Helgarpósturinn - 14.04.1988, Blaðsíða 8

Templarar í stórræðum
SKATTFRÍAR TEKJ-
IIR í BÍÓ OG HÓTEL
Deilur meöal stúkumanna á Akureyri: Stórstúkan sydra ráöandi í
stúkustarfinu nyröra? Skiptar skoöanir um rekstrarstefnuna. Hvenær
telst fjármagn renna til ,,almenningsheillar“ og hvenœr ekki?
Góötemplarar á Akureyri viröast komnir í hár saman
út af rekstri Hótels Varðborgar og Borgarbíós. Undan-
farnar vikur og mánudi hafa ríkt deilur sem náöu há-
marki med umdeildri samþykkt, þar sem þegin var 10
milljóna króna „tímabundin adstoð“ Stórstúkunnar í
Reykjavík og tóku tveir fulltráar hennar um leið sœti í
sameiginlegri framkvœmdastjórn fyrirtœkjanna. Eru
ýmsir óbreyttir stúkumenn nyrðra afar óánægðir með
þróun mála og telja að stúkustarfinu verði nú fjarstýrt að
sunnan. Ekki síst hafa ýmsir stúkumenn áhyggjur af því
að rekstrarsjónarmið séu að verða ríkjandi þáttur, en eig-
inlegt stúkustarf víkjandi.
EFTIR FRIÐRIK ÞÓR GUÐMUNDSSON MYND JIM SMART
Góðtemplararnir nyrðra skiptast í
tvær stúkur, Isafold og Brynju, en
samgangur þar á milli er mikill og
stúkurnar reka sameiginlega bíóið
og hótelið. En vegna skiptra skoð-
ana um stefnuna í rekstri þessara
fyrirtækja eru norðanmenn sjaldn-
ast sammála og telja hinir óánægð-
ustu að með tilkomu sunnanmanna
í stjórnina, þeirra Kristins Vilhjálms-
sonar og Guölaugs Sigmundssonar,
hafi Stórstúkan nú oddaaðstöðu og
ráði því sem hún vill. Hún hafi með-
al annars sett það skilyrði fyrir að-
stoð sinni að framkvæmdastjóri fyr-
irtækjanna beggja, Arnfinnur Arn-
finnsson, yrði áfram í starfinu, en
hann hafði sagt upp störfum vegna
deilna þessara.
BÍÓIÐ EÐA HÖTELIÐ?
Sömu aðilar telja þessa aðstoð
Stórstúkunnar vafasama á ýmsa
lund, t.d. skattalega. Vildu þeir fara
aðrar leiðir til að bæta úr erfiðum
rekstri og var meðal annars lögð
fram og samþykkt tillaga um rekstr-
arúttekt viðskiptabankans, Búnað-
arbankans, sem aldrei var fram-
kvæmd. Meðal framkominna gagn-
rýnisatriða eru, að á sama tíma og
miklum fjármunum hefur verið var-
ið í að gera samkeppnislaust bíóið
hið glæsilegasta er hótelið vægast
sagt vanrækt og nýtingin aðeins í
kringum 25%.
Hilmar Jónsson stórtemplar,
æðsti meistari Stórstúku Islands,
sagði aðspurður að ákveðið hefði
verið að leggja fé þetta í rekstur
hótelsins og bíósins á Akureyri
vegna fjárhagslegra erfiðleika þess-
ara fyrirtækja. ,,Borgarbíóinu hefur
gengið vel, en lagði út í miklar fjár-
festingar og hefur ekki getað staðið
fyllilega undir afborgunum. Rekstur
hótelsins hefur verið í járnum og
þar þarf að gera lagfæringar á hús-
næðinu og heppilegt að breyta tölu-
verðu. Þetta fjármagn dugar ekki til
þess, en lagar lausafjárstöðuna. Það
fer í að greiða skammtímaskuldir
sem þeir áttu í erfiðleikum með. Og
ef það nær lengra höfum við hugsað
okkur að gera lagfæringar á hótel-
inu. Við áætlum að greiða þessar 10
milljónir á þremur árum og erum
sennilega búnir að greiða þegar
3—4 milljónir króna.“
VILDU EKKI SELJA
HÓTELIÐ
Hilmar sagði að formleg ósk hefði
borist frá norðanmönnum um að
Stórstúkan gerðist eignaraðili og
ákveðið hefði verið að verða við
þessu „um stundarsakir" — ekki væri
reiknað með þessu til frambúðar.
Um eignarhlut væri að ræða, en fyrst
og fremst væri þetta hjálp lands-
samtaka í erfiðleikum þessara fé-
laga.
„1 þeirri stöðu, sem upp var kom-
in, kom meðal annars til greina að
selja hótelið, sem skiptar skoðanir
voru um, en við vorum ekki á því,
Templarahöllin í Reykjavík.
Stúkan, íþróttafélögin, trúfélögin og fleiri félög njóta skattfríðinda í Ijósi þess að
peningarnir renna til mála sem flokkast undir „almenningsheill'' Hvar á að draga
mörkin?
enda er þetta eina hótelið sem rekið
er undir okkar nafni.“
Sjálf Stórstúkan hefur að sögn
Hilmars ýmsar fjáröflunarleiðir,
meðal annars bingó tvisvar í viku í
Tónabæ, og væri hér einkum um að
ræða hagnað af þeirri starfsemi. Að
öðru leyti væri Stórstúkan með ýms-
an erindrekstur og útbreiðslustarf
sem kosta sinn pening. Aðspurður
sagðist Hilmar telja að ráðstöfun
þessara peninga í rekstur hótelsins
og bíósins samræmdist fyllilega
ákvæði skattalaga, sem undanskildi
slíka starfsemi frá tekjuskatti í ljósi
þess að tekjurnar rynnu til góðgerð-
armála eða almannaheillar.
„Þessi hótelrekstur er sérstæður,
þetta er bindindishótel og fyrir slíku
eru fordæmi erlendis. Þetta er eðli-
leg ráðstöfun og jafnast á við starf-
semi íþróttafélaga og trúfélaga, svo
dæmi séu tekin. Þarna er Stórstúk-
an að hjálpa til við rekstur sem á í
erfiðleikum, um stundarsakir að
minnsta kosti, rekstur þar sem al-
mannaheill er höfð að leiðarljósi,"
sagði Hiimar.
KVIKMYNDIR TIL
ALMENNINGSHEILLAR?
Ingimar Eydal er varaformaður
framkvæmdastjórnar Borgarbíós
og Hótels Varðborgar og var sam-
mála Hilmari um að rekstur þessara
sjálfseignarstofnana flokkaðist und-
ir almannaheill, þær ekki reknar í
hagnaðarsjónarmiði fyrst og fremst.
„En hagnaður hefur verið tekinn
t.d. til að styðja barnastúkustarfið.
Það er síðan út af fyrir sig hugsjóna-
mál sem samrýmist stefnumarki
góðtemplarareglunnar að bjóða
upp á vínlausar skemmtanir í hollu
umhverfi og vínlausa gistiaðstöðu.
Og í samræmi við stofnskrá reynum
við í kvikmyndarekstrinum að
leggja áherslu á myndir sem hafa
menningargildi. Við höfum t.d. haft
sérsýningar á myndum eins og „Eg
græt að morgni", sterkum áróðurs-
myndum gegn áfengisneyslu. Starf-
semi bíósins er annars þjónusta við
æskulýð og bæjarbúa og við berum
ekki aðrar vonir í brjósti en tekjurn-
ar geti borið reksturinn," sagði Ingi-
mar. Hann sagði reksturinn hafa
verið erfiðan í fyrra og vandræði
skapast vegna framkvæmdanna við
Borgarbíó.
„Það var kominn tími til að
hrökkva eða stökkva með bíóið,
annaðhvort halda áfram með gamla
bíóið og gera miklar breytingar á
hótelinu eða fara í uppbyggingu á
FRÉTTASKÝRING
Húsnæðislánakerfið
MARKADSVEXTIR ERU MÚ LAUSNARORDIÐ
Rauði þráðurinn í þeim tillögum sem lagðar hafa verið
fram í húsnæðismálum eru markaðsvextir. Húsnæðislán
skulu bera markaðsvexti samkvæmt þessum hugmynd-
um og stórkostleg vaxtabyrði lántakenda greidd niður af
ríkinu í gegnum skattakerfið. Hugmyndir þessar gera
einnig ráð fyrir að verðbréfamiðlarar sjái um fjármögn-
un húsnæðiskerfisins og að ríkið komi þár lítt nærri. Með
því fara menn öfganna á milli en gamla „nýja“ kerfið ger-
ir ráð fyrir opinberri fjármögnun.
EFTIR HELGA MÁ ARTHURSSON MYND JIM SMART
Verðbréfamiðlarar og hagfræð-
ingar, sem velt hafa fyrir sér hús-
næðismálum, eru margir hverjir
sannfærðir um, að sú langa biðröð
sem myndast hefur hjá Húsnæðis-
stofnun eftir lánum sé gervieftir-
spurn. Því er jafnvel haldið fram,
að biðröðin viðhaldi sjálfri sér. Að
sumra áliti er meint gervieftir-
spurn upp á 40—50%. Kannanir
benda til annars.
GERVIEFTIRSPURN?
Áhersluna sem lögð er á mark-
aðsvexti í nýjum tillögum vinnu-
hóps Jóhönnu Sigurðardóttur má
að öllum líkindum rekja til þeirrar
hugmyndar, að dýr lán dragi úr
eftirspurn og dragi þar með úr bið-
röðinni, eða þurrki hana e.t.v.
alveg upp. Þetta gæti svo sem ver-
ið, ef um gervieftirspurn væri að
ræða í húsnæðiskerfinu eða ef
menn stæðu í biðröðinni til að
tryggja sér lán á niðurgreiddum
vöxtum.
Hugmyndir manna um gervi-
eftirspurn eru kenning. Það hefur
verið gerð ein könnun á vilja
manna og óskum í sambandi við
húsnæði og var hún gerð 1985 af
Félagsvísindastofnun Háskóla ís-
lands. í henni eru menn m.a.
spurðir um það af hverju þeir festi
kaup á húsnæði og kemur í Ijós að
örfá prósent lita á húsnæði sem
fjárfestingu. Húsnæði er sam-
kvæmt þessu hvorki fjárfesting né
venjuleg vara á markaði og ætti
því ekki að lúta venjulegum lög-
málum um vöru og eftirspurn.
„Þegar varan verður dýrari
dregur úr eftirspurn. Biðtími eftir
húsnæðislánum styttist, ef teknir
verða upp markaðsvextir. Á sama
hátt dregur úr eftirspurn eftir
íbúðarhúsnæði. Þrýstingur á fast-
eignamarkaði minnkar og reynd-
ar eftirspurn eftir lánsfé í öllu pen-
ingakerfinu." Það er Pétur Blöndal
sem talar. Hann segist í grund-
vallaratriðum vera fylgjandi því
að láta verðbréfamarakðinn sjá
um að fjármagna íbúðarkaup og
af ummælum hans sést að hann
lítur á húsnæði sem vöru á mark-
aði.
SKERT KAUPGETA
Stefán Ingólfsson, fyrrum deild-
arstjóri hjá Fasteignamati ríkisins,
lítur þessar hugmyndir öðrum
augum. „Með því að taka upp
markaðsvexti á lánum til íbúðar-
kaupa og gera lán dýrari eru
menn að draga úr kaupmætti
íbúðarkaupenda og húsbyggj-
enda. Menn eru með því í rauninni
að draga skarpari línu á milli
þeirra sem treysta sér í íbúðar-
kaup og hinna sem verða að sætta
sig við félagslega kerfið, eða jafn-
vel leita út á lítt þróaðan leigu-
markað,“ segir Stefán Ingólfsson.
Félagsmálaráðherra, Jóhanna
Siguröardóttir, hefur í umræðum
um húsnæðismál fram til þessa
lagt áherslu á það, að beita í hús-
næðismálum aðferðum sem gögn-
uðust þeim best sem mest þurfa á
opinberri aðstoð að halda. Hún
hefur í þessu sambandi lagt fram
kaupleiguíbúðarkerfi, haft uppi
hugmyndir um breytilega vexti og
kosið að breyta húsnæðislögum á
þann veg, að auka forgang þeirra
sem af félagslegum ástæðum eru
taldir þurfa forgang.
Hugmyndir vinnuhópsins sem
félagsmálaráðherra skipaði undir
forystu Kjartans Jóhannssonar
ganga í öfuga átt. Gert er ráð fyrir
að vaxtabætur komi í stað hús-
næðisafsláttar nú, en hann er
bundinn við kaup á fyrstu íbúð.
Vaxtabæturnar eiga hins vegar
skv. hugmyndum húsnæðishóps-
ins að verða almennar. Starfshóp-
urinn leggur til að „hætt verði að
greiða húsnæðisbætur í núver-
andi formi. Þar sem vaxtabæturn-
ar taka mið af vaxtabyrðinni er
óþarfi að greiða sérstakar bætur
til þeirra, sem eru að kaupa íbúð í
fyrsta skipti, og ekki er heldur tal-
in ástæða til að þær séu tíma-
bundnar. Það er nefnilega vaxta-
byrðin sem skiptir meginmáli í
þessu sambandi".
VAXANDI ÚTGJÖLD
í skýrslu húsnæðishópsins eru
birtir útreikningar á því hvernig
vaxtabætur gætu komið út fyrir
lántakendur. Gert er ráð fyrir
6,5% vöxtum og 40 ára lánstíma.
Miðað við fjögurra milljóna króna
íbúð og tveggja og hálfrar milijón-
ar króna skuld og fasteignamat á
2,5 milljónir munu útgjöld hjóna
sem taka lán á þessum forsendum
aukast um 75 þúsund krónur á
fyrsta ári. Að teknu tilliti til núver-
andi húsnæðisbóta er hér um að
ræða 63 þúsunda króna aukaút-
gjöld fyrir fjölskylduna. Sé miðað
við að vextir fari í 8,5% en for-
sendur óbreyttar að öðru leyti er
líkiegt að aukaútgjöld fjölskyldu
að teknu tilliti til nýju vaxtabót-
anna verði á bilinu 90 til 100 þús-
und fyrsta árið. Er hér átt við fjöl-
skyldu sem er að kaupa sína fyrstu
íbúð.
Félagsmálaráðherra, Jóhanna
Sigurðardóttir, ítrekaði hins vegar
á blaðamannafundi þar sem hug-
myndir þessar voru kynntar stuttu
fyrir páska, „að markmiðið væri
að greiðslubyrði hjá þeim sem eru
að kaupa sína fyrstu íbúð, eða
stækka hóflega við sig, breytist
ekki til hækkunar meö endur-
skoðun húsnæðislánakerfisins og
komi annað í Ijós þegar hugmynd-
ir vinnuhópsins verða reiknaðar
áfram, þá eru þær ekki í samræmi
við minn vilja".
Lauslegir útreikningar á tillög-
um vinnuhópsins um nýjar vaxta-
bætur benda til að þær þurfi að
vera verulega miklu hærri en hóp-
urinn gerir ráð fyrir, eða þá að
vaxtabótum sé beitt sértækt á
ákveðna hópa. Veruleg þynging
greiðslubyrði á lánum til þeirra
sem eru að kaupa i fyrsta skipti
myndi hins vegar hafa þau áhrif
að drægi úr eftirspurn á fasteigna-
markaði, eða minnka kaupgetu á
þessum markaði, eins og Stefán
Ingólfsson orðaði það. Niðurstaða
reikningsdæmis vinnuhópsins
gengur því þvert á það sem félags-
málaráðherra hefur sagt.
FÉLAGSLEGA KERFIÐ
STÆKKAR
Niðurstaðan gæti hæglega orðið
8 HELGARPÓSTURINN