Morgunblaðið - 17.08.1958, Blaðsíða 11

Sunnudagur 17. ágúst 1958
MORGUNBLAÐ1Ð
11
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugard. 16. ágúst
Frægðarför
Nautilusar
Sigling bandaríska kafbátsins
Nautilusar undir ísbreiður Norð-
ur íshafsins er mikið afrek. Með
henni er framkvæmd gömul
draumsýn, sem menn áður héldu
að væri fjarri veruleikanum.
I'ranski skáldsagnahöfundurinn
Jules Verne, hinn .sami og skrií-
aði bókina „Umhverfis jörðina á
80 dögum“ skrifaði fyrir 90 ár-
um skáldsögu, þar sem kafbátur-
inn Nautiius er látinn sigla und-
ir ísbreiðuna í Suður-íshafinu.
Nú er sú hugmynd, sem þá var
talin fjarstæða, orðin að veru-
leika, þó að siglingin hafi af
eðlilegum ástæðum orðið á norð-
urslóðum, en ekki við Suðurpól-
inn, þar sem meginland hefur
reynzt vera.
Þýðing þessarar siglingar ev
vafalaust mikil, bæði vegna þess
að hún styttir flutningaleiðina
milli Atlantshafsins og Kyrra-
hafsins og þá ekki síður vegna
þeirra hernaðarnota, sem hér
koma til.
Breytir hernaðar-
þýðingu Islands ?
A það hefur áður verið minnzt
í Reykjavíkurbréfi, hvernig
menn hafa ráðgert að búa kaf-
báta þessarar tegundar út með
langdrægum skeytum, sem hægt
væri að skjóta úr þeim neðan-
sjávar og næðu til skotmarka allt
að 1500 sjómílur burtu. Sjálfir
gætu bátarnir leitað sér skjóls
uridir ísnum og skotizt þaðan
þangað sem þeirra er sízt von.
Víst eru slíkar ráðagerðir óhugn-
anlegar, en í vígbúnaðarkeppn-
inni er ekki í það horft.
Kjarnorkuknúnir kafbátar geta
verið miklu lengur neðansjávar
en venjulegir kafbátar. Sagt ér,
að hinir síðarnefndu þurfi að
koma upp a. m. k. með tveggja
frískt loft, en hinir geta verið
vikum saman í kafi. Þá er Naut-
ilus einnig búinn nýtízku sigl-
ingatækjum og þarf hvorki á átta
vita né himintunglum að halda
til að finna hina réttu leið. Banda
ríkjamenn telja sig enn hafa for
ystuna í þessum siglingum, en
búast við, að hún muni ekki
standa nema skamma hríð, því
að þá muni Rússar einnig byggja
sams konar skip.
Allt mun þetta leiða til þess,
að kafbátar verði enn þýðingar-
meiri í hernaði en áður. Aðalleið
þeirra milli heimsveldanna
t\eggja er undan ströndum ís-
lands. Við er búið, að þetta kunni
að hafa áhrif fyrir hernaðarþýð-
ingu lands okkar. Kanna verður,
hvort svo sé, og reyna að gera
sér grein fyrir öllum afleiðing
um þess.
Krúsjeff
setur ofan
Þvi verður ekki neitað, að
Krúsjeff er atkvæðamikill stjórn-
málamaður, sem kann að grípa
tækifærið og gerir óvænta hluti,
sem setja andstæðinga hans í
vanda. Hringl hans í sambandi
við fund æðstu manna um mál-
efni landanna fyrir botni Mið
jarðarhafs hefur þó ekki orðið
til að auka veg hans. Áróðurs-
viljinn hefur þar verið of auð-
sær, en einkanlega er greinilegt,
að hann hefir orðið að láta í
minni pokann fyrir hinum kín-
versku flokksbræðrum sínum.
Hefur aldrei fyrr komið jafn-
greinilega fram, hvernig styrkur
Kínverja fer vaxandi samanborið
við Rússa, sem hingað til hafa
verið forystumenn hinnar komm-
únisku fylkingar. Að vísu þótt-
ust sumir sjá merki þess, að Kín-
verjar réðu ekki síður stefnunni
gegn Titó en Krúsjeff og landar
hans. Kunnugir hafa talið, að
fjandskapur Krúsjeffs gegn Titó
nú síðustu mánuðina, sem er í
algerri mótsetningu við það, sem
áður var, væri beint undan rifj-
um Kínverjanna runnin. Úrslita-
eins ljós og nú. För Krúsjeffs
austur til Pekings og frífall hans
frá hugmyndinni um fund æðstu
manna innah Öryggisráðsins, sýn-
ir glöggt, hverjir þar hafa tekið
ákvörðunina.
Fuiiíiör Allsherjar
þings S.Þ.
Nú er hafinn fuwdur Allsherj-
arþings Sameinuðu þjóðanna og
þótti byrja heldur friðvænlegar
en menn höfðu búizt við, þó að
dauflega horfi um lausn sjálfra
vandamálanna. Enn hefur sann-
azt það, sem Thor Thors sendi-
herra sagði á dögunum í samtali
við Morgunblaðið:
„Það er mikil tízka, einkum
hjá þeim, sem ekki nenna að
hugsa, að gagnrýna Sameinuðu
þjóðirnar og telja þær þýðingar-
litlar. En hugsum okkur, að slík
stofnun væri ekki til. Ég held
að það hlyti að vera aðalhug-
sjónamál allra stjórnmálamanna
og alveg sérstaklega alls almenn-
ings, fólksins, sem vill frið og
samvinnu þjóðanna, að slíkri
stofnun yrði komið upp. Það hef-
ur líka lengi verið draumsýn
góðra manna, ekki sízt á styrjald
artímum, að til væri vettvangur,
þar sem fulltrúar allra þjóða hitt
ust. En við skulum minnast þess,
að Sameinuðu þjóðirnar verða
aldrei annað en það, sem aðildar-
ríkin vilja gera þær“.
En einmitt vegna þess að sam-
tök Sameinuðu þjóðanna eru ó-
missandi, þá verður að halda
uppi heilbrigðri gagnrýni gegn
þeim. Hættulegast er, ef þær stað
festa með störfum sínum, að haid
ið sé uppi tvenns konar réttar-
kerfi, öðru fyrir hinar frjálsu
lýðræðisþjóðir, en hinu fyrir
kommúnista. Ekki má stöðugt
fara svo, að Sameinúðu þjóðirnar
fái ekki við því gert að kommún-
istaríkin virði að engu lög og
rétt, en lögbrjótunum líðist að
koma fram sem umvandarar við
aðra og færi út yfirráð sín undir
því yfirvarpi, að þeir séu þjónar
réttlætisins
Ekki lagaðir
til fangavörzlu
1 þessari viku gerðist enn at-
burður, strok frá Litla-Hrauni,
sen* hlýtur að vekja menn til
umhugsunar um ástand fangels-
ismála okkar. Það þarf ekki að
vera til lasts Islendingum, að svo
virðist sem fáir menn hérlendis
séu til þess lagaðir aðLvera fanga
verðir. Um alla þá. sem verið
hafa fangelsisstjórar Litla-
Hrauns gildir, að þeir hafa látið
af störfum fyrir tímann, ýmist
að eigin ósk eða yfirboðara sinna
eða hvorttveggja hefur komið til.
Megin-ágallarnir eru þó ekki
fangavörðunum að kenna. Erfið-
ast er það, að Litla-Hraun er
hvorki varðandi híbýli né legu,
hentugt sem fangelsi. Þvert á
móti. Enda er það út af fyrir
sig skiljanlegt, því að húsið var
í upphafi reist til allt annarra
nota. Þó að klastrað hafi verið
við það og reynt að bæta úr
verstu göllum, þá eru ókostirnir
enn yfirgnæfandi.
Lögreglustöð
og fangelsi
Öðim hverju hefur verið reynt
að nota ástandið í fangelsinu til
Stjórnmálaárása. Var t.d. við síð-
ustu stjórnarskipti gert mikið
veður út af því, að húsið var þá
í lélegu ásigkomulagi, en þá stóð
einmitt mikil viðgerð yfir. Auð-
velt væri að rekja það sem síðan
hefur gerzt í því skyni að ó-
frægja þá, sem nú bera ábyrgð-
ina. Því skal sleppt, enda er út
af fyrir sig engin ástæða til að
ætla annað en ráðherra og ráðu-
neyti vilji hafa þessa hluti í lagi,
þó að raunin hafi orðið önnur.
Menn verða að horfast í augu
við það, að hér er þörf gerbreyt-
ingar. Og þó verður erfitt að
koma öllu í lag, einfaldlega
vegna þess, að við höfum ekki
efni á að hafa svo sundurgreind j
fangelsi sem annars staðar eru
tíðkuð og löggjöfin að nokkru
gerir ráð fyrir. Alger innilokun
hentar og fæstum föngum hér,
enda er meginþorri þeirra óláns-
manna, sem í fangelsi lenda, síð-
ur en svo afbrotamenn að upp-
lagi, heldur hafa oftast leiðzt til
óhappaverkanna vegna ofneyzlu
áfengis.
Bygging nýs fangelsis á hent-
ugri stað en rétt utan við þrjú
fjölmenn kauptún, er eitt af því,
sem þarf að gera og þó er enn
brýnni þörf þess að koma upp
sæmilegri lögreglustöð í Reykja-
vík, með viðhlítandi fanga-
geymslum. Allt kostar þetta pen-
inga, en ef menn vilja forðast
þau vandræði, sem í þessum efn-
um koma nú upp æ ofan í æ,
þá verður að skapa þeim, sem að
málunum vinna þau skilyrði, að
verk þeirra sé framkvæmanlegt.
Er utanríkisráð-
lierra vaMalaus?
Margt furðulegt er skrifað um
stjórnmál á íslandi. Fátt hefur
þó sézt furðulegra um þau efm
en það, sem Alþýðublaðið sagði
sl. þriðjudag í forystugrein um
landhelgismálið, um vald ráð-
herra. Þar segir málgagn utan-
ríkisráðherrans:
„Þjóðviljamenn vita það vel,
að ísland er í Atlantshaísbanda-
laginu og einnig mun þeim vera
fullljóst, að mikill meirihluti
landsmanna er þeirrar skoðunar,
að þjóðin eigi að hafa samvinnu
við þær þjóðir, sem þar hafa
bundizt samtökum. Þjóðin hefur
fastafulltrúa hjá Atlantshafs-
bandalaginu, og það er hans starf
að fylgjast með málum, sem þar
eru rædd, ekki sízt þeim, er ís-
land varða. Utanríkisráðherra
ber samkvæmt embætti sínu að
vinna með þessum fastafulltrúa,
standa í sambandi við hann,
kynna honum skoðanir íslenzku
ríkisstjórnarinnar og taka við
skýrslu frá hans hendi. Það er
því fásinna að halda því fram,
að ráðherra sé með eitthvert
sérstakt leynimakk, þótt hann
hafi samráð við þennan fulltrUa
þjóðarinnar á erlendum vett-
vangi. Það er beinlínis embættis-
skylda hans“.
Ómögulegt er að skilja þessx
orð á annan veg en þann, að
fastafulltrúi íslands í Atlants-
hafsbandalaginu hafi sjálfur úr-
slitaráð um ákvarðanir sínar.
Sambandi hans og utanríkisráð-
herra er lýst svo, sem þeir séu
jafnréttháir aðilar og þó öllu
heldur á þann veg, að utanríkis-
ráðherrann sé seldur undir fasta-
fulltrúánn.
Fastafulltríiinn
starfar á ábyrgð
utanríkisráðlierra
Auðvitað er þetta alger fjar-
stæða. Það er utanríkisráðherr-
ann, sem hefur öll völd, fasta-
fulltrúinn er eingöngu umboðs-
maður hans. Hann á í einu og
öllu að lúta fyrii'mælum utanrik-
isráðherra og það er utanríkis-
ráðherrann, sem ber ábyrgð á
gjörðum hins. Ef fastafulltrúinn
fer út fyrir það umboð, sem ut-
anríkisráðherra hefur gefið hon-
um, þá brýtur hann af sér í
starfi og utanríkisráðherra er
skylt að sjá svo um, að slíkt komi
ekki fyrir aftur. í þessu felst
ekki, að fastafulltrúinn þurfi í
öllum smámálum að fá fyrirsögn
frá yfirboðara sínum. Það fer vit-
anlega eftir atvikum hverju
sinni. En í máli, eins og land-
helgismálinu, sem snertir lífs-
hagsmuni íslenzku þjóðarinnar,
kemur auðvitað ekki annað til
greina, en að ráðherrann segi til
um, hvað gera skuli.
Reyiia að velta af
sér ábyrgðimii
Ef hér væri um einbera van-
þekkingu að ræða hjá Alþýðu-
blaðinu, mætti segja, að skrifin
væru meinlaus, aðeins blaðinu
sjálfu til lítillar sæmdar. En hér
er vafalaust um að ræða grein,
sem rituð er í samráði við eða
eftir fyrirsögn sjálfs utanríkis-
ráðherrans, a. m. k. hefur hann
ekki látið leiðrétta hana síðan
hún birtist. Hér er því þáttur í
þeirri viðleitni stjórnvaldanna að
skjóta sér undan ábyrgð á verk-
um sínum.
Samráðherrar utanríkisráðheri
ans skrifa eða láta skrifa svo sem
þeim sé með öllu óviðkomandi,
hvað ráðherrann gerir. Og hann
lætur málgagn sitt rita á þann
veg, að embættismaður úti í lönd
um taki þær ákvarðanir, sem ráð-
herrann sjálfur raunverulega ger
ir. Hið sanna er, að ráðherra ber
ábyrgðina á meðferð þeirra mála,
sem undir hann heyra, og sam-
ráðherrar bera allir sameigin-
lega ábyrgð á verkum hvers
annars, og ef þeir eru t.d. ósam-
mála um meðferð utanríkismála-
ráðherra á einhverju máli eiga
þeir ekki annars úrkosti til að
firra sjálfa sig ábyrgð en að
biðjast lausnar eða sjá um, að
utanríkisráðherranum sé veitt
lausn.
Vilja rjúfa Atlants
bafsbanclalagið
Tilvitnuð forystugrein Alþýðu-
blaðsins er skrýtin að fleiru en
því, sem nú hefur verið rakið.
I beinu framhaldi þess, sem áður
var vitnað til segir:
„Sé Þjóðviljinn hins vegar að
áfellast ráðherrann fyrir að
rækja þessa skyldu, væri hon-
um sæmra að ganga hreint til
verks og krefjast þess, að Is-
Frh. á bls. 12.
sólarhrjnga millibili til að fá ráð þeirra hafa þó aldrei orðið