Helgarpósturinn - 14.04.1988, Blaðsíða 26

í rúmið með
Thatcher
UM BÍÓMENNINGU
Fyrir fáum árum voru kvikmyndahúsin í Reykjavík tíu
með einn sal hvert. Nú eru þau sex, öll fjölsala nema eitt,
sem þó bætir við sig smærri sölum bráðlega. Þróunin hér
hefur verið á sama veg og erlendis, jafnvel þó íslendingar
hafi þótt þjóða duglegastir við að sækja kvikmyndahús.
Örfá orð um James G. Ballard og
söguna Ríki sólarinnar sem brátt
verður sýnd í bíó.
,,Ef við skilgreinum Thatcher
með hugtökum hagfræðinnar þá er
hún gamaldags frjálshyggjumaður.
Það streyma hins vegar frá henni
kynferðislegir straumar og goð-
sagnakennd ára. Og eins og miklir
leiðtogar gera þá heitir hún þegnun-
um ekki aðeins betri framtíð heldur
og hættulegri og meira spennandi
framtíð. Ég kysi frekar að fara í rúm-
ið með henni en nokkrum öðrum
þjóðarleiðtoga."
Það er James Graham Ballard
sem talar. Höfundur skáldsögunnar
Empire of the Sun, Rikis sólarinnar,
sem þau Steven Spielberg og
Kathleen Kennedy umsköpuðu á
filmu á síðasta ári. Myndin verður
sýnd í einhverju kvikmyndahúsa
Arna Samúelssonar innan skamms.
Ballard er fæddur í Kína árið 1930
og alinn upp í alþjóðanýlendunni í
Shanghai á fjórða áratug tuttugustu
aldarinnar. Ríki sólarinnar, sem er
öðrum þræði uppvaxtarsaga Ball-
ards, fjallar um drenginn Jim sem
verður viðskila við foreldra sína
þegar Japanir ráðast á Kína. Bókin
fjallar um sársauka, hungursneyð
og yfirgefinn ungan mann — barnið
sem upplifir stríð, og með augum
þess miðlar Ballard tuttugustu öld-
inni á snilldarlegan hátt. En Ballard
fylgdist með stríðinu úr launsátri, ef
svo má að orði komast. Hann var í
japönsku fangabúðunum Lunghua
frá 1942 til 1954 að hann hélt heim
til Englands og kom þangað 1946.
Hann stundaði nám í Cambridge
og las læknisfræði. Hellti sér út í sál-
greiningu og kenningar Sigmundar
Freud og var á námsárum sínum
upptekinn af hugmyndum súrreal-
ista meginlandsins. Síðar urðu hug-
myndir fúturistanna honum hug-
leiknar, án þess þó að bækur hans
beri þess eindregin merki eða að
Ballard sé framhald Marinettis og
félaga. Ballard er science-fiction-
höfundur umfram allt.
Fyrstu bókina sendi hann frá sér
1956, The Wind from Nowhere, síð-
ar fylgdu The Drowned World,
1962, Concrete Island, Hello
America, Vermillion Sands, The
Terminal Beach, The Crystal World,
og sú bók sem hér er til umræðu,
Empire of the Sun, 1984.
Eins og áður sagði hefur Ballard
látið svo um mælt að hann sé
ánægður með kvikmyndun Spiel-
bergs á Ríki sólarinnar. Aðrir hafa
látið þá skoðun í ljós að myndin nái
hvergi að miðla þeirri orgíu af hugs-
unum, hugrenningatengslum og
orðum sem einkenna þessa
skemmtilegu bók Ballards. Anægju
Ballards með kvikmyndað verkið
má e.t.v. rekja til hugmynda sem
hann hefur um fjölmiðla og sérstak-
lega sjónvarp og kvikmyndir, sem
hann segir að sé eini raunveruleik-
inn, eina uppspretta reynslu sem
menn í iðnaðarsamfélögum Vestur-
landa geti tileinkað sér. I þessu sam-
bandi má geta þess að sjálfur notar
hann svart/hvítt og skrúfar fyrir
hljóðið þegar hann fylgist með því
sem er að gerast í kringum hann. Og
segist kunna því vel. Það gæti einn-
ig verið skýring á veikleika skálds-
ins fyrir Thatcher.
- HMA
Kvikmyndahúsum fækkar vegna
minnkandi aðsóknar og sölum fjölg-
ar af nákvæmlega sömu ástæðu.
Mótsögn? Nei, því fjölsalahúsin ná
fram betri nýtingu á sýningu mynda
sinna, þau geta mjólkað myndir
lengur í fámennum sölum og með
miklu minni tilkostnaði en áður var
mögulegt. Fjölsalahúsin nýta starfs-
fólk sitt að auki betur, því næstum
sami fjöldi fólks getur haldið fjög-
urra sala kvikmyndahúsi gangandi
og áður rak einn sal.
Hvað veldur minnkandi aðsókn í
kvikmyndahús? Lengri sjónvarps-
dagskrá? Myndbandaleigur? Að
nokkru leyti en ekki öllu því aðsókn
að kvikmyndahúsum var tekin að
minnka stórlega áður en myndbönd
komu á markaðinn. Það er eins og
fólk hafi hætt að gefa sér tíma til að
fara jafnoft í bíó og áður. Aukið
vinnuálag, fleiri tómstundaiðjur,
lífsgæðakapphlaup? Samfara þessu
hefur samsetning breyst á þeim
hópi sem sækir bíósýningar að stað-
aldri. í dag eru ungmenni milli tólf
og tuttugu ára langstærsti hópurinn.
Áhrifin eru þau að mikið hefur verið
framleitt af unglingamyndum, sem
hugsanlega fælir eldri gesti frá. Is-
lenskur kvikmyndagerðarmaður
hefur gengið svo langt að segja alls
ekki gerlegt að framleiða kvikmynd
sem ekki höfði að neinu leyti til
unglinga.
I Bretlandi er myndbandstæki
inni á 6 heimilum af hverjum tíu og
reikna má með því að þau séu ekki
miklu færri hérlendis. Þar hefur líka
verið reiknað út að af tíu þúsund
áhorfendum kvikmyndar komi að-
eins tvö þúsund til að sjá hana í
kvikmyndahúsi, aðrir leigja hana á
myndbandaleigum. I viðbót við
þetta virðast sumar myndir seljast
betur á myndböndum en í kvik-
myndahúsum. Tekið er sem dæmi
að kvikmyndin Krókódíla-Dundee
hafi ekki gengið betur en þokkalega
í kvikmyndahúsum, en á breskum
myndbandaleigum hefur hún slegið
öll leigumet.
Fólk hefur velt því fyrir sér hvort
myndbönd muni alfarið keyra kvik-
myndahúsamenningu í kaf. Brátt
muni enginn nenna að sækja kvik-
myndasýningar, því miklu auðveld-
ara sé að hlaupa út á horn og leigja
jafnvel tvær myndir og horfa fram á
nótt.
Þegar myndbandaleigur voru
fyrst opnaðar voru þær kappfullar
af B-myndum, sem voru leigðar út
hraðar en heitar lummur. Allt var til
leigu og magnið réð afkomu mynd-
bandaleiga frekar en gæði. Menn
stunduðu fjölfaldanir og ólöglegan
innflutning, til að anna eftirspurn
myndhungraðra, og gera í nokkrum
mæli enn. Á tímabili gekk svo langt
að myndir voru til leigu í bandformi
löngu áður en kvikmyndahús hófu
sýningar á þeim. Myndbandamenn-
ing hefur þroskast mikið frá
bernsku sinni og leigjendur mynda
eru mun vandlátari en í fyrstu. Þetta
er svipuð þróun og þegar lítrakókið
kom fyrst á markaðinn. Ungir menn
fóru út í sjoppu og keyptu sér eina,
innihaldið.
Myndbandaleiga hefur þann kost
að fólk getur sótt sér eldri myndir
eftir hentugleika og komist þannig
hjá því að missa af einhverju sem
það vildi sjá. Sú skrítna staða er líka
komin úpp að ieiga kvikmyndar á
bandi er í mörgum tilfellum ódýrari
en bíómiði. Að auki gera ícvik-
myndahúsin þá kröfu að fólk mæti á
sýningar eftir tímasetningum húss-
ins. Þetta getur hentað mörgu nú-
tímafólki illa.
Mótleikur við þessu eru margföld
gæði kvikmyndahúsanna í saman-
burði við heimasýningar. Þetta gild-
ir bæði um hljóð og mynd. Það er
staðreynd að margar kvikmyndir
verða flatar og dauðar í sjónvarpi
sem á breiðtjaldi kvikmyndahús-
anna eru glæsilegar stórmyndir. Svo
verður stemmning bíóferðar aldrei
flutt í heimahús. Allur „bissnessinn"
í kringum bíóferð líður vonandi
seint undir lok. Myndbandaleigur
geta því ekki komið í stað kvik-
myndahúsa, miðlunum verður ekki
jafnað saman. Breskar kannanir
hafa sýnt að besta auglýsing mynd-
bands sé gott gengi myndar í kvik-
myndahúsum.
Kvikmyndaframleiðendur græða
kannski minna en áður á kvik-
myndasýningum, en bæta það upp í
fjöldadreifingu myndbanda. Því er
sennilegast að kvikmyndahús og
myndbandaleigur muni í samein-
ingu skapa kvikmyndamenningu
framtíðarinnar. FÞ
Drengurinn Jim, alias J.G. Ballard, virðir fyrir sér stríð í mynd Spielbergs.
RUNNI
26 HELGARPÓSTURINN