Helgarpósturinn - 02.05.1985, Side 6

INNLEND YFIRSYN
Eftir 14 mánuði eru Svavar og
Ásmundur farnir að tala saman!
Umræðuefnið: Ritstjórnarstefna
Þjóðviljans.
• •
Ossur sigraði í fyrstu lotu
Sexdálka forsíöufrétt NT 27. apríl sl. olli
miklum skjálfta í Alþýðubandalaginu, á rit-
stjórn Þjóðviljans og meðal forystunnar í
ASÍ. í fréttinni stóð að forseti ASÍ og formað-
ur Alþýðubandalagsins hefðu í sameiningu
lagst á ritstjóra Þjóðviljans, Össur Skarphéð-
insson,í því skyni að knýja hann til að taka
upp í Þjóðviljanum jákvæða umfjöllun um
samráð ASÍ og VSÍ. Eins og NT skýrði rétti-
lega frá, hafði leiðari Össurar 10. apríl farið
mjög fyrir brjóstið á Ásmundi Stefánssyni,
forseta ASÍ, og hann tilkynnt Svavari Gests-
syni, formanni Alþýðubandalagsins, að
áframhaldandi skrif af þessu tagi myndu
leiða til úrsagnar hans og fleiri verkalýðsfojr:-
kólfa úr Alþýðubandalaginu. Svavar hét
Ásmundi stuðningi flokks og málgagns við
samráðið. Jafnframt var talað um nýjan rit-
stjóra við hlið Össurar og nafn Helga Guð-
mundssonar, ritara Alþýðubandalagsins,
nefnt í því sambandi. Össur hafði greinilega
farið yfir markið að mati ýmissa forystu-
manna í Alþýðubandalaginu.
Þegar Össur Skarphéðinsson var ráðinn í
ritstjórastól Þjóðviljans í október á síðasta
ári, var ráðning hans til þriggja ára. Slagur-
inn um ritstjórastólinn hafði staðið í margar
vikur og kandídatarnir verið þrír; þau Össur,
Óskar Guðmundsson, fréttastjóri blaðsins,
og Vilborg Harðardóttir, varaformaður
flokksins. Eftir mikil átök á fundum útgáfu-
félagsins varð Össur fyrir valinu, og þá aðal-
lega vegna þrýstings frá Úlfari Þormóðssyni
og Svani Kristjánssyni, fyrrum kosninga-
stjóra og stjórnarmanni í útgáfufélagi Þjóð-
viljans. Svavar Gestsson, formaður útgáfufé-
lagsins, sættist loks á rök Úlfars og Svans um
sjálfstæða stefnu Þjóðviljans í vaxandi sam-
keppni í fjölmiðlaheimi og að vænlegt væri
að setja mann í ritstjórastólinn sem ekki væri
um of litaður af flokkspólitík. Nokkrum dög-
um eftir ráðninguna sagði Össur í viðtali við
HP: „Blaðið hefur sjálfstæða rödd. Það er
engin spurning. Það verður ekki tekin upp
nein lína frá einum eða neinum."
Össur hefur að mestu staðið við orð sín.
Hann hefur aðallega beitt penna sínum í
leiðaraskrifum og var svo komið að mörgum
í flokksforystunni, þó einkum Ásmundi
Stefánssyni, var farin að blöskra hin sjálf-
stæða lína blaðsins í skrifum um verkalýðs-
forystuna. Leiðari Össurar 10. apríl sl. var
dropinn sem fyllti mælinn. Leiðarinn, sem
bar nafnið ,,Nú þarf baráttu", var fyrst og
fremst óþvegin kveðja til Ásmundar þar sem
samráðsstefna ASÍ og VSÍ var rifin niður.
Tónn leiðarans gefur í skyn að Ásmundur sé
að verða þægur og undirgefinn kjölturakki
VSÍ-leiðtoganna. Skömmu eftir að leiðarinn
birtist, var haldinn fárra manna fundur að
undirlagi Ásmundar. Þar voru, auk AST-for-
setans, saman komnir þeir Svavar Gestsson
og Össur. Á fundinum hellti Ásmundur úr
skálum reiði sinnar og talaði um skemmdar-
verkastarfsemi Þjóðviljans í garð ASÍ, sem
væri að byggja upp málefnalega samninga
við VSI. Össur, sem er mikill skapmaður ef
því er að skipta, varði sjálfstæða stefnu
blaðsins og benti m.a. á hve ASÍ-forystan
væri farin að fjarlægjast venjulegt launafólk.
Niðurstaða fundarins varð sú,
að Össur fór með sigur af hólmi og engar
ákvarðanir voru teknar um breytingar.
Helgi Guðmundsson hefur verið nefndur
sem arftaki eða meðritstjóri Össurar ef
flokkslínan verður ofan á í næstu lotum.
Helgi er ritari Alþýðubandalagsins, vinnur
að hálfu sem blaðamaður við Þjóðviljann og
að hálfu sem starfsmaður Alþýðusambands-
ins. Hann og Ásmundur eru góðir vinir, og
það er dæmigert að þegar Ásmundur lætur
loks hafa við sig viðtal í Þjóðviljanum í gær,
1. maí, er það Helgi sem fær að taka viðtalið.
Það er reyndar mjög dæmigert að í 1. maí-
viðtalinu segir Ásmundur: „Það er nokkuð
sérkennilegt að nokkrir forystumenn Al-
þýðubandalagsins hafa verið að tjá sig um
þessi mál (samskipti Svavars og Ásmundar) í
öðrum blöðum en Þjóðviljanum." Að mati
Ásmundar á öll flokksumræða og deilumál
um verkalýðsmál greinilega að vera í einu
blaði sem hægt er að stýra og kontrólera.
Helgi Guðmundsson yrði því hinn ákjósan-
legasti ritstjóri Þjóðviljans í augum Ásmund-
ar og annarra flokksmanna í ASÍ-forystunni.
Össur hefur mikið til síns máls í gagnrýni
sinni á Ásmund. ASÍ-forystan hefur fjarlægst
grasrótina hvað hugmyndafræði varðar, og
einangrað Alþýðubandlagið sem launa-
baráttuflokk. Þetta er ein meginástæðan fyr-
eftir Ingólf Margeirsson
ir fylgishruni Alþýðubandalagsins í skoðana-
könnunum að undanförnu. En gagnrýni
Ásmundar á Þjóðviljann er einnig rétt: Rit-
stjórn Þjóðviljans hefur nú, og raunar allan
síðasta áratug, mjög lítil samskipti við vinn-
andi fólk í landinu. Blaðamennirnir eru fyrst
og fremst menntamenn og könnun SÍÁ á
lestri dagblaðanna sýndi að Þjóðviljann les
fyrst og fremst menntafólk. Það má því segja
með nokkrum sanni að láglaunafólk hafi
hvorki áhuga á ASÍ né nenni að lesa Þjóðvilj-
ann.
Þegar Ásmundur og Svavar mættu á fund-
inn eftirminnilega, höfðu þeir ekki talast við
í 14 mánuði. Þeir eiga nú sameiginlegra
hagsmuna að gæta; nefnilega að verja eigin
völd. Ásmundur hefur ekki efni á því að hafa
Svavar gegn sér í Þjóðviljamálinu, einfald-
lega vegna þess að Svavar er sá maður sem
einna helst gæti dempað gagnrýni blaðsins á
ASÍ og forðað því að alið sé á þeirri pólitísku
óánægju sem tekin er að gera vart við sig í
neðri lögum ASÍ. Svavar vill hins vegar hafa
Ásmund góðan til þess að hinn hugmynda-
fræðilegi grunnur flokksins,ogþar með áróð-
ursafl hans, gufi ekki endanlega upp í vasa-
tölvum hagfræðinganna í ASÍ. Þessi sam-
trygging getur hins vegar reynt á þolrif Þjóð-
viljaritstjórans.
En hér er einnig kynslóðabil á ferðinni.
Svavar og flokksforystan er öll yfir fertugt.
Össur og hans menn eru um þrítugt. Og
Svavar gerir sér grein fyrir því að mennirnir
sem erfa flokkinn hafa engan áhuga á sögu-
legri fortíð íslensks sósíalisma. Hér þarf
Svavar því að brúa enn eina kynslóðagrjána,
sem þýðir m.a. að hann þarf að fara dipló-
matískt og varlega að ritstjórn Þjóðviljans og
Össuri.
En fréttin í fyrradag um endalok NT-ævin-
týrisins hefur vakið ugg í brjósti blaðamanna
á Þjóðviljanum. Eða eins og einn þeirra sagði
við HP: „Fyrst Framsókn læstist nú um NT,
því skyldi ekki Alþýðubandalagið læsast um
Þjóðviljann ?“
ERLEND YFIRSÝN
Forsetinn og kanslarinn
nema ekki boðskap
ógnanna sem minnst er.
Afleiðingin af að finna ekki
hvenær leikaraskap á að linna
Árlegur fundur æðstu manna sjö helstu
iðnríkja utan sovétveldisins er venjulega
haldinn í júní. Þetta árið er brugðið út af
vananum. Forsetar Bandaríkjanna og Frakk-
lands koma saman í Bonn ásamt forsætisráð-
herrum Bretlands, Ítalíu, Japans, Kanada og
Vestur-Þýskalands dagana 3. og 4. maí. Gest-
gjafinn, Helmut Kohl kanslari, fékk að ráða
dagsetningunni. Markmið hans með að flýta
fundinum er að reyna að hafa áhrif á fylkis-
þingskosningar í fjölmennasta fylki landsins,
Rínarlöndum-Vestfalen, þar sem sósíaldemó-
kratar fara með stjórnarforustu og kristilegir
demókratar eiga á brattann að sækja.
Kosið verður í Rínarlöndum-Vestfalen 12.
maí. Sunnudaginn á undan, 5. maí, valdi
Kohl til að baða sig í ljómanum af gesti sínum
og vini, Ronald Reagan Bandaríkjaforseta.
Reagan vildi ekki vera í Vestur-Þýskalandi 8.
maí, þegar stöðvunar vopnaviðskipta í Evr-
ópu í heimsstyrjöldinni síðari verður opin-
berlega minnst, en féllst á að taka þátt í at-
höfnum sem tengdust því að 40 ár eru liðin
frá stríðslokum.
Sjálf hugmyndin, að gera minningu fórnar-
lamba mesta blóðbaðs sögunnar að skipti-
mynt í vestur-þýskri hreppapólitík, er svo lít-
ilsigld, að hún hlýtur að niðurlægja hvern
þann sem nærri slíkri óhæfu kemur. Það sem
síðan hefur gerst ber því líka vott, að smá-
mennsku frumkvöðlanna eru naumast tak-
mörk sett.
Lítill fyrirboði var heimkoma háttsettra
embættismanna úr Hvíta húsinu, sem
Reagan hafði sent til að undirbúa opinbera
heimsókn sína til Vestur-Þýskalands. Frétt-
næmt varð að Michael Deaver, aðstoðar
starfsmannastjóri Reagans, notaði tækifærið
til að kippa heim með sér í forsetaflugvélinni
þýskum glæsibíl á diplómataverði.
Meðal tillagna sem Deaver flutti frá Þjóð-
verjum, var að forseti og kanslari gerðu að
hátindi opinberu heimsóknarinnar komu í
fangaðbúðasafnið í Dachau, rétt fyrir utan
Munchen, og he magrafreit í Bitburg,
nærri landamær^..am við Luxemburg.
Dachau-fangabúðirnar urðu alræmdar
skömmu eftir valdatöku Hitlers, fyrir með-
ferðina á pólitískum andstæðingum nasista,
sem þar voru hafðir í haldi. Mest voru það
kommúnistar og sósíaldemókratar, og kann
það að skýra mótbárur Franz-Josef Strauss,
forsætisráðherra fylkisstjórnarinnar í
Bajern, við að þurfa að taka á móti Kohl og
Reagan á slíkum stað.
Strauss þurfti ekki lengi að kvíða, því á
fréttamannafundi í Washington 21. mars Iýsti
Reagan yfir, að hann vildi hvergi nærri
Dachau né öðrum slíkum kvalastöðum
koma í Þýskalandsferð sinni. Hann kvaðst
telja Þjóðverja „haldna sektarkennd, sem
hefur verið troðið upp á þá, og mér finnst
bara að hún sé óþörf." Síðan bætti hann við
til frekari rökstuðnings ákvörðun sinni, að í
Þýskalandi væru „afar fáir á lífi, sem svo
mikið sem muna eftir stríðinu, og áreiðan-
lega ekki neinn þeirra sem fulltíða voru og
tóku nokkurn þátt í því.“
Bandaríkjaforseti er kunnur fyrir að bera
sér í munn af mikilli einlægni hverja þá fjar-
stæðu sem ráðunautar hans finna upp
ákvörðunum hans til framdráttar, en hér var
of langt gengið. Þegar hann bætti svo við, að
fallnir, þýskir hermenn í grafreitnum í Bit-
burg væri engu síður fórnarlömb nasism-
ans en gyðingar og aðrir sem myrtir voru í
fangabúðum, tók steininn úr.
Komið hafði í ljós við eftirgrennslan, að
grafirnar í Bitburg skýla ekki aðeins mönn-
um sem báru grænan einkennisbúning
þýska hersins og gegndu herskyldu, heldur
hvíla þar einnig svartklæddir sjálfboðaliðar,
merktir með hauskúpu og krossleggjum,
menn úr einkaher Himmlers yfirböðuls.
Willy Brandt, sem vissulega er bæði á lífi og
man allan valdaferil nasista, segir skjallegar
sannanir fyrir því að í hópi manna úr Waffen-
SS í grafreitnum í Bitburg séu sumir þeir, sem
brytjuðu niður bandaríska stríðsfanga við
Malmédy í jólasókninni 1944 í Ardennafjöll-
um.
Sérhver tilraun Reagans og manna hans til
að fegra afglöp sín hefur orðið þeim til auk-
innar hneisu. Staðhæft var í Hvíta húsinu, að
Kohl kanslari hefði aldrei lagt til heimsókn í
fangabúðasafnið í Dachau. Þegar kanslara-
skrifstofan í Bonn rak þetta ofan í forseta-
skrifstofuna í Washington, reyndu Banda-
ríkjamennirnir að ná sér niðri með því að
fræða fréttamenn á því, að Kohl hefði grát-
andi sárbænt Reagan að koma með sér til
Bitburg.
Tvær grímur runnu loks á Reagan, þegar
samtök uppgjafahermanna, gyðingar og
þingmenn á Bandaríkjaþingi hundruðum
eftir Magnús Torfa Ólafsson
saman, hans eigin flokksmenn engu síður en
andstæðingar, lögðu að honum að hætta við
förina til Bitburg. Associated Press hefur eft-
ir embættismönnum í Hvíta húsinu, að í sím-
tali að kvöldi 19. apríl hafi Bandaríkjaforseti
beðið þýska kanslarann að fella niður heim-
sóknina í hermannagrafreitinn og krans-
lagningu við minnismerkið þar, en Kohl
hafi svarað að slíkt kæmi ekki til greina úr
þessu. Þegar svo var komið lét Bandaríkja-
forseti það boð út ganga, að hann gæti ekki
látið um sig spyrjast að láta undan and-
blæstri, enda væri málið fyrst og fremst upp-
sláttur óhlutvandra fjölmiðla.
Þetta lætur forsetinn sér um munn fara,
eftir að hafa hlýtt á Elie Wiesel í Hvíta hús-
inu. Wiesel, sem sat ungur í fangabúðum og
hefur lýst reynslu sinni í áhrifamiklum bók-
um, er nú forseti Minningarráðs Helfarar-
innar og Bandaríkjaþing sæmdi hann afreks-
merki, hinu æðsta sem það veitir. Eftir af-
hendinguna í Hvíta húsinu sagði Wiesel:
„Herra forseti, ég hef séð börn, ég hef séð
þeim fleygt lifandi á eldana. Orð, þau deyja
á vörum mér.
Hér er ekki um stjórnmál að ræða, heldur
gott og illt. Við megum aldrei ruglast á þessu
tvennu. Því ég hef séð SS-sveitirnar að verki.
Og ég hef séð fórnarlömb þeirra. Þau voru
vinir mínir. Þau voru foreldrar mínir...
Þú sagðir áðan, þegar við töluðum saman,
að þú hefðir ekki vitað af SS-gröfunum í graf-
reitnum í Bitburg. Auðvitað vissirðu ekki af
þeim. En nú er okkur þetta öllum ljóst. Má
ég, herra forseti, særa þig, ef nokkur leið er,
að finna ráð, finna annað ráð, annan stað.
Þessi staður, herra forseti, er ekki þinn stað-
ur. Þinn staður er við hlið fórnarlamba SS-
sveitanna."
Eftir þessa tölu tók Bandaríkjaforseti þegj-
andi í hönd ræðumanns og yfirgaf sem skjót-
ast Roosevelt-salinn, en þangað hafði athöfn-
in verið færð, þegar starfsmönnum forseta
varð ljóst, að Wiesel ætlaði að segja hug
sinn, en þar rúmast aðeins 40 manns. Aust-
ursalurinn, sem rúmar 300, hafði áður verið
frátekinn fyrir athöfnina, og við skiptin urðu
vinir Wiesels, margir fyrrum fangabúða-
fangar eða afkomendur þeirra, frá að hverfa.
6 HELGARPÖSTURINN