Helgarpósturinn - 02.10.1986, Side 7

HJÁLPARSTOFNUN KIRKJUNNAR:
KEYPTU 10 MILUÓN KRÓNA EINBÝLISHÚS UNDIR STARFSEMINA KEYPTU .12 BÍLA Á TVEIMUR ÁRUM KEYPTU
TÖLVU AF ENDURSKOÐANDANUM GÍFURLEGUR REKSTRARKOSTNAÐUR Á SKRIFSTOFUNNI VÆN LAUN FRAM-
KVÆMDASTJÓRA OG STARFSMANNA NIÐURGREIÐSLUR RÍKISINS SETTAR UNDIR ÞRÓUNARHJÁLP
Sú mynd, sem dregin var upp af
fjárreibum Hjálparstofnunar kirkj-
unnar í sídasta tölublaði HP, var í
raun einungis fölir drœttir af yfir-
bordi furdulegrar notkunar á því fé,
sem almenningur gefur til hungr-
adra í heiminum. Þegar inn í sjóði
Hjálparstofnunarinnar kemur, er
þetta fé notað til þess ad fjármagna
bílabrask, mjög vœn laun fram-
kvœmdastjóra og starfsmanna,
mun hœrri en edlilegt getur talist
hjá stofnun eins og HK, og gífurleg-
an rekstrarkostnad skrifstofunnar í
Sudurgötu. Þar ad auki fara ýmsar
gjafir, frímidar og afslœttir afvörum
og þjónustu inn í bókhald stofnun-
arinnar á fullu verdi, og með þeim
hœtti dregst þetta einnig frá þeirri
upphœd, sem Hjálparstofnunin hef-
ur sent til hjálpar erlendis. Nú sídast
hafa forrádamenn Hjálparstofnun-
ar kirkjunnar sídan fest kaup á 10
milljón króna einbýlishúsiyfir þenn-
an rekstur.
DÝR FLUGVÉL LEIGÐ
UNDIR NOTUÐ FÖT OG
SKREIÐARTÖFLUR
Stjórn Hjálparstofnunar kirkjunn-
ar hefur tekið þá ákvörðun í kjölfar
skrifa HP um málefni hennar að láta
ekki frá sér neinar upplýsingar um
fjárreiður sínar til fjölmiðla eða ein-
staklinga sem gefið hafa fé til hjálp-
arstarfs á vegum hennar. Á þessu
hefur þó orðið ein undantekning.
Guðmundur Einarsson, fram-
kvæmdastjóri stofnunarinnar, var í
sjónvarpsfréttum á föstudag í síð-
ustu viku og sýndi þar sundurliðun
á ráðstöfun fjár er rann tii Eþíópíu
árið 1985. Þar segir, að liðlega 14
milljónum króna af jólasöfnuninni.
„Brauð handa hungruðum heimi“,
árið 1984 hafi verið varið til verk-
efna í Eþíópíu. Sundurliðunin sjálf
er um margt merkileg, t.d. eru ferðir
fréttamanna þar inni en ekki undir
liðnum fræðslustarf. Þó er sjálf upp-
hæðin, þ.e. þessar 14 milljónir kr.,
enn áhugaverðari. í ársskýrslu
Hjálparstofnunarinnar segir að í
þessari söfnun, „Brauð handa
hungruðum heimi" árið 1984, hafi
safnast „á 3ja tug milljóna króna".
Auk þess söfnuðust um 5 milljónir
króna í tveimur öðrum söfnunum
sem ætla mætti að hefðu átt að
renna til þróunar- eða neyðarhjálp-
ar fram að jólasöfnuninni 1985. Til
annarra verkefna erlendis, utan
Eþíópíu, var þó ekki ráðstafað nema
2,5 milljónum króna á árinu 1985.
Hvað varð um þær milljónir, sem
söfnuðust umfram þessar 16,5 sem
ráðstafað var, er enn á huldu.
Það er einnig fróðlegt að velta því
fyrir sér hvers vegna Guðmundur
Einarsson velur árið 1985, þegar
hann gefur upp sundurliðun á ráð-
stöfun til Eþíópíu. í grein HP fyrir
viku var aðallega rætt um árið 1984,
en það ár var ráðstafað iitlu minna
til Eþíópíu (31,6 milljónum kr. árið
1985 en 21,7 milljónum kr. árið 1984
samkvæmt ársreikningum HK).
Þegar ársskýrslu Hjálparstofnunar-
innar, sem lögð var fyrir aðalfund
árið 1985, er flett kemur í ljós að
höfundur skýrslunnar talar um að
Eþíópíu-aðstoðin hafi i raun ekki
hafist fyrr en um áramótin
1984—1985, utan hvað sendar voru
út tiltölulega smávægilegar
matvælasendingar á
haustmánuðum 1984. Þegar HP
sneri sér til Jóns Orms Halldórsson-
ar, er gegndi starfi neyðaraðstoðar-
fulltrúa Hjálparstofnunarinnar árið
1984 og hafði því Eþíópíu-aðstoðina
á sinni könnu, sagði hann þetta því
miður rétt. Á árinu 1984 hefðu verið
sendar til Eþíópíu skreiðartöflur,
kannski um 10 tonn, nokkrir dunkar
af lýsi og töluvert af notuðum föt-
urh. Ekkert meira.
Jón Ormur bætti því við, að hann
minntist þess að undir þessi matvæli
og föt hefði verið leigð þota og
kostnaður vegna fraktar því verið
hár.
Ef munurinn á mjög vanmáttugri
hjálp árið 1984 og þeirri hjálp er
veitt var árið 1985, og rómuð er í
ársskýrslu, er einungis mismunur-
inn á fjárútlátum þessara tveggja
ára, 10 milljónir kr„ er eitthvað bog-
ið við þá þróunaraðstoð er Hjálpar-
stofnun kirkjunnar veitir.
GJAFIR SETTAR Á FULLU
VERÐI INN í BÓKHALD
En hver er þá ástæðan fyrir því að
10 tonn af skreiðartöflum, nokkrir
dunkar af lýsi og notuð föt sem fóru
til Eþíópíu árið 1984, eins og Jón
Ormur Halldórsson fullyrðir, eru
metin á 21,7 milljónir króna (31,5
milljónir kr. á núvirði)?
Ástæðan er sú, að notuðu fötin
voru reiknuð inn og út úr bókhaldi
Hjálparstofnunarinnar á verði nýrra
fata. Á sama hátt er afsláttur af
farmgjöldum, frímiðar frá flugfélög-
unum, gjafir frá matvælaframleið-
endum og ýmis velvild er Hjálpar-
stofnunin nýtur metin á fullu verdi
inn í bókhaldið. Gjafir og afsláttur er
síðan dreginn frá í liðnum „ráðstaf-
að erlendis", sömuleiðis á fullu
verði. Þannig er ærkjöt, er ríkið gaf
til Póllands, metið á fullu verði inn í
reikninga Hjálparstofnunarinnar og
dregið frá á íslensku markaðsverði
undir liðnum „til Póllands". Og þeg-
ar íslenska ríkið greiddi niður
mjólkurduft, sem Hjálparstofnunin
keypti á árinu 1985 (um 6—8 millj-
ónir kr.) voru þær niðurgreiðslur
reiknaðar sem þróunaraðstoð við
Eþíópíu.
Þessi talnaleikur hækkar til muna
það hlutfall af ráðstöfunartekjum
Hjálparstofnunarinnar, sem ráðstaf-
að er í þróunarlöndunum sam-
kvæmt ársreikningum. Úr þeim
vinna síðan forráðamenn stofnun-
arinnar þær prósentutölur, er þeir
láta fjölmiðlum í té þessa dagana og
hafa á undanförnum árum lagt fyrir
aðalfund stofnunarinnar.
Þessar upplýsingar eru þvi mjög
blekkjandi og varla sýnilegur annar
tilgangur með að hampa þeim, en
láta hlutfall þróunarhjálpar af veltu
Hjálparstofnunarinnar líta út fyrir
að vera stærri en hann í rauninni er.
NEFND í MÁLIÐ
Málarekstur Guðmundar Einars-
sonar, framkvæmdastjóra Hjálpar-
stofnunarinnar, og stjórnar hennar
eftir birtingu greinar HP í síðustu
viku, hefur síst orðið til þess að
draga úr þeim grunsemdum er
vakna þegar upplýsingar sem stofn-
unin gefur frá sér eru skoðaðar. Þeg-
ar síðan málefni stofnunarinnar eru
skoðuð betur, verður myndin af
rekstri hennar æ einkennilegri og
raunar er ótrúlegt að 25 manna
stjórn Hjálparstofnunarinnar hafi
liðið þessa ráðstöfun fjár, sem al-
menningur gefur í góðri trú, jafn-
lengi og raun er á. Sú staðreynd og
sá þagnarmúr og leynd, sem for-
ráðamenn stofnunarinnar hafa
brugðið yfir reksturinn, sýnir, að
tímabært er orðið að óvilhallir aðil-
ar taki að sér að svipta hulunni af
þeim siðferðisbresti sem virðist hafa
skotið rótum í Hjálparstofnun kirkj-
unnar.
Viðbrögð Jóns Helgasonar,
kirkjumálaráðherra, við þeirri um-
fjöllun sem hófst hér í Helgarpóstin-
um fyrir einni viku eru þau, að hann
skipar nefnd að beiðni Hjálparstofn-
unarinnar. í henni sitja þeir Sigur-
geir Jónsson, fyrrverandi hæstarétt-
ardómari, Baldur Möller, fyrrver-
andi ráðuneytisstjóri, og Halldór V.
Sigurdsson, ríkisendurskoðandi. Er
nefndinni falið að rannsaka gjafir til
verkefna Hjálparstofnunarinnar,
eins og talsmenn hennar sjálfrar
fóru fram á, en af ýmsu er að taka
öðru en beinum bókhaldsdæmum.
Til dæmis hagsmunaárekstrum.
ENDURSKOÐANDINN
SELDI ÞEIM TÖLVU
í fyrstu grein HP um svonefnt
Hjálparstofnunarmál, sögðum við
frá þeirri kröfu endurskoðanda
stofnunarinnar að færðar yrðu tvær
aðskildar bækur yfir styrki og ferða-
lög, sem greidd væru úr sjóðum
Hjálparstofnunar. Athugasemdir
þessar gerði Lárus Halldórsson,
endurskoðandi, árið 1983, þegar
hann var að yfirfara reikninga árs-
ins 1982. Enn hefur ekki verið farið
að tilmælunum.
Fram hefur komið í viðtölum við
Guðmund Einarsson að eftir at-
hugasemdir endurskoðandans hafi
Hjálparstofnunin fest kaup á tölvu.
Segir framkvæmdastjórinn, að Lár-
us Halldórsson hafi gert sig fullkom-
lega ánægðan með það fyrirkomu-
lag að tölvufæra bókhaldið og að
ekki hafi borist kvörtun frá honum
síðan hún var keypt.
Tölva Hjálparstofnunar kirkjunn-
ar er af gerðinni Hewlett Packard.
Hún var keypt árið 1984, af Tölvu-
vinnslu og kerfishönnun hf„ einum
af söluaðilum tölvufyrirtækisins á
íslandi líklega á 200—300 þúsund
krónur. Lárus Halldórsson, endur-
skoðandi er annar af eigendum
Tölvuvinnslu og kerfishönnunar hf.
ÖTRÚLEG BÍLA-
VIÐSKIPTI
Bifreiðamál Hjálparstofnunar
kirkjunnar hafa löngum vakið furðu
þeirra, sem einhverja nasasjón hafa
haft af þeim málum. En þegar HP
bar upplýsingar sínar undir menn,
sem eiga að þekkja vel til reksturs-
ins, féllu þeir flestir í stafi og sögðust
aldrei hafa grunað að viðskipti þessi
væru jafnmikil og raun er á.
Á árinu 1984 keypti Hjálparstofn-
un kirkjunnar 6 bíla. Samkvæmt
upplýsingum er HP fékk hjá Bif-
reiðaeftirliti ríkisins keypti Hjálpar-
stofnunin á því ári tvo Chevrolet
Van árg. '79 (R-21565 og R-55596),
tvo Chevrolet Sport Van árg. '79
(R-42858 og G-3505), Subaru árg.
78 (R-602305J og G.M. Subaru árg.
78 (G-1408). Arið eftir, 1985, keypti
Hjálparstofnunin aðra 6 bíla; tvo
Mercedes Benz árg. ’81 (X-6259 og
R-67301), M.C. Pioneer Super
Wagon árg. ’84 (G-6155), Ford Eco-
liner árg. 79 (H-3001), Chevrolet
Wagon árg. 79 (R-55596) og M.C.
Super Wagon árg. ’85 (R-14573).
Hjálparstofnunin hefur selt alla
þessa bíla nema tvo; Ford Ecoliner
árg. 79 (R-8553) og Subaru árg. 78
(R-60205). Þá hefur einn bíll bæst í
bílaflota HK; Volkswagen Golf árg.
’86 (R-23362).
Það kann sjálfsagt flestum að
reynast erfitt að gera sér í hugar-
lund hvað Hjálparstofnun kirkjunn-
ar hefur að gera með þrjá bíla, að
ekki sé talað um að einir tíu bílar
aðrir fari í gegnum bókhald hennar
á tveimur árum. Þegar HP ætlaði að
fá upplýsingar um það hjá Guð-
mundi Einarssyni, framkvæmda-
stjóra stofnunarinnar, var búið að
loka fyrir allt upplýsingastreymi til
HP frá Hjálparstofnuninni. Þegar
við fórum á stúfana að leita þessa
bíla uppi, fundust þeir ekki í nám-
unda við núverandi eða tilvonandi
húsnæði Hjálparstofnunarinnar.
Hinsvegar fannst ein þessara bif-
reiða, Ford Ecoliner, fyrir utan
heimili Guðmundar Einarssonar.
Fyrir utan þetta einkennilega
streymi á bifreiðum í og úr eign
Hjálparstofnunarinnar, er kostnað-
ur vegna bifreiða (rekstur bifreiða,
aðkeyptur akstur og bifreiðastyrkir)
ótrúlega hár. Á árinu 1985, nemur
kostnaður vegna þessara liða hátt í
eina milljón króna, sem er um þriðj-
ungur af veittri matvælaaðstoð til
Eþíópíu það árið samkvæmt upplýs-
ingum Hjálparstofnunarinnar.
Guðmundur Einarsson, fram-
kvæmdastjóri, er mikill áhugamað-
ur um bíla og seldi sjálfur m.a. tvo
bíla sömu tegundar og hann hefur
til afnota hjá stofnuninni, Ford Eco-
liner, síðastliðinn janúar samkvæmt
upplýsingum frá Bifreiðaeftirliti
ríkisins. Guðmundur sagði í samtali
við HP (áður en sleit öllu sambandi
við blaðamann HP) að hann hefði
fengið mikið hól fyrir að drýgja tekj-
ur Hjálparstofnunarinnar með
þessum bílaviðskiptum.
Löggiltur endurskoðandi, sem að-
stoðað hefur HP í þessu máli, taldi
hins vegar Ijóst af ársreikningum
1984 og 1985 að útgjöld Hjálpar-
stofnunarinnar vegna þessara bif-
reiðaumsvifa væru langt umfram
þær tekjur sem hún hafði af þeim.
í raun skiptir litlu máli hvor hefur
rétt fyrir sér, endurskoðandi eða
Guðmundur. Það að fjármagna
þetta bílabrask með söfnunarfé
landsmanna verður að teljast gróf
misnotkun, enda gáfu landsmenn
HK ekki fjármuni í bílabrask.
EINBÝLISHÚS I
HLÍÐUNUM
Kaup Hjálparstofnunar kirkjunn-
ar á húseign Ketils Axelssonar að
Engihlíð 9 eru einnig athyglisverð.
Ketill keypti þetta stóra einbýlishús
árið 1978 og hefur síðan gert það
allt upp, enda þarf Hjálparstofnunin
að greiða um 10 milljónir króna fyr-
ir húsið.
Þegar HP innti Guðmund Einars-
son, framkvæmdastjóra, um ýmis-
legt spurninga vert í rekstri stofn-
unarinnar, á meðan samskipti hans
við blaðið voru enn hnökralaus, gaf
hann yfirleitt þá skýringu að slíkt
væri ekki greitt með söfnunarfé frá
einstaklingum, heldur með framlög-
um frá styrktaraðilum og 1% af
launum þeirra presta sem gengist
hafa inn á að láta það hlutfall launa
sinna ganga til Hjálparstofnunar-
innar. A síðasta ári, 1985, voru þessi
framlög undir einni milljón króna.
Vafasamt er að þau standi ein undir
kaupum á 10 milljón kr. húseign,
jafnframt því sem þau eru notuð til
þess að greiða bílakostnað stofnun-
arinnar og rekstur skrifstofunnar í
Suðurgötu. Taka ber fram, að ein-
ungis er búið að greiða 500 þúsund
krónur upp í kaupverðið. Guðmundi
Einarssyni tókst heldur ekki í sam-
tölum sínum að sýna fram á að þess-
ir aðilar, prestar og styrktaraðilar,
væru fullvissaðir um að þeir gæfu fé
sitt ekki til hungraðra heldur til
reksturs og eignakaupa aðalskrif-
stofunnar í Reykjavík.
RÁÐHERRALAUN
Kostnaður vegna reksturs skrif-
stofunnar í Suðurgötu vekur líka
spurningar. Árið 1985 var rétt tæp-
um 8 milljónum króna af ráðstöfun-
arfé Hjálparstofnunarinnar varið til
reksturs hennar. Sú upphæð verður
að teljast há, þar sem einungis fjórar
manneskjur vinna á þessari skrif-
stofu í fullu starfi og allur kostnaður
við einstök verkefni er færður undir
þau á ársreikningi. Því er hér um að
ræða kostnað, sem greiddur er utan
við öll verkefni Hjálparstofnunar-
innar og reyndar einnig utan við
safnanir, því kostnaður vegna þeirra
er sérstaklega skráður. Hann var
hátt á sjöundu milljón króna árið
1985.
HP hefur reynst ómögulegt að fá
uppgefin laun og risnu starfsmanna
Hjálparstofnunarinnar. Þegar hins-
vegar álagt útsvar starfsmanna
stofnunarinnar fyrir árið 1984 er
skoðað, kemur i ljós að laun yfir-
manna hennar hafa verið á bilinu
60—72 þús. kr. á mánuði það ár, ef
þeir hafa ekki þegið laun annárs
staðar frá. (Á þessum tíma voru
þingmannslaun u.þ.b 45 þúsund
krónur.) Ef þessar upphæðir eru
framreiknaðar, má gera ráð fyrir að
t.d. Guðmundur Einarsson, fram-
kvæmdastjóri, hafi í dag á bilinu
100—120 þús. kr. í laun á mánuði.
Húseignin að Engihlfð 9 sem Hjálparstofnunin hefur nú fest kaup á fyrir 10 milljónir kr.
leftir Gunnar Smára Egilsson ofl. myndir Jim Smarti
HELGARPÖSTURINN 7