Helgarpósturinn - 11.09.1986, Side 4

INNLEND YFIRSÝN
Hagfræðingar óttast
timburmenn á næsta ári
— eftir kosningar.
Launaskriði mjög mis-
skipt á landslýð. Kaup-
taxtarnir hækka mun
minna en heildartekjur.
Skattarnir draga úr
aukningu ráðstöfunar-
tekna. Koma einnig
misjafnlega niðrá fólki.
| ÞJÚÐHAGS frétt
STOFNUN
Nr.10 t f náttiq ihorfur n ok k r 4 r hrlllu nlður 4r 1 grrln 'tMu^rra fyrlr prttrrl tl PJóan^y^^Vf nun4r, tgrlpl úr
( *»(•* »tu"»pi*f ti Prtl4 .4 f*r« rprll, rð4 um S\ l >t4a t(». fq't rr»»t rekjo tll 4ukln» 4fl4 og »lu »J4*4r4furðr. Prr »rn ifrra rr tJ ( > Ið jk lpt 4k Jor u«, Itefur Oettr
J^j^fOtk 1 pt 4h4 1 1 Inn yC’4 • 111J4 rfl4 r k rói Vla»k|pt4h4lllnn J'jfr »t4Í ?(%. rðj 1 *4»t4grria«ln4 f ritoldui y rO1 t. \ 1 »trð rúnlegð S\. |>r»»u irl er nú tellnn verðe »u» «4r nrð ( tíðustu »pi, (,( í »t4ð J.S ■!11Jerðr. rðl p 4 1|\ 4 f 1rnd » f r 4 r1r1ð11u ( nnl rn iöur i prttun irrtug. Sea erientfua tkuldun. Aa peln Irgr « ■llljrrðr króne áfgrnjur i
Talnafyllirí í góðærinu
Góðærið sem gert hefur verið opinbert í
vikunni hefur gefið öllum aðiljum tilefni til
að hrósa sér; ríkisstjórnin þakkar árangurinn
vandaðri stjórnarstefnu, A-flokkarnir og
verkalýðsforystan kalla góðærið „ávinning
verkalýðshreyfingarinnar" o.s.frv. Sjálfsagt
eru þeir einir óhressir sem ekki getað hrósað
neinum — lifa af strípuðum launatöxtum og
fengu fréttirnar um góðærið sjálfum sér að
óvörum. í talnafylliríinu sem fylgt hefur góð-
ærisfréttunum í vikunni er átakanlegast að
sjá og heyra hvernig meintar launahækkanir
eru túlkaðar af stjórnmálamönnum, verka-
lýðsforingjum og fréttamönnum.
Kaupið hefur hækkað og hækkað, stendur
uppúr þeirri síbylju frétta sem heyrðust um
málið í vikunni. En konan sem hringdi í einn
samtalsþáttinn í útvarpinu og sagðist ekkert
skilja í þessu tali, þar sem vörurnar í búðinni
hefðu hækkað mun meira en næmi launa-
hækkunum hennar, fékk heldur daufar und-
irtektir.
Fyrst er til að taka um góðærið að það er
engum sérstökum að þakka eða kenna. Hitt
hefur ráðið mestu og öllu, að farið hafa sam-
an mjög hagstæð atriði fyrir þjóðarbúskap-
inn; veiðst hefur mjög vel og ekki efnt til
meiriháttar fjárfestinga á fiskiskipum, af-
urðaverð hefur verið mjög hátt og mun
hærra en nokkur átti von á, — samtímis varð
verðhrun á olíumarkaði heimsins og við nut-
um góðs af því — og vextir á alþjóðamarkaði
fóru lækkandi, þannig að heildaráhrifin voru
afar hagstæð fyrir þjóðarbúið. ,,Það er afar
sjaldgæft að svona margir „happdrættis-
vinningar" fari saman og auðvitað er skýr-
ing góðærisins fólgin í þessum atriðum," seg-
ir Birgir Arnason hagfræðingur hjá Þjóð-
hagsstofnun í samtali við HP um málið.
Laun mjög margra hafa ekkert hækkað í
líkingu við þær tölur sem nefndar eru í fjöl-
miðlunum. Ástæðan er sú að þær eru heild-
artölur — og þar eru þeir spyrtir saman sem
njóta launaskriðs og þeir sem njóta þess
ekki. Hugtökin eru ennfremur villandi.
Atvinnutekjur eru tekjur bæði atvinnurek-
enda og launafólks, og er kaupmáttur
þeirra talinn aukast um 8% á árinu. Inní at-
vinnutekjur vantar atriði einsog lífeyri og
örorkubætur — og það er ekki búið að draga
frá skatta.
Rábstöfunartekjur eru allar tekjur með
teknu tilliti til beinna skatta og tilfærslna.
Sagt er að ráðstöfunartekjur séu atvinnutekj-
ur mínus beinir skattar plús tilfærslutekjur.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna eykst ekki
nema um 6,5%. Ástæðan er m.a. skatta-
hækkanir Þorsteins Pálssonar. Og skatta-
hækkanirnar koma mjög misjafnlega niðrá
fólkinu.
Kaupmáttur kauptaxta þess sem samið er
um í heildarsamningum var áður reiknaður
útfrá berum töxtunum, en Kjararannsókna-
nefnd reiknar nú sérkjarasamninga inní
dæmið. Að sögn Helga Tómassonar hjá
kjararannsóknanefnd verður í næsta frétta-
bréfi endurskoðuð kauptaxtavísitala og sér-
kjarasamningar síðasta árs reiknaðir inní
vísitöluna. Hann kveður kaupmáttinn í dag
(september 1986) vera um 80 miðað við 100
árið 1980, þ.e. að kaupmáttur taxtakaups sé
um 80% af því sem hann var 1980. Sam-
kvæmt upplýsingum Þjóðhagsstofnunar
hækkar kaupmáttur kauptaxta aðeins um
4% frá meðaltali síðasta árs í hinni nýju end-
urskoðuðu þjóðhagsspá.
Allt þetta gefur vísbendingu um að kaup-
hækkanir hafi komið mjög misjafnlega niður
á hópa í landinu. Sú staðreynd að kaupmátt-
ur atvinnutekna hafi aukist meira en kaup-
máttur ráðstöfunartekna, og að kaupmáttur
ráðstöfunartekna aukist meira en kaupmátt-
ur kauptaxta þýðir að þeir sem notið hafa
launaskriðs hafi hækkað laun sín mun meira
en áðurnefndar heildartölur segja til um.
Misskiptingin er þeim mun meiri. Nú mun
væntanlega hvorki verkalýðshreyfing né
stjórnmálaflokkar þakka sér þessa þróun —
en hún er engu að síður staðreynd. Verka-
lýðshreyfingin er hætt að semja um launin,
þannig að nýjustu tíðindi um að ekki verði
efnt til heildarsamflots í næstu samningum
er tæpast annað en staðfesting á ástandi sem
ríkt hefur í nokkur ár.
í fréttum Þjóðhagsstofnunar í júnímánuði
um hækkun atvinnutekna á síðasta ári var
getið nokkurra skýringa á hækkuninni um-
fram taxta: í fyrsta lagi hefur vinnutími
lengst. í öðru lagi meira launaskrið með yfir-
borgunum og einstaklingsbundnum samn-
ingum. í þriðja lagi meiri vinna kvenna á hin-
um almenna vinnumarkaði. Tæpast vildu
stjórnmálaflokkar, Vinnuveitendasamband
eða skrifstofur verkalýðsfélaga þakka sér
sérstaklega það sem sumir kalla aukna
vinnuþrælkun í landinu? Eða aukna mis-
skiptingu launanna?
eftir Óskar Guömundsson
Hvað á að gera við góðærið? Síðustu daga
hafa þeir aðiljar sem þakka sér góðærið
keppst við að nefna hvað eigi að gera við ár-
angurinn. Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra og allra flokka menn hafa
nefnt eftirtalið: a) Lækka skatta, b) eyða
halla ríkissjóðs, c) auka kaupmátt, d) ná jöfn-
uði í viðskiptum við útlönd og borga erlend-
ar skuldir.
„Þetta gengur því miður ekki upp. Ef
menn hafa ekki aðgát er veruleg hætta á að
þetta fari úr böndunum á næsta ári og ég ótt-
ast mjög þessar yfirlýsingar," segir hagfræð-
ingur í samtali við HP. „Samsvarandi bati og
í ár er nánast útilokaður afþví einfaldlega að
svona margir happdrættisvinningar koma
svo sjaldan saman," segir Birgir Arnason.
Hvað telur hann að eigi að gera við þenn-
an nýfengna ,,stríðsgróða“? „Það er búið að
nota þetta — það er enginn afgangur. Hitt er
svo annað mál, að auðvitað er óþolandi
hversu góðærið hefur skilað sér misjafnlega
til þjóðarinnar. Til eru hópar sem hafa nán-
ast ekkert af því að segja. Það er ekki leið í
þessu dæmi að lækka skatta, en það er líka
útilokað að leggja frekari skatta á þá sem nú
borga skattana. Það sem þarf að gera er að
ná skatttekjum af þeim sem ekki greiða af
tekjum sínum. Ég held að það hafi ekkert
verið reynt í alvöru, að það sé í raun enginn
pólitískur vilji fyrir því. Auðvitað er alltaf
verið að tala um að herða viðurlög við und-
anskotum allverulega. í flestum löndum eru
viðurlög mjög þung. Ég vek athygli á því, að
ísland er meðal þeirra landa sem lægsta hafa
beina skatta og opinber þjónusta er af skorn-
um skammti. Það verður að nota ríkið til að
jafna tekjunum, til þess á skattakerfið að
vera,“ segir Birgir Arnason, hagfræðingur
hjá Þjóðhagsstofnun.
Víst er að konan sem átti bágt með að
skilja talið um góðærið i vikunni hefur rétt-
ara fyrir sér en margur í „halelújakórnum".
Og hætt er við að „talnafylliríið" í góðærinu
kalli á timburmenn á næsta ári — en það
verður ekki fyrr en eftir kosningar.
ERLEND YFIRSYN
eftir Magnús Torfa Ólafsson
Urrað er á Corazon Aquino, forseta Filipps-
eyja, bæði af búgarði Bandaríkjaforseta í
Kaliforníu og úr forustu hersins á Filippseyj-
um. Reagan dvelur nú í Santa Barbara, og
stælir sig fyrir veturinn með reiðmennsku og
viðarhöggi. 1 síðustu viku komu talsmenn
hans á framfæri við fréttamenn, sem fylgja
forsetahirðinni til Kaliforníu, þeim boðskap
að Bandaríkjastjórn hefði vanþóknun á
stefnu Aquino, að leggja sig alla fram að leita
sátta við uppreisnarhreyfingar á Filippseyj-
um.
Þegar Aquino svaraði fullum hálsi frá
Manila, og fylgdi því eftir með því að fara til
fundar við foringja uppreisnarhreyfingar
múslíma á suðureyjunum, lét sá ráðherra í
stjórn hennar, sem áður þjónaði Marcos
þeim sem hrökklaðist frá völdum, frá sér
heyra. Enrile landvarnaráðherra sagði í
ræðu yfir hersveit í fyrradag, að ekki mætti
viðgangast að menn í stjórninni köstuðu
rýrð á herinn, og bætti við að fara yrði að
öllu með mestu gát og hægð í viðleitni til að
semja frið við Nýja alþýðuherinn.
Enrile streittist á sínum tima á móti þeirri
ákvörðun Aquino, að byrja friðun Filippseyja
með því að láta lausa pólitíska fanga, þar á
meðal handtekna forustumenn Kommún-
istaflokks Filippseyja og annarra stjórnmála-
hreyfinga, sem að Nýja alþýðuhernum
standa. Andstaða hans kom þó fyrir ekki, og
honum tókst ekki heldur að hindra að
Aquino setti á stofn nefnd sem rannsakar
dráp á óbreyttum borgurum á valdatíma
Marcos, þar sem herinn kom mjög við sögu.
Tilraun Marcos til að þrjóskast við og berja
niður andstöðu fjöldans við tilraun sína til að
falsa úrslit síðustu forsetakosninga, rann út i
sandinn þegar Enrile landvarnaráðherra
hans og Ramos yfirhershöfðingi snerust á
sveif með Aquino og almenningi. Ramos er
atvinnuhermaður, og hafði reynt að hamla
gegn því að forsetinn gerði herinn að póli-
tísku handbendi. Enrile var Marcos hand-
genginn fram undir það síðasta, en söðlaði
um þegar ljóst varð, að Bandaríkjastjórn
treysti sér ekki lengur til að styðja hann.
Fljótt kom upp sá kvittur í Manila, að
Enrile hefði augastað á æðstu völdum fyrir
sjálfan sig, hvenær sem að því kæmi, að
Aquino fötuðust tökin á landstjórninni. Er
mönnum ekki grunlaust um að hann reyni
Corazon Aquino kveðst
ekki ætla að láta sér
lynda bandarískan
yfirgang eins og Marcos.
Samræmd atlaga að Aquino
fyrir Bandaríkjaferð
undir niðri að stuðla að þvi, að til slíks dragi
fyrr en seinna.
Einkum vakti athygli framkoma Enrile í
júlíbyrjun, þegar Tolentino, varaforsetaefni
Marcos, lagði undir sig hótel í Manila með
fulltingi fjögurra hershöfðingja og liðsmanna
þeirra. Lýsti Tolentino sig rétt kjörinn for-
seta, vann embættiseið og þóttist ætla að
fara að stjórna landinu. Þegar uppreisnartil-
raunin fór út um þúfur, refsaði Enrile her-
mönnunum sem í hlut áttu með þvi einu að
láta þá gera 25 armlyftur, og tók sjálfur þátt
í líkamsæfingunni með þeim.
Rannsóknarnefnd, sem Aquino forseti
skipaði, komst að þeirri niðurstöðu, að upp-
reisn Tolentino hefði verið vel undirbúið
samsæri um valdatöku. Studdist nefndin
meðal annars við upptökur á símtölum við
hótelið, sem uppreisnarmenn gerðu að
bækistöð sinni. Kom í Ijós að Marcos hafði
staðið í tíðu símasambandi við uppreisnar-
menn frá aðsetri sínu í Honolulu, gefið fyrir-
mæli og fylgst með framvindu áður undirbú-
inna áforma.
Með þessum afskiptum af stjórnmálum á
Filippseyjum hefur Marcos fyrirgert rétti sín-
um til landvistar í Bandaríkjunum, en
Reagan, gestgjafi hans og fornvinur, er ekki
að fetta fingur út í slíkt. Þvert á móti hefur
Bandaríkjaforseti látið vitnast, að hann tali
stundum í síma við manninn sem hann,
þvert gegn vilja sínum, varð að hvetja til að
sleppa illa fengnum forsetadómi.
Því þótti tíðindum sæta í Manila í síðustu
viku, þegar embættismenn Bandaríkjafor-
seta létu berast frá Santa Barbara yfirlýsing-
ar um bandaríska vanþóknun á stjórnar-
stefnu Aquino, sér í lagi viðleitninni til að
semja frið við Nýja alþýðuherinn og aðrar
uppreisnarhreyfingar. Fréttamenn í föru-
neyti Bandaríkjaforseta í Kaliforníu höfðu
eftir samstarfsmönnum forsetans, að þessi
mál hlyti að bera á góma, þegar Aquino
kæmi í heimsókn 17. september.
„Þetta gátu þeir nú látið vera, hálfum mán-
uði áður en hún leggur af stað,“ hefur New
York Times eftir filippseyskum háembættis-
manni. „Þeir koma svona flugum á loft til að
setja hana í varnarstöðu, en það verður hún
aldrei. Það er engu líkara en þeir vilji ekki
láta hana ná árangri, svo þeir eigi betra með
að ráða yfir henni."
Og á fimmtudag í síðustu viku veitti
Corazon Aquino sjálf fréttamanni New York
Times í Manila, Seth Mydans, viðtal til að
svara opinskátt nafnlausum málpípum
Bandaríkjaforseta. Það sem henni lá einkum
á hjarta, var að koma því á framfæri við
Bandaríkjastjórn, forsetann sér í lagi, að ekki
þýddi að reyna að segja sér fyrir verkum frá
Washington, hvernig stjórna ætti Filippseyj-
um. Það hefðu Bandaríkjamenn komist upp
með í tíð Marcos, og allir vita með hverjum
afleiðingum.
„Svo er mál með vexti, að það er ég og
enginn annar, sem tek ákvarðanir um, hvað
gert verður hérlendis," sagði Aquino við
Mydans. Hún kvaðst ekki taka mark á gagn-
rýni frá Bandaríkjunum, settri fram í skjóli
nafnleyndar, vildi Reagan við sig tala ætti
hann þess brátt kost augliti til auglits, og þá
myndi hún fúslega skýra honum frá, hvers
vegna hún ætlaði að fara sínu fram.
Marcos laut bandariskum fyrirskipunum,
sagði Aquino, af því „hann naut ekki lengur
stuðnings filippseysku þjóðarinnar og varð
að fá utanaðkomandi stoð undir völd sín“.
Hún kvað stjórn sína af öðrum toga, og hún
vænti þess að Bandaríkjastjórn virti rétt
Filippseyinga til að ráða sjálfir sínum málum,
þar á meðal að taka herstöðvasamningana
við Bandaríkin til endurskoðunar, þegar þeir
renna út árið 1991.
Eftir þetta viðtal við fréttamann New York
Times fór Aquino forseti rakleitt til fundar
við Nur Misuari, foringja Moro þjóðfrelsis-
fylkingar múslíma á suðlægu eynni Jolos.
Þar hefur uppreisn ríkt á annan áratug, og
Misuari er nýkominn heim úr útlegð í Saudi-
Arabíu til að þiggja boð Aquino um friðarvið-
ræður. Hún hafnar kröfu um ríki múslíma á
Mindanao og nærliggjandi eyjum, en er til
viðræðu um sjálfstjórnarsvæði.
Eftir heimkomu Áquino til Manila blossaði
svo upp deila, milli samningamanna hennar
um frið á aðaleyjunum við fulltrúa Nýja al-
þýðuhersins annars vegar og Enrile land-
varnaráðherra hins vegar. Samningamenn
sökuðu menn landvarnaráðuneytisins um að
gera sitt til að torvelda friðarviðræður og
spilla fyrir árangri þeirra. Enrile sakar á móti
embættismenn sem rannsaka hryðjuverk í
borgarastyrjöldinni um að rýja herinn tiltrú.
Ekki kæmi á óvart, að samband væri á
milli spjótanna sem á Aquino standa, frá
landvarnaráðherra sjálfrar hennar og tals-
mönnum Reagans í Santa Barbara.
4 HELGARPÓSTURINN