Helgarpósturinn - 02.10.1986, Blaðsíða 8

SVONAER
10% DÆMIÐ
HELGARPÓSTURINN DREGUR FRAM Á SKÝRAN
HÁTT HVERNIG 90% AF UMRÁÐAFÉ HK FARA
EKKI í HJÁLP
Ísídasla HP voru leidd ad því rök
að innan við 10% af innlendu söfn-
unarfé sem Hjálparstofnun kirkj-
unnar berst í hendur frá einstakling-
um rynni í raunverulega þróunar-
og neyðarhjálp í þriðja heiminum.
Efniviður í þau rök var að mestu
sóttur í ársreikning Hjálparstofnun-
arinnar fyrir árið 1984 vegna þess
að stjórn stofnunarinnar neitaði HP
um nánari upplýsingar en þar
koma fram ,,af prinsipp-ástœðum"
eins og Guðmundur Einarsson,
framkvœmdastjóri Hjálparstofnun-
arinnar sagði þá í samtali við HP.
Þrátt fyrir niðurstöður HP hefur
stjórn Hjálparstofnunarinnar ekki
séð ástæðu til að gefa frá sér nánari
upplýsingar um hvernig innlendu
söfnunarfé var ráðstafað umrætt ár,
1984, en hins vegar látið öðrum fjöl-
miðlum en HP í té sundurliðun á
liðnum „til Eþíópíu" á árinu 1985.
HP óskaði eftir því að fá samskonar
sundurliðun á sama lið frá árinu
1984 en Guðmundur Einarsson
hafnaði þeirri ósk.
Því getur HP ekki annað en ítrek-
að sínar fyrri niðurstöður. Hér að
neðan verður útreikningur HP rak-
inn í smáatriðum og er að öllu leyti
stuðst við tölur úr umræddum árs-
reikningi fyrir árið 1984. Á því er þó
ein undantekning og er hún framlag
Alkirkjuráðsins og Lúterska heims-
sambandsins. Þar sem framlög þess-
ara stofnana (ef hægt er að kalla þau
framlög þar sem Hjálparstofnunin
var í raun einungis umboðsaðili fyr-
ir þessar stofnanir í matvælakaup-
um þeirra hérlendis) eru sett undir
sama lið og almennt, innlent söfn-
unarfé og Hjálparstofnunin hefur
neitað að gefa upp hversu há þau
voru hefur HP leitað annarra heim-
ilda til þess að aðgreina þau frá al-
mennu söfnunarfé.
Það skal tekið fram af gefnu tilefni
að ársreikningurinn er ekki notaður
til þess að draga í efa undirskrift
löggilts endurskoðanda heldur ein-
ungis vegna þess að hann inniheld-
ur allar þær upplýsingar er Hjálpar-
stofnunin gefur um fjárreiður sínar.
Helgarpósturinn dregur ekki í efa
áritun löggilts endurskoðanda frem-
ur en Halldór V. Sigurðsson ríkisend-
urskoðandi. Málið snýst alls ekki um
það, eins og Guðmundur Einarsson
framkvæmdastjóri hefur reynt að
koma inn hjá almenningi, stjórn HK
og æðsta embættismanni kirkjunn-
ar.
Útreikningurinn hér að neðan er
settur upp sem einskonar „fjár-
streymisreikningur", þ.e. reynt er að
gera sér grein fyrir hvað verður um
þá peninga er fara inn í bókhald
Hjálparstofnunarinnar og hversu
mikið fer í þróunar- og neyðarhjálp
erlendis. Því sem kallað er í árs-
reikningnum „metið verðmæti
gjafa" er hér sleppt enda snertir það
ekki söfnunarfé frá einstaklingum.
Þær upphæðir sem dregnar eru
frá eru innan sviga.
Tekjur Hjálparstofnunarinnar
skiptast samkvæmt ársreikningi í:
Almennt söfnunarfé kr. 25.638.454,14
Aörar tekjur
(söluhagnadur bifreida ekki
talinn með þar sem hann er í raun
verðmætaaukning
á eign) kr. 2.374.291,51
Séraafnanir kr. 1.600,00
Samtals: kr. 28.014.345,65
Við þetta bætast þeir fjármunir er
fluttir voru frá árinu 1983 og þeir
fjármunir sem fluttir voru yfir á árið
1985 dragast frá:
Flutt frá árinu 1983 kr. 10.423.743,26
Flutt til ársins 1985 (kr. 14.298.904,52)
Samtals: kr. 24.139.184,39
Til þess að aðgreina söfnunarfé
einstaklinga eru nú framlög ís-
lenska ríkisins, Alkirkjuráðsins,
8 HELGARPÓSTURINN
Lúterska heimssambandsins og
einstaklings er tekið hefur að sér
framfærslu barns á Indlandi, dregin
frá, enda er Hjálparstofnunin í raun
einungis umboðsaðili fyrir þessa
aðila og framlög þeirra ættu því að
renna óskipt til Þriðja heimsins:
Framlag ríkissjóös (kr. 1.500.000,00)
Framlag Alkirkjuráösins og
Lúteraka heimssambandsins
(Þessi framlög runnu til kaupa á
saltfiski er sendur var til Ghana,
til kaupa á síld er send var til
Póllands, til að greiða laun dr.
Joachim Fischer o.fl. (áætluð og
afrúnnuð tala en byggð á traust-
um heimildum)) (kr. 9.000.000,00)
Framlag einstaklings vegna
barns á Indlandi (kr. 9.524,00)
Samtals kr. 13.629.660,39
Þessi upphæð er samansett af
styrktarframlögum (kr. 360.210,78),
1% af tekjum presta (kr. 109.705,86),
vöxtum og verðbótum (kr. 874.
291,51), og framlagi einstaklinga úr
söfnunum (kr. 12.285.452,24).
Þessu var ráðstafað á eftirfarandi
hátt, samkvæmt ársreikningi 1984:
Keypt tæki á árinu (kr. 360.474,00)
Borgað í aukinn
bílakost (kr. 160.000,00)
Samtals kr. 13.109.186,39
Kostnaður vegna
safnana (kr. 1.849.016,80)
Rekstrarkostnaður (kr. 5.317.578,80)
Kostnaður vegna
fræðslustarfs (kr. 1.261.190,98)
Samtals kr. 4.681.399,81
Næst koma til frádráttar tveir liðir
sem flokkaðir voru undir „ráðstafað
erlendis" á ársreikningnum. Báðir
eru hreinir kostnaðarliðir og eru því
dregnir hér frá.
Launakostnaður erlendis
(Eins og komið hefur fram í
sundurliðun Hjálparstofnunarinn-
ar á liðnum ,,til Eþíópíu" á árinu
1985 er þar inni allur launakostn-
aður vegna þess verkefnis. Því
verður að ætla að þessi liður sé ut-
an við öll sérstök verkefni og ætti
því að vera undir öðrum launa-
kostnaði) (kr. 1.021.095,33)
Kostnaður vegna
alþjóðaráðstefnu WCC
(WCC er Alkirkjuráðið og þessi
ráðstefna var haldin hérlendis og
því illskiljanlegt að hún skuli
flokkuð undir „ráðstafað erlend-
is‘‘) (kr. 131.575,75)
Samtals kr. 3.528.728,73
Af þessari upphæð var
Ráðstafað innanlands (kr. 883.586,30)
Samtals kr. 2.645.142,43
Samkvæmt útreikningum HP er
það þessi tala (eða mjög nærri
henni, þar sem einhver skekkja er í
reiknuðu framlagi Alkirkjuráðsins
og Lúterska heimssambandsins)
það sem ráðstafað var af innlendu
söfnunarfé til þróunar og neyðar-
hjálpar árið 1984. Frá henni má síð-
an draga vexti og verðbætur af tekj-
um ársins 1983 og verður talan þá
töluvert lægri eða kr. 1.770.850,92.
En samt ekki alveg. Eins og fram
hefur komið í sundurliðun Hjálpar-
stofnunar kirkjunnar á liðnum „til
Eþíópíu" á árinu 1985 eru þar inni
liðir sem erfitt er að flokka undir
beina þróunaraðstoð, t.d. ferðir
fréttamanna, tryggingar hjálpar-
fólks o.fl. Ef farið er yfir þessa sund-
urliðun og hún flokkuð eftir ströng-
um reglum er hægt að segja að ein-
ungis rúm 35% af liðnum „til Eþí-
ópíu“ sé hrein aðstoð. Ef gert er ráð
fyrir að sama hlutfall hafi gilt árið
1984 (HP hefur reyndar grun um að
hlutfallið sé jafnvel verra þá) hafa
farið kr. 619.797,- af þessum kr.
1.770.850,92 sem ráðstafað var er-
iendis af innlendu söfnunarfé í
beina aðstoð.
Það eru um 5% af þeim
12.285.452,24 kr. sem ráðstafað var
af því fé er einstaklingar gáfu til
hjálparstarfs Hjálparstofnunar kirkj-
unnar árið 1984.
Jón Helgason, dóms- og kirkjumálaráð-
herra, hefur nú loks skipað rannsóknar-
nefnd vegna Hjálparstofnunarmálsins.
Hann neitaði tvívegis en lét undan í þriðja
sinnið.
Halldór V. Sigurðsson, ríkisendurskoð-
andi, hefur nú verið skipaður í rannsókn-
arnefndina eftir að Ríkisendurskoðun
hafði dregist inn í málið vegna misskiln-
ings Guðmundar Einarssonar, fram-
kvæmdastjóra Hjálparstofnunarinnar.
Jóhanna Sigurðardóttir, alþingismaður,
hyggst bíða og sjá hverju fram vindur, en
er ekki búin að gefa það frá sér að taka
málið upp á Alþingi.
BUIÐ AÐ REISA ÞAGNAR
Samkvœmt Guðmundi Einarssyni
framkvœmdastjóra Hjálparstofnun-
ar kirkjunnar og blaðafulltrúa
hennar hefur hann og/eða stjórn
stofnunarinnar tekið um það
ákvörðun að neita að svara sér-
hverriþeirrispurningu, sem Helgar-
pósturinn kynni að leggja fyrir fram-
kvœmdastjórann eða einstaka
stjórnarmenn.
Helgarpósturinn komst að þessu,
þegar blaðið Ieitaði til einstakra
stjórnarmanna vegna skrifa blaðs-
ins í liðinni viku og þegar blaðið
hugðist leita álits sömu manna á
þeirri gagnrýni, sem fram hefur
komið á Hjálparstofnunina.
Þá taldi Helgarpósturinn jafn-
framt sanngjarnt og raunar nauð-
synlegt, að yfirstjórn þessarar stofn-
unar fengi að tjá sig um málið,
einkum vegna þess að fram-
kvæmdastjórinn starfar í krafti
stjórnar og hún er ábyrg fyrir Hjálp-
arstofnuninni.
Okkur var frekar illa tekið.
Fyrst leitaði HP til sr. Árna Bergs
Sigurbjörnssonar sem sæti á í fram-
kvæmdanefnd stofnunarinnar
ásamt tveimur öðrum. Sr. Árni
Bergur varðist svara og benti HP á
framkvæmdastjóra (Guðmund Ein-
arsson) og stjórnarformann Hjálpar-
stofnunarinnar (Erling Aspelund).
Þar næst var Halldór Ólafsson,
útibústjóri Búnaðarbankans í
Garðabæ, sem einnig á sæti í fram-
kvæmdanefnd stofnunarinnar
spurður, en hann vísaði öllum
spurningum HP til sömu aðila.
Páll Jónsson, sparisjóðsstjóri í
Keflavík, og formaður fram-
kvæmdanefndar Hjálparstofnunar
kirkjunnar vísaði alfarið á fram-
kvæmdastjórann þar sem hann
væri blaðafulltrúi stofnunarinnar.
Þar sem Erling Aspelund, forstjóri
Ferðaskrifstofunnar Úrvals og
stjórnarformaður Hjálparstofnunar-
innar, hefur komið fram í fjölmiðl-
um vegna málefna stofnunarinnar
var næst reynt við hann.
Erling greip fram í fyrir HP og
sagði:
„Miðað við það sem á undan hef-
ur gengið þá er ég ekki tilbúinn að
svara neinum spurningum Helgar-
póstsins. Ég vil taka það skýrt fram.“
Þá var Erling spurður hvort hann
ætlaði sér þá að svara því er kæmi
fram í Helgarpóstinum í öðrum fjöl-
miðlum.
„Já,“ sagði Erling, „ég hef ekkert
við Helgarpóstinn að tala.“
Þá sneri HP sér til Guðmundar
Einarssonar, framkvæmdastjóra
stofnunarinnar og honum fórust svo
orð:
„Ég er búinn að ræða það á stjórn-
SIGURÐUR HERMUNDARSON HJÁ RÍKISENDURSKOÐUN:
SIGURDUR A HÁLFUM LAUNUM A BISI
„ENDI VERÐUR BUNDINN Á ÞAÐ HIÐ FYRSTA'
SEGIR HALLDÓR V. SIGURÐSSON RÍKISENDUR-
SKOÐANDI
JÓHANNA SIGURÐARDÓTTIR: BÍÐ ÁTEKTA EFTIR
ÞVÍ HVERJU FRAM VINDUR
„Ef ársreikningar Hjálparstofnun-
arinnar hafa verið sendir hér inn, þá
hafa þeir ekki farið um þessa deild
mína,“ sagði Sigurður Hermundar-
son, deildarstjóri í Ríkisendurskoð-
un í samtali við HP. 1 sjónvarpsvið-
tali sagði Guðmundur Einarsson,
framkvœmdastjóri Hjálparstofnun-
ar kirkjunnar, að ársreikningar
stofnunarinnar hefðu farið til Sig-
urðar og raunar var ekki annað á
Guðmundi að skilja en að reikning-
arnir vœru endurskoðaöir í deild
Sigurðar í Ríkisendurskoðun.
„Ég verð að vona að Guðmundur
hafi sagt þetta í fljótræði eða vegna
þess, að hann hafi ekki almennilega
gert sér grein fyrir hlutunum, því ég
hef aldrei fylgst með störfum Hjálp-
arstofnunar kirkjunnar," sagði Sig-
urður Hermundarson.
í DV var haft eftir Erling Aspe-
lund, að stjórn Hjálparstofnunarinn-
ar hefði staðið í þeirri trú, að reikn-
ingar stofnunarinnar væru endur-
skoðaðir í Ríkisendurskoðun. Dag-
inn eftir dró Erling þessa staðhæf-
ingu til baka og bar fyrir sig, að rit-
stjóri DV hefði staðfest, að fyrir-
sögnin hefði orðið til fyrir
misskilning. DV kvaðst hins vegar
standa við frétt sína.
Af þessu virðist nokkuð ljóst, að
það skjól, sem átti að finna í Ríkis-
endurskoðun reyndist einvörðungu
skálkaskjól.
En það var ekki bara í þessum
punkti sem framkvæmdastjóri og
stjórn Hjálparstofnunarinnar reyndi
að beina þessu máli til Ríkisendur-
-skoðunar. í bréfi til Jóns Helga-
sonar, dómsmálaráðherra, fór fram-
kvæmdanefnd stofnunarinnar þess
á leit við hann að hann hlutaðist til
um að Ríkisendurskoðun færi yfir og
veitti umsögn sína um ársreikning-
ana. Þessi beiðni er þó ekki skilyrð-
islaus því í bréfinu stendur að óskað
sé eftir rannsókn ... ef ástæður
þykja til véfengingar áritunar lög-
gilts endurskoðanda stofnunarinn-
ar“. Hvorki ráðherra né Halldór V.
Sigurðsson, ríkisendurskoðandi,
gátu véfengt áritun löggilts endur-
skoðanda, enda hefði líklega öll sú
stétt risið upp á afturfæturna. Því
sendi Jón Helgason stjórn Hjálpar-
stofnunarinnar kurteislegt afsvar
með neikvæðri umsögn Halldórs V.
Sigurðssonar, þar sem hann hafnaði
að rannsaka málið á þessum grund-
velli en bauð fram aðstoð sína „við
að upplýsa staðreyndir um starf-
semi stofnunarinnar".
Á meðan á þessu stóð urðu margir
til þess að efast um óhlutdrægni Rík-
isendurskoðunar í málefnum Hjálp-
arstofnunar þar sem Sigurður Her-
mundarson, deildarstjóri, hefur
þegið hálf prestlaun fyrir að setja
upp ársreikninga Biskupsembættis-
ins og Kristnisjóðs, ásamt því að
vera biskupsritara innan handar í
ýmsum fjármálum þessara aðila, en
Hjálparstofnunin tengist báðum
þessum kirkjustofnunum. Bæði
reikningar Biskupsembættisins og
Kristnisjóðs heyra síðan undir deild
Sigurðar í Ríkisendurskoðun.
HP spurði Sigurð að því hvort eðli-
legt mætti teljast að hann setti þessa
reikninga upp annars vegar og hins
vegar sæi hann um að meðhöndla
þá í Ríkisendurskoðun.
„Það væri náttúrulega mjög æski-
legt að það væri hægt að manna allt
kerfið þannig upp að það væri al-
gerlega hrein verkaskipting," sagði
Sigurður. „Hins vegar vil ég taka
fram að ég endurskoða ekki þessa
reikninga hjá Biskupsembættinu og
Kristnisjóði og sendi þá frá mér ó-
undirritaða og hér er einungis um
tímabundna aðstoð að ræða.“
En hver eru tengsl Sigurðar við
Hjálparstofnunina?
„Eg hef aldrei haft nein tengsl við
Hjálparstofnun kirkjunnar á nokk-
urn hátt. Það eru engin fjármálaleg
tengsl á milli Biskupsembættisins
og Hjálparstofnunarinnar þó þessir
aðilar hafi deilt húsnæði í tvö ár.
Hjálparstofnun heyrir ekki undir
Ríkisendurskoðun á annan hátt en
þann að henni, eins og um 1200 öðr-
um opinberum sjóðum, er skylt að
senda ársreikninga sína hingað inn.
Þeir koma ekki inn í mína deild,
heilbrigðis- og tryggingamál, held-
ur fara þeir í embættis- og sjóðaeftir-
lit, sem Jón Ólafsson veitir forstöðu.
Þar eru þeir einungis settir á skrá en
ekki meðhöndlaðir á einn eða ann-
an hátt, af því er ég best veit,“ sagði
Sigurður Hermundarson.
Þá var Sigurður spurður að því
hvort þessi misskilningur hefði ekki
orðið honum leiður.
„Jú, mér finnst hann hafa komið
hálf leiðinlega út,“ sagði Sigurður.
„Mér finnst ekki ástæða til þess að
vera að blanda mér í hluti sem mér
koma á engan hátt við og ég vona
að það takist að leiðrétta þennan
misskilning. Ég hef aldrei unnið
neitt fyrir Hjálparstofnunina og mér
er ekki ætlað að annast hennar mál
hjá Ríkisendurskoðun."
Þar sem Sigurður Hermundarson
fullyrðir hér að ofan að vinna hans
fyrir Biskupsembættið væri aðeins
tímabundin aðstoð leitaði HP til
Biskupsstofu og fékk þær upplýsing-
ar hjá Magnúsi Guðjónssyni, bisk-
upsritara, að Sigurður hefði veitt að-
stoð sína og þegið laun fyrir allt frá
árinu 1979.
Þegar HP spurði Halldór V. Sig-
urðsson, ríkisendurskoðanda, að
því hvort honum væri kunnugt um
að Sigurður Hermundarson hefði
bæði sett upp reikninga Biskups-
embættisins og Kristnisjóðs og með-
höndlað þá innan Ríkisendurskoð-