Helgarpósturinn - 02.05.1985, Side 16

JAZZ
eftir Vernharð Lmnet
Ungar stjörnur og gamlar
Pat Metheny: First Circle (ECM 1278)
Dreifing: Grammið
Art Blakey: Live at Bubba’s (Kingdom Jazz
7003)
Dreifing: Skífan
Það er dáiítið gaman að því að íslenskir
skuli loksins hafa uppgötvað Pat Metheny —
að vísu þurfti David Bowie til, en hvað um
það: This is not America heyrist sífellt í út-
varpi og það sem betra er, ýmis verk af nýj-
ustu skífu Methenys, First Circle, og jafnvel af
eldri skífum. Þar er af miklu að taka og góðu,
því Metheny hefur hljóðritað 11 skífur fyrir
ECM. Af þeim má nefna Bright Size Life með
Jaco Pastorius, 80/81 með Mick Brecher og
Dewey Redman, og Rejoicing þarsem
Metheny fer á djasskostum ásamt Charlie
Haden og Billy Higgins. Nýja skífan er af
bræðingsætt, en betri en flest annað er ég
hef heyrt af slíku. Sem fyrr er Lyle Mays á
hljómborð og semur sumt með Methney;
Pedro Aznar syngur, flautar, slær gítar og
slagverk; Steve Rodby er á bassa og Paul
Wertico á trommur. Aznar, sem er argentísk-
ur, ljær tónlistinni latneskt líf með falsettu-
söng sínum líkt og Nana Vasconcelos á
Offramp og upphefur rafmagnið.
Allt frá upphafsverkinu, sem er bráð-
skemmtilegur mars, hæfilega falskur og
kómískur, til lokaverksins Praise, þarsem
sálmastíll ríkir, er slegið á marga strengi:
ljóðrænar bailöður, sömbur og bræðingsstef
eru umgjörð hinna ágætustu sólóa, að
ógleymdri sönggleði Pedros.
Bubba’s nefnist djassklúbbur í Flórída. Þar
var tekin upp skífa með djassboðberum Art
Blakeys. Þar leika aitistinn Boddy Watson og
píanistinn James Williams sem komu með
Blakey til íslands fyrst er hann kom; tenorist-
inn Billy Price og bassaleikarinn Charles
Fambrough er komu í seinna skiptið — sjötti
maðurinn í sveitinni hefur aldrei komið til ís-
lands: Sá er trompetleikarinn Wynton
Marshalis, sem nú er einn vinsælasti djass-
leikari heimsins. Þetta er ekta klúbbpiata og
verkin þekkt: Moanin, Soulful Mister
Timmons og Free for all úr smiðju Sendiboð-
anna, svoog My funny Valentine og tríóút-
gáfa á Au Private eftir Parker. Þetta er hljóð-
ritað 11. október 1980 og með því fyrsta er
Marshalis blés með Blakey. Því verður ekki
neitað að hann er hörkublásari og sólóar
hans magnaðir — þó finnast mér einleiks-
kaflar píanistans James Williams bera af
öðru á þessari skífu og það besta er ég hef
heyrt hann gera — þar fara saman hug-
myndaríki og formfesta í túlkun á gamal-
kunnu efni.
Það er önnur skífa í þessari seríu tekin upp
á Bubba’s með Wynton Marshalis og Art
Blakey og þar er faðirinn á píanó: Ellis
Marshalis. Af öðrum skífum má nefna skífur
með Carmen McRae og Ahmal Jamal, en
langt er síðan hægt hefur verið að nálgast
þaðan ágæta píanista á plasti, tvær skífur eru
með Eddie Lockjaw Davis, Sonny Stitt og
Harry Edinson og eru þetta síðustu hljóðrit-
anir Stitts, svo er frábær skífa með Paul
Desmond og Modern jazz kvartettinum og
er það í eina skipti sem slík samkoma var
hljóðrituð. Nokkrar skífur eru frá Miden jazz
festivalinu með Brubeck kvartettinum, B.B.
King og Heath bræðrum ásamt Pat Metheny
frá 1983, með Ahmad Jamal og Garry
Burton 1981 og Stan Getz og Paul Horn 1980
og svo er úrval af skífum með Lionel Hampt-
on en frásögur af þeim verða að bíða næsta
pistils.
Það er að lifna yfir djassplötuinnflutningi
og er það ekki nema eðlilegt í borg þarsem
djassað er öll kvöld!
BARNABOKMENNTIR
)
Elsku barn!
Bækur og jól fara (enn) saman í huga
flestra, og vísast seljast jafnmargar bækur á
Þoriáksmessu og mörgum mánuðum fyrri
hluta árs. Þjóðin birgir sig upp til ársins í des-
ember, og frá janúarbyrjun til októberloka
koma út fáar bœkur, sem menn kalla svo hér
á landi: bundnar inn og klæddar í litprentaða
kápu, spariföt. Þó hefur þetta verið að breyt-
ast. Skólafólk kaupir margar bækur, einkum
kiljur, í september og janúar, og undanfarin
ár hafa bókaklúbbar skotið rótum og dafnað
vei, sumir. „Sjoppubókmenntir" Iifa góðu iífi,
blöð og vasabrotsbækur, og gott ef iðunn gaf
ekki út einn Alistair McLean í jólafötum á
miðju ári — en síðan ekki söguna meir. Og nú
sendir Mál og menning nýja barnabók á
markaðinn, Elsku barn! eftir Andrés Indriða-
son. Ekki veit ég hvernig þessi nýbreytni
mælist fyrir, en hún ætti að vera fagnaðar-
efni þeim sem kaupa bækur handa börnum
sínum þótt ekki séu jól. Barnaafmæli eru auk
þess haidin allt árið, og bækur er betri gjöf
en margt annað. í fréttatilkynningu útgef-
enda var líka vakin athygli á sumardeginum
fyrsta: „Fyrr á árum tíðkaðist að gefa börn-
um sumargjöf — og má minna á að sumar-
dagurinn fyrsti er á næstu grösum." Semsé:
bók= gjöf og á reyndar fremur við um bæk-
ur handa börnum en fullorðnum þar sem
þau hafa ekki fjárráð.
Elsku barn! lýsir skini og skúrum í daglegu
lífi sjö ára Reykjavíkurtelpu og dregur nafn
sitt af upphrópunum foreldra hennar í tíma
og ótíma. Ólafía heitir hún og er ósköp
venjulegur krakki sem býr við algeng kjör
barna: foreldrar hennar hafa iítinn tíma af-
lögu handa henni og ber ýmislegt til. Faðir
hennar er slökkviliðsmaður og sefur stund-
um þegar aðrir vaka: „En það er svona að
eiga pabba sem er slökkviliðsmaður og vinn-
ur á vöktum, pabba sem er stundum á nætur-
vakt og þarf að sofa fram á næsta dag. Og
það er svona að eiga mömmu sem er óperu-
söngkona, mömmu sem kemur seint heim
þegar hún er að syngja á kvöldin og þarf að
sofa úr sér þreytuna á morgnana.” Stundum
gefst tími til að vera saman, og þá líkar Ólafíu
lífið. En það er sjaldan. Oftast er hún í pössun
hjá Árnýju móðursystur sinni, stundum leng-
ur en áformað er. Það er ekkert gaman.
Að einu leyti svipar þessari sögu til Lykla-
barns, sem Andrés hlaut barnabókarverð-
laun Máls og menningar fyrir 1979. Kjarni
þeirra er hinn sami: Börn verða útundan í
brauðstritinu og iífsgæðakapphlaupinu,
þarfir þeirra verða að víkja fyrir kröfum og
duttlungum hinna eldri. í Lyklabarni er
fremur dimmur tónn og söguhetjan sér fram
á sama baslið í bókarlok. Elsku barn! er hins
eftir Sölva Sveinsson
vegar notaleg saga þrátt fyrir allt, þökk sé
Tobba trúð og ævintýrinu .
Ólafía kynnist Tobba trúð í sirkusnum einn
sunnudag; hann gefur henni blöðruhund. Og
í einverunni langa sumardaga ímyndar hún
sér að Tobbi sé kominn að leika við hana,
galdratrúður. Þau slökkva eld úr fijúgandi
brunabílum sem sækja vatn í skýin, töfrablý-
antur teiknar myndir af pabba og mömmu
og þau lifna í einum litlum skó o.s.frv. Þessi
ævintýraveröld er uppbót fyrir kaldan veru-
leika, en auk þess á Ólafía athvarf hjá roskn-
um hjónum í næstu blokkaríbúð.
Brian Pilkington teiknar myndir í bókina,
svart/hvítar nema á kápu. Þær eru haglega
felldar inn í textann þar sem við á, eins og
vera ber í bókum fyrir börn. Þau horfa á
myndina og textinn styður við bakið á
henni; mynd. bls. 6 er þó á skökkumstað, því
textinn í opnunni stangast á við myndefnið.
Algengasta sjónarhornið er þannig, að börn
sjá inn og niður á myndefnið, ef svo má segi.
Mér virðist þetta algengast í barnabókum yf-
irleitt. Oft fer líka ágætlega á þessu, sbr.
mynd á bls. 20, þar sem lesandi tekur sér sæti
meðai áhorfenda í sirkusnum, en í þessu sem
öðru mætti vera meiri fjölbreytni, teikna t.d.
veröldina frá sjónarhóli barns, upp. Þannig
hygg ég að myndir geti e.t.v. verið trúrri text-
anum, ekki sízt þegar frásögninni er miðlað
um huga barns og lýst er samskiptum við
fullorðna. Myndirnar í bókinni eru annars
skemmtiiegar og lýsandi nema fjölskyldu-
myndin á Þingvöllum (117) þar sem foreldr-
arnir eru heldur gelgjulegir fyrir minn
smekk.
Andrés Indriðason skrifar lipran stíl sem
fellur vei að efninu. Hér er Ólafía að bíða eft-
ir að foreldrarnir vakni, óþolinmóð og
þreytt: „Hún andar í rúðuna og teiknar í
móðuna, þurrkar út, andar aftur, teiknar
aðra mynd. Og aðra og aðra. Meðan tíminn
líður og líður og líður.” Setningar eru hafðar
sér í línu, ef leggja þarf áherziu á eitthvað og
eykur stundum hraða frásagnarinnar. Sums
staðar er borið í málið með líkingum: „Sum-
arið kemur hikandi yfir borgina." Loks er
þess að geta, að nöfn persóna eru hnyttilega
valin: Logi slökkviliðsmaður, Grettir lyftinga-
maður, Ormar prakkari, a.m.k. þegar leið-
indapúkinn tók sér bólfestu í honum, og mál-
glöð, hávær kona frá Hornafirði heitir Mar-
grét Borghildur, og gustar af nafni.
Elsku barn! er snotur saga handa litlum
börnum og þeim sem farin eru að lesa upp á
eigin spýtur, letur stórt og skýrt, sagan lífleg
og sólskinið meira en myrkrið, eins og vera
ber í barnasögum. Og síðast en ekki sízt: ís-
lenzk bók er afbragðs sumargjöf.
KVIKMYNDIR
Máttlaus ástarþríhyrningur
eftir Ingólf Margeirsson og Sigmund Erni Rúnarsson
Regnboginn! Bostonbúar (The Bostonians):
Ensk-bandarísk. Árgerð 1984.
Leikstjórn: James Ivory. Handirt: Ruth Jhab-
vala; byggt á sögu eftir Henry James. Kvik-
myndun: Walter Lassally. Tónlist: Richard
Robbins. Aöalleikarar: Vanessa Redgrave,
Christopher Reeve, Madeleine Potter, Jessica
Tandy, Nancy Marchand, WesleyAddy, Linda
Hunt.
The Bostonians er áhrifalítil og átakalaus
kvikmynd. Hún sver sig í ætt við fyrri mynd-
ir James Ivory sem kunnar hafa orðið í Evr-
ópu, þ.e.a.s. The Europians og Heat and Dust:
Umgjörðin er afar fáguð og viðeigandi. inn-
takið klént.
Saga Henry James um Bostonbúana sem
þessi mynd er unnin upp úr (og reyndar var
Henry James einnig höfundur The Europi-
ans) tæpir á kvenfrelsisbaráttunni í Banda-
ríkjunum á síðari hluta síðustu aldar. Sögu-
sviðið er Boston þar sem miðaldra pipruð
rauðsokka fær í fóstur unga konu sem hún
telur vera mikið efni í ræðuskörung, og þar
af leiðandi góðan málsvara kvennabarátt-
unnar á komandi tímum. Sú pipraða á fjar-
sk yldan frænda frá Suðurríkjunum sem legg-
ur stund á lögfræði í New York. Hann kemur
í heimsókn til Boston og fellur fyrir ungu
konunni. Inn í þetta fléttast lesbískar til-
hneigingar frænkunnar í garð ræðuskör-
ungsins. Þessi sérstæði ástarþríhyrningur er
þungamiðja verksins.
Þessi róman Henry James er hvorki svo
Stjörnubíó: Pað illa sem menn gjöra (The
Evil That Men Do).
Bandarísk. Árgerö 1984.
Handrit: Lee Henry/John Crowther eftir
sögu R. Lance Hill.
Leikstjóri: J. Lee Thompson.
Aðalhlutverk: Charles Bronson, Theresa
Saldana, Joseph Maher, Raymond St.
Jaques, Jose Ferrer o.fl.
Jarðýtan Bronson er kominn af stað enn
einu sinni. Þessi hægláta drápsvél með stein-
fésið er nú löngu orðin heimsþekkt fyrir að
taka lögin í eigin hendur og útrýma óæski-
myndrænn né samtöl hans svo beitt og upp-
byggileg að það réttlæti kvikmyndun. Fram-
setning Ivory á efninu er afskaplega mátt-
laus og lítilfjörleg, ef undanskilin eru stjórn
hans á helstu leikurunum, og þá einkanlega
Redgrave; meira að segja Reeve kemst úr of-
legum samfélagsþegnum sem á einhvern
hátt uppfylla ekki móralkvóta vestrænnar
siðmenningar. Þarafleiðandi fékk Bronson á
sig orð fyrir að vera fasisti. í myndinn Það
illa sem menn gjöra er þessari ímynd snúið
við og sláturvélin óhagganlega látin snúa sér
að böðli herforingjastjórna bananalýðvelda í
S-Ameríku. Sem fyrri daginn er ódæðismað-
urinn látinn vaða dálítið uppi áður en Bron-
son skerst í leikinn, en steinfésið grípur alltaf
í taumana þegar harmarnir beinast að hon-
um persónulega. í Death Wish I og II er það
eiginkonan, síðar dóttirin, sem verður fórn-
arlamb ofbeldismanna og réttiætir því út-
urmennishamnum. En meira hefði þurft til.
Og þegar stígandinn er svo hæg að hún
stendur nærfellt í stað, er vart við öðru að
búast en áhorfendur geispi. Sú er raunar
reyndin.
-SER.
rýmingarherferðir Bronsons. Þetta er meira
en lítið vafasöm formúla, og ýtir náttúrulega
undir þá hugsun að fyrst lögin gera ekkert,
sé best að þurrka pakkið út sjálfur. í nýjustu
mynd Bronson er það fréttamaður — vinur
aðalhetjunnar — sem verður fyrir barðinu á
pyntingameistara herforingjanna og þar
með getur ballið hafist. Eltingarleikur Bron-
sons með ekkju og dóttur hins myrta á bak-
inu er afskaplega flókinn og á köflum absúrd
og er gjörsamlega laus við spennu, aðra en
þá að sýna gjöreyðingartækni Bronsons. Og
það er nóg af henni sem fyrri daginn.
-1M
Drápsvél meö steinfés
16 HELGARPÓSTURINN