Morgunblaðið - 07.08.1959, Blaðsíða 8

8
MORCUJVfíLAÐIÐ
Föstudagur 7. ágúst 1959
Útlánaaukning banka og spari-
sjóða 1958 var meiri en
nokkru sinni
Meginorsökin var hækkandi verölag
og aukning afurðabirgða
f NÝÚTKOMNU hefti FJÁRMÁLATÍÐINDA er grein, sem fjallar
um þróun peningamálanna á árinu 1958. Er þar greint frá við-
skiptum Seðlabankans og áhrifum þeirra, og einnig er'yfirlit um
viðskipti og útlán annarra banka og sparisjóða. Fer hér á eftir
utdráttur úr greininni.
Mikil peningaþensla átti sér
stað á árinu 1958, og var út-
lánaaukning banka og sparisjóða
579 millj. króna, og er það á
annað hundrað miljón krpna
meira en nokkru sinni fyrr. Ein
meginorsök þessarar miklu út-
lánaaukningar var hsekkandi
verðlag og aukning afurða-
birgða. Hins vegar var að sumu
leyti meira jafnvægi í peninga-
málum en árið áður, t. d. batnaði
hagur ríkissjóðs og gjaldeyrisað-
staðan var að nokkru hagstæð-
ari.
Viðskipti Seðlabankans
Viðskipti Seðlabankans innan
lands eru bundin við ríkissjóð og
ríkisstofnanir, banka og aðrar
peningastofnanir. Ennfremur á
hann skipti við erlenda banka,
en það er eitt meginhlutverk
hans að varðveita gjaldeyris-
forða þjóðarinnar.
Á yfirliti yfir hreyfingar á
reikningum Seðlabankans á ár-
inu 1958 sést að mikið fé hefur
streymt úr bankanum. Meginor-
sök þessa útstreymis voru við-
skipti Seðlabankans við banka og
aðrar peningastofnanir, en alls
höfðu þessi viðskipti í för með
sér þensluáhrif, er námu 174,4
millj. kr. Þyngst á metunum urðu
endurkaup afurðavíxla, er jukust
um 186,8 millj. kr. á móti 41,6
millj. kr. aukningu árið 1957.
Stafaði þessi mikla aukning ann-
ars vegar af aukningu birgða út-
flutningsaffurða í landinu, en
hins vegar af mjög hækkuðu
verðlagi afurða vegna hærri út-
flutningsbóta.
Skuldir ríkissjóðs og ríkis-
stofnana við Seðlabankann juk-
ust um 27,5 millj. króna á árinu,
einkum vegna erlendrar lántöku
til kaupa á togskipum, en á hinn
bóginn jukust innstæður þessara
stofnana um 63,5 millj. króna, og
voru sjóðir atvinnuleysistrygg-
inganna þar þyngstir á metunum.
Alls batnaði því staða ríkissjóðs
og ríkisstofnana um 36,1 millj. kr.
í stað þess, að á árinu 1957 versn-
aði hún um 6 millj. kr.
Viðskiptabankarnir
Útlánaaukning hjá viðskipta-
bönkunum fjórum á árinu 1958
nam 438,9 millj. kr., og er það
rúmlega tvöföld aukning á við
árið áður og meiri útlánaaukn-
ing en nokkru sinni hefur átt sér
stað fyrr. Flokkun útlána sýnir,
að hlutur sjávarútvegs og sjávar-
vöruiðnaðar í útlánaaukningunni
er langsamlega stærstur. 199,0
millj. kr. eða um 45%. Næst
kemur landbúnaður með 71,5
millj. kr., verzlun með 67,4 millj.
kr. og iðnaður með 52,2 millj.
króna. Er þetta í fyrsta skipti
sem Landsbankinn birtir tölur
um flokkun útlána, en sérstak-
lega er tekið fram, að flokkun-
ina beri að taka með varúð, þar
sem hún hljóti að vera mjög
ónákvæm. Einkum veldur erfið-
ileikum, að fjöldi fyrirtækja
stundar fleiri en einn atvinnu-
rekstur og er þá yfirleitt tekinn
sá kostur að flokka öll útlán til
slíkra fyrirtækja undir þann at-
vinnurekstur, sem mestu máli
skiptir hjá hverju þeirra. Er
einkum bent á, að hætt sé við, að
ýmislegt, sem betur ætti heima
undir iðnaði, sé flokkað með
verzlun. Einnig ber að hafa í
huga, að flokkunin er alls ekki
í samræmi við flokkun Hagstof-
unnar á mannfjölda í hinum
ýmsu atvinnugreinum. Þannig
verður við lánaflokkunina að
taka undir útgerð bæði vinnslu
og verzlun með sjávarafurðir og
Húseign
í miðbænum á eignarlóð til sölu. Möguleikar á stórri
viðbyggingu með inngangi frá tveim umferðagötum.
Hentugt fyrir iðnfyrirtæki, heildsölu eða félags-
heimili.
RANNVEIG ÞORSTEINSDÖTTIR hrl.
Málflutningur — Fasteignasala
Laufásvegi 2. — Sími 19960 »
NÝR SÍMI
2446 6
(3 línur)
Vinsamlega klippið auglýsinguna úr,
því síminn er ekki í skránni
Sælgætisgerðin Opal hf.
Skipholti 29
sama er að segja um landbúnað-
arafurðir.
Sparisjóðirnir
Útlán sparisjóða á árinu 1958
námu 106,7 millj. króna og er
ekki til flokkun um þau útlán.
Þó er talið fullvíst, að mjög stór
hluti af útlánum sparisjóða,
einkum hinna minni, hafi farið
til húsbygginga. Vaxandi hluti
útlánanna síðustu árin mun þó
hafa farið til atvinnurekstrar,
sérstaklega verzlunar, einkum
eftir að Samvinnusparisjóðurinn
og Verzlunarsparisjóðurinn voru
settir á stofn. Útlánaaukning
sparisjóðanna hefur vaxið mjög
siðustu árin og var nærri því
þrefalt meiri 1958 en árið 1955,
byggist hún að mestu leyti á
aukningu spariinnlána; en það
hefur átt mikinn þátt í þessari
þróun, að nýir og öflugir spari-
sjóðir hafa vaxið upp á tíma-
bilinu.
Fjárfestingarlánastofnanir
Eins og kunnugt er starfa ýms-
ar stofnanir, sem veita löng lán
til fjárfestingar og byggist starf-
semi þeirra á framlögum ríkis-
sjóðs, verðbréfakaupum bank-
anna, bæði vegna íbúðabygg-
inga og raforkuframkvæmda, og
erlendum lánum, sem Fram-
kvæmdabankinn hefur tekið á
undanförnum árum og síðan end
urlánað innan lands. Árið 1954
námu lánveitingar þessara stofn-
ana 150 millj. kr., en árið 1958
höfðu þær aukizt í 441 millj. kr.
Þess ber þó að gæta, að um veru-
legar lánveitingar hefur verið að
ræða milli fjárfestingarlána-
stofnana innbyrðis (106 millj.
kr. 1958), þannig að lánveiting-
ar til atvinnuveganna eru all-
miklu lægri, en heildartalan gef-
ur til kynna. Þarna er að mestu
leyti um að ræða þau erlendu
lán, sem Framkvæmdabankinn
hefur tekið á undanförnum ár-
um, en síðan endurlánað Fisk-
veiðasjóði, Raforkusjóði og Rækt
unarsjóði. Einnig hefur veðdeild
Landsbankans lánað Byggingar-
sjóði allverulegar fjárhæðir.
Lánveitingar Flramkvæmda-
bankans, sem er stærsta fjárfest-
ingarlánastofnunin, námu 219
millj. króna árið 1958 og höfðu
þá meir en sexfaldazt frá árinu
1954, og er að miklu leyti um að
ræða erlent lánsfé, sem bankinn
endurlánar innan lands, eins og
áður er sagt.
□-
-□
Valdimar Björns-
son kjörinn í
stjórn A. S. F.
í VESTUR-ÍSLENZKA blaðinu
Lögberg, frá 25. júní, er skýrt frá
því að Valdimar Bjömsson fjár-
málaráðherra Minnesotafylkis,
hafi verið kosinn í stjórn
American Scandinavian Found-
ation. Getur blaðið þess að Vaidi-
mar hafi um langt árabil starfað
á vegum félagsskaparins í heima-
borg sinni. Minniapolis.
□-
Sigurjóna
Minning
F. 4. okt. 1894. — D. 29. júlí 1959.
Sigurjóna var fædd í Brands-
búð á Arnarstapa á Snæfellsnesi
4. okt. 1894.
Foreldrar hennar voru Jón
Jónsson og Steinunn Jónsdóttir.
Sigurjóna heitin dvaldi skamm-
an tíma í foreldrahúsum. Hún
fór snemma að vinna fyrir sér
hörðum höndum löngu fyrir 'eim
ingaraldur, og þá í mjög misjöin-
um vistum, eins og þær voru á
þeim árum. En flestir munu hafa
keppzt um það, að fá hana í ails
konar vinnu, því trúmennska,
lipurð og dugnaður voru góð
meðmæli í þá daga. Hún mun
hafa verið komin fast að ferm-
ingu, er -íún fór til Þorsteins
Jónsonar og Margrétar Einai s-
dóttur, er bjuggu í „Þorsteius-
húsi“ í Ólafsvík.
Oft minntist hún á Margráti og
heimili hennar, sem fyrirmynd
þess bezta, er hún hafði kynnst
á þeim árum.
Þótt dvöl hennar væri stutt
á æskustöðvum, þá var eins og
birti alltaf yfir henni, þegar hún
minntist eitthvað á þær eða það-
an.
Til Reykjavíkur fluttist hún
svo árið 1913 og réði sig þá til
Jóhannesar Magnssonar og Dcró
theu Þórarinsdóttur á Bræðra-
borgarstíg 15.
Við hjón þessi og börn þeirra
tengdi hún vináttubönd, sem
aldrei brustu.
Árið 1920 giftist hún eftirlif-
andi manni sínum Árna Jónas-
syni frá Stóra-Vatnshorni í
Haukadal, og flutti þá með hon-
um vestur í Dali. Þar voru pau
búsett til ársins 1934, að þau
H júkrunarkona
óskar eftir 2ja herbergja íbúð, sem fyrst. Upplýs-
ingar í síma 1-6358.
Smurstöðin Sœtúni 4
Seljum allar tegundir af smurolíu.
Fljót og góð afgreiðsla. Sími 16-2-27.
Jónsdóttir
fluttu aftur til Reykjavíkur.
Eina dóttur barna, eignuðust
þau Þuriði að nafni. Einnig hefur
dóttir Þuríðar, Steinunn Ingóits-
dóttir, verið undir handleiðslu
Sigurjónu frá því fyrsta.
Ég, sem rita þessar fátæklegu
linur, átti því láni að fagna, að
kynnast þessari góðu konu, bví
að ég átti heima hjá þeim hjónum
um 7 ára skeið.
Ávallt var mjög gestkvæmt á
heimili hennar,- enda var henni
gestrisnin í blóð borin. Ánægj-
an skein af andliti hennar hversu
mikið sem hún hafði að gera,
þegar hún var að tala við gesti
sina og veita þeim.
Hún var mjög sönghneigð og
unni ljóðum og list, anda kona
vel gefin.
Oft vakti það undrun mír.a
hvað hún vissi mikið í ættfræði,
þótt hún hefði aldrei haft tíma
sökun annríkis að lítá í bók, að
heitið, gæti, og hvað skilningur
hennar var víðtækur. Það var
eins og að hún vissi þetta a'lt,
sem flestir þurfa að læra. Hún
átti svo mikið af þessu svo k-i'l-
aða brjóstviti, sem hefur veiið
aðall íslenzkrar alþýðu frá upp-
hafi vega.
Hún var mjög dul um sína hagi
og kvartaði ekki, þótt hún væri
oft mikið lasin, sérstaklega nú
síðustu árin.
í dag verður Sigurjóna til
moldar borin. í sambandi við vini
hennar og nánustu vandamenn
dettur mér í hug fi’ægur máls-
háttur, er hljóðar eitthvað á
þessa leið: Eilíf eign er aðeins
hið horfna.
Ég kveð svo Sigurjónu Jóns-
dóttur með þökk og virðingu fyr-
ir það sem hún var mér frá okkar
fyrstu kynnum.
Jóh. Ásgeirsson.
Silungsveiði
Nú gr bezti tíminn að veiða Silung í Reyðarvatni
og Uxavatni. Veiðileyfi seld í Verzl. Veiðimaðurinn,
Verzl. Sport, Hans Petersen, Bókabúð Olívers Steins,
Hafnarfirði, Sig. Erl., Keflavík. K.f. Árnesinga,
Selfossi, Stangaveiðifélag Borgarnesi.
STANGAVEIÐIFÉLAG REYKJAVlKUR
Volga /958
ekinn 3000 km Vagninn
er allur sem nýr, til sýnis
og sölu í dag.
Ém
Tjarnargötu 5, sími 11144
VlOtÆKJAVlNNUSlOfA
OG VIOt/tKJASALA
Laufásvegi 41. — Sími 13673.