsstöðum?
„Nei, nei. Þetta er einskonar
sögulegt yfirlit yfir þróun þessarar
tónlistar hér á landi og efnisskráin
spannar tæp tuttugu og fimm ár.
Fyrsta verkið var samið um 1960
og saga íslenskrar rciftónlistar nær
reyndar ekki mikið lengra aftur í
tímann. Það er því mjög fróðlegt að
heyra hvað áunnist hefur í þessum
efnum hér á landi.“
Auk verka Þorsteins verða flutt
verk eftir Gunnar Reyni Sveinsson,
Helga Pétursson, Kjartan Ólafsson,
Lárus Grímsson, Magnús Blöndcd
Jóhannsson, Snorra Sigfús Birgis-
son og Þorkel Sigurbjörnsson.
LEIKLIST
’68-hlátur
eftir Gunrtlaug Ástgeirsson
Stúdentaleikhúsið:
Láttu ekki deigan síga, Guðmundur, eftir
Hlín Agnarsdóttur og Eddu Björgvinsdóttur.
Söngtextar: Þórarinn Eldjárn og Anton
Helgi Jónsson. Leikstjóri: ÞórhildurÞorleifs-
dóttir. Tónlist: Jóhann G. Jóhannsson. Leik-
mynd: Stígur Steinþórsson. Búningar: Mar-
grét Magnúsdóttir og Ellen Freydis Martin.
Ljósmyndir: Valdís Oskarsdóttir.
Leikendur: Kjartan Bjargmundsson, Hilmar
Jónsson, Ása Svavarsdóttir, Soffia Karlsdótt-
ir, Erla Ruth Harðard., Rósa Marta Guðna-
dóttir, Rósa Þórisdóttir, EddaArnljótsdóttir,
Helgi Björnsson, Arnór Benónýsson, Magn-
ús Loftsson, Vigdís Ezradóttir, Jón St. Krist-
jánsson, Eiríkur Hjálmarsson, Erling Jó-
hannesson, Halldóra Friðjónsdóttir, Valdi-
mar Flygenring, Arna Valsdóttir, Ásta Arn-
ardóttir, Auður Snorradóttir, Freyja Krist-
jánsdóttir, Ágúst Sigurðsson, Daníel I. Pét-
ursson, Þór H. Tulinius, Þórhallur Vil-
hjálmsson.
Allir tímar eru merkilegir þó hverjum
þyki sinn tími merkilegri en annarra. Állir
tímar eru þess virði að vera skoðaðir sér-
staklega þó að sumir tímar fái meiri umfjöll-
un en aðrir. Og allir tímar eiga sér goðsagnir
sem mismunandi erfitt er að sjá í gegnum.
Við þurfum ekki annað en að virða fyrir
okkur í fljótu bragði þessa öld á íslandi til
þess að sjá að aldamótatíminn á sér sínar
goðsagnir, kreppuárin einnig svo og stríðs-
árin o.s.frv.
Tímarnir sem kenndir eru við ’68 eiga sér
einnig sínar goðsagnir og á seinni árum er
það orðin töluverð tíska að taka þær til
athugunar og umfjöllunar bæði a sviði
fræða og lista; sögur, fræðirit, kvikmyndir,
ljóð, ritgerðir, dagblaðsgreinar o.fl. um
þetta tímabil hafa birst í auknum mæli bæði
hér heima og þó einkum erlendis.
Vís maður hefúr sagt að við séum það sem
við gerum og annar að við séum það sem
við hugsum og ætli við séum ekki hvort-
tveggja í einhverjum og sjálfsagt mismun-
andi hlutföllum. Sem sagt ef við ætlum að
átta okkur á því hver við erum verðum við
að átta okkur svolítið á því hvað við höfum
gert og hugsað. Það er að sjálfsögðu hægt
að gera á óteljandi vegu, en á sunnudags-
kvöldið bauð Stúdentaleikhúsið ’68-kyn-
slóðinni uppá að skoða sjálfa sig í spé-
spegli. Sá skoðunarmáti er að sjálfsögðu
aðeins einn cif mörgum og hefur bæði kosti
og takmarkanir.
Kostirnir eru helstir þeir að unnt er að
segja margt í stuttu máli eða í stuttum svip-
myndum og losna við hátíðleika sem fylgir
ýmsum öðrum aðferðum. Helsti annmark-
inn er hinsvegar sá að umfjöllunin verður
yfirborðskennd og skilur margt útundan
sem ástæða væri til að hafa með.
I þessari leiksýningu sem hér er til um-
fjöllunar er valin leið sem einna helst líkist
ferðalagi í gegnum söguna sem hefst 1967
og lýkur um þessar mundir. Kjarni verksins
er umfjöllun um hugmyndir, stefnur og
hreyfingar sem upp hafa komið á þessum
tíma og einkum má kenna við vinstri hlið
skoðanalitrófsins. Þar má til nefna náms-
mannahreyfinguna uppúr '70, andófið gegn
Víetnamstríðinu, villta vinstrið, hippcihreyf-
inguna, rauðsokkahreyfinguna, friðun
gamalla húsa, paneldelluna og kvenncifrcim-
boð, svo fátt eitt sé talið. Að þessu öllu er
skopast mismunandi góðlátlega og mín
vegna hefðu höfundar mátt vera svolítið
kvikindislegri á köflum.
Þessi umfjöllun er sett í þann ramma að
Guðmundur nokkur færson sinn ca. 17 ára í
heimsókn og fer að segja honum frá lífs-
hlaupi sínu. Samtöl þeitra með myndum
sem brugðið er uppá vegg eru síðan tenging
hinna einstöku atriða.
Guðmund hefur rekið á milli allra þess-
ara hreyfinga og hefur reyndar átt þar lítið
hugmyndalegt frumkvæði sjálfur. Höfund-
arnir haga því þannig til að það eru einstak-
ar konur sem verða tákn hreyfinganna og
ekki annað séð en að það sé kynhvöt Guð-
mundar sem dregur hann til þeirra. Þetta er
veikur hlekkur í bakbyggingu verksins en
gefur vissulega margskonar tilefni til skop-
færslu. Af þessu leiðir að Guðmundur verð-
ur aldrei annað en rekcdd á milli kvenna,
frumkvæðislaus með öllu og í rauninni nán-
ast persónuleikalaus. Mega þeir sem vilja
taka þetta sem dæmi um kvenrembu og
karlfyrirlitningu höfunda. Að þessu leyti
stenst verkið illa nána skoðun.
En ég kýs að líta svo á að það séu ekki
persónur sem þarna skipta fyrst og fremst
máli heldur umfjöllunin um hugmyndir og
athafnir. Á því sviði tekst höfundum mjög
vel upp víða, textinn meinfyndinn og mjög
ýtt undir húmorinn í sviðsetningunni. Ekki
má heldur gleyma söngtextum þeirra Þór-
arins Eldjárns og Antons Helga Jónssonar
sem krydda mjög þennan ágæta kokteil.
Leikendur í þessari sýningu eru 25 og eru
þeir blanda atvinnuleikara og áhugaleikara,
sem sumir hcifa ekki áður sést á sviði Stúd-
entaleikhússins.
Sýningin er ákaflega hröð og fjörleg. Leik-
ið er á þremur pöllum enda á milli í Félags-
stofnun þannig að áhorfandi þarf að hafa sig
allan við að fylgjast með. Hópsenur eru
margar og skemmtilegar og söngatriðin
sömuleiðis. Það er því enginn skortur á lífi
og fjöri í sýningunni; leikmátinn kannski
fullgassalegur á stundum en það dregur úr
mismun á þjálfuðum og óvanari leikurum.
Af einstökum leikurum mæðir einna
mest á Kjartani Bjcirgmundssyni í gervi
Guðmundar og skilar hann því hlutverki vel
eftir því sem efni standa tii. Hilmar Jónsson
lék hlutverk Gcirps Snæs, sonar Guðmund-
ar, og skilaði hann því með óvæntum glæsi-
leik. Af karlleikurum má nefna þá Helga
Björnsson og Arnór Benónýsson sem skila
skemmtilegum týpum auk Jóns St. Krist-
jánssonar sem bregður upp mjög svo kunn-
uglegum persónuleika. Það mæðir einnig
mikið á leikkonunum því þær standa undir
(eða liggja) hegðunarmynstri Guðmundar
og eru eins og áður segir tákn hreyfinganna.
Þær skila sínum hlutverkum yfirleitt ágæt-
lega og má þar til nefna Ásu Svavarsdóttur,
Eddu Arnljótsdóttur, Rósu Þórisdóttur og
Erlu Ruth Harðardóttur sem allar eiga eftir-
minnilegar týpur í sýningunni.
Jæja þá bræður og systur í ’68, fariði nú í
Stúdentaleikhúsið og hlægið í einlægni að
sjálfum ykkur, það er enginn vandi á þessari
sýningu og svo skulum við setjast niður og
ræða málin og spyrja hvað við höfum hugs-
að og gert.
-P.s. Það er öllum heimill aðgangur því
aðrir mega vissulega hlæja að okkur líka.
Staðið upp frá
stúdentum- hröð og
fjörug sýning, en
leikmátinn kannski
fullgassalegur á
á köflum.
HELGARPÓSTURINN 15