Morgunblaðið - 29.01.1964, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLADIÐ
Miðvikudagur 29. jan. 1963
Fiskverðið
Frá umræðum á Alþingi í gær um ráð-
stafanirnar vegna sjávarútvegsins
Davíff Ólafsson var framsögru-
maður nefndarálits meirihluta
fjárhagsnefndar, en ásamt hon-
um skrifa undir álitið Sigurður
Ingimundarson (A) og Matthías
Á. Mathiesen. Sagði hann, að til
þess að greiða fyrir meðferð
málsins hefði þótt rétt að bjóða
fulltrúa frá Alþýðubandalaginu,
sem ekki á sæti í nefndinni, að
fylgjast með störfum hennar. —
Tók Lúðvík Jósepsson þátt í
störfum nefndarinnar við athug-
un málsins.
Nefndarálit meirihlutans er
svohljóðandi:
„Nefndin hefur haft frv. þetta
til athugunar, en ekki orðið sam-
mála um afgreiðslu þess, og mun
minni hlutinn (EÁ og SkG)
skila séráliti.
Nær öll framleiðsla sjávaraf-
urða í landimi byggist á þvi, að
unnt sé að selja hana á erlend-
um mörkuðum. Á hinum ýmsiu
mörkuðuim vorða útflytjendur
þessara afurða að selja vörur
sínar í harðri samkeppnd við
sams konar afurðir frá öðnim
þjóðum. í slíkri samkeppni gild-
ir fyrst og fremst það tvennt, að
gæði vörunnar séu samkeppnis-
faer og að verðið, sem krafizt er,
sé í samiræmd við markaðsverð á
sambærilegri vöru á þeim tíma,
sem salan fer fram.
Óhætt mun að segja, að hvað
gæðin snertir standi íslenzkar
sjávairafurðir vel að vígi í sam-
keppninni. Yfirleitt mun svo
vera, að gæði þeesara afurða
standasf fullkomlega samanburð
við það, sem annars staðar þekk
ist, þótt aldrei megi slaka á sjálf
sögðum kröfum í því efni.
Um verðlagið og samkeppnis-
aðstöðuna á því sviði gegnir allt
öðru máli. í>a.r hefur framleiðslu
kostnaður vörunnair úrslitaáhrif,
en einn veigamesti þáttur hans,
auk verðs á hráefninu, er
vinpslukostnaðurinn. Veigamik-
iH liður í vinnslukostnaðdnium,
aftur á móti, eru vinnulaun þau,
sem greidd eru til þeirra, sem
starfa beint eða óbeint að vinnsl
unni. Breytingar á vinnulaunum
hafa því mikil áhrif á fram-
leiðslukostnaðinn og þar með á
samkeppnisaðstöðuna.
Á sl. ári mun láta nærri, að
laun við fiskframleiðslu hafi
Ihafi hækkað um ekki minna en
30% og jafnvel meira í sumum
tilvikum. Ljóst var, að slíkar
stökkbreytingar á kaupgjaldi vi$
framleiðslu útflutningBafurð-
atma hlutu óhjákvæmilega að
leiða til stöðvunar framleiðsd-
unnar, etf ekki yrði að gert, þar
sem þser leiddu til stórhækkaðs
framleiðslukostnaðar, sem gat
ekki fenigizt greiddur í söluverði
afurðanna á erlendum mörkuð-
um.
Megintilgangur þessa frv. er
að gera ráðstafanir til ,að fram-
leiðslan geti gengið áfram með
eðlilegum hætti, með því að
bæta henni að nol^kru þær kaup
hækkanir, sem orðið hafa, og er
þá miðað við þá 15% kauphækk-
un, sem var samið um í des. sl.,
svo sem nánari grein er gerð
'fyrir í athugasemdum við frv.
Þá er enn fremur gert ráð fyr
ir því, að vegna sérstakra erfið-
leika togaranna verði greiddur
styrkur til rekstrar þeirra um-
fnam það, sem togaraútgerðin
kamn að fá úr Aflatryggingasjóði
vegna aflabrests, svo og til sér-
stakirar fiskileitar fyrir togara-
flotann, sem mjög hefur átt við
afllaleysi að stríða -nú um nokk-
urt skeið.
Bein afleiðing af kauphækkun
um þeim, sem urðu í des. sl., og
í samræmi við þær er hækkun
®ú á greiðslum til almannatrygg
inga, sem gert er ráð fyrir.
Loks er svo gert ráð fyrir, að
áður fyrirhugaðar lækkanir á
niðurgreiðslum verði ekki látn-
ar koma til fraimkvæmda að svo
stöddu.
Kostnaður af ráðstöfunum
þeim, sem frv. gerir ráð fyrir,
er áætlaðu,r 210 millj. kr., og er
iagt til, að tekna verði aflað til
greiðslu á þeim kostnaði með
hækkun söluskatts úr 3% í 5%.
Með úrskurði yfirnefndar verð
lagsráðs sjávarútvegsins hinn 20.
jan. sl. var á grundvelli lagamna
um verðlagsráð ákveðið, að á
þeirri vetrarvertíð, sem nú er
hafin, skyldi fifkverð til veiði-
skipanna vera hið sama og það
var á vetrarvertíð 1963.
Útvegsmenn hafa talið, að
aukinn útgerðarkostnaður, m.a.
af hækkunum kaupgjalds, skerði
mjög rekstrairgrundvöll útgerð-
arinnar. Sjómenn telja ekki rétt-
mætt, að þeir fái ekki hækkun
á sínum launum í nokkru sam-
ræmi við almennair launabreyt-
ingar í landinu, en laun þeirra
ákvarðast að meginhluita til atf
aflaverðmætinu.
I>að verður ekki vetfengt, að
launa- og verðlagsbreytingar
þær, sem orðið hatfa í landinu
á sl. ári, íþyngja allverulega út-
gerðarrekstrinum, og enn frem-
ur er það ljóst, að launalhækk-
anir á sl. ári hafa rýrt aðstöðu
sjómanna, ef borið er samam við
þá, sem í landi vinna. Hvort
tveggja þetta hefur óheppileg
áhrif á þróun útgerðarinnar í
heild.
Meiri hluti nefndarinnar hef-
ur því að athuguðu máli og I
samráði við ríkisstjórnina ákveð
ið að leggja til, að tekið verði
upp í frv. ákvæði um heimild
fyrir ríkissfjómina til að greiða
6% viðbót við það fiskverð, sem
ákveðið hefur verið.
Aðrar tillögur til breytinga á
írv., sem meiri hluiti nefndarinn-
ar gerir, einnig í samráði við
ríkisstjórnina, eru í sambandi
við greiðslu styrks til togaranna
og miðar sú breyting að því að
taka af öll tvímæli um, að við
úthlutun til togaranna saimkv.
2. gr. skuli miðað við þá togara,
sem gerðir voru út á árinu 1963,
en jafnframt sé heimilf að út-
hluta einnig til togara, sem
kunna að verða gerðir út á ár-
inu 1964, en voru ekki gerðir út
á árinu 1963.
Aukin útgjöld vegna viðbót-
aírinnar við fiskverðið er áætlað
að nemi sem svarar því, að
hækka þurfi söluskattinn samkv.
5. gr. frv. um 14, í 514%, en sú
upphæð er áætluð 52.5 millj. kr.
Loks er svo breytingartillaga
við 6. gr., þar sem kveðið er á
um, að ríkisstjórnin beiti sér fyr
ir því, ef nauðsynlegt verður tal-
ið að fresta verklegum fram-
kvæmdum ríkisins, að aðrir að-
ilar geri sambærilegar ráðstaf,-
anir varðandi framkvæmdir
þeirra.
Meiri hluti nefndarinnar legg-
ur því til, að frv. verði sam-
þykkt með eftirfarandi
BREYTINGUM:
1. f stað fyrri málsgr. 2. gr.
koma tvær málsgr., svo hljóð-
andi:
Á árinu 1964 greiðir ríkissjóð-
ur Aflatryggingasjóði 51 millj.
kr., er stjórn sjóðsins úthlutar
til togara, sem gerðir voru út á
árinu-1963. Skal úthlutunin mið-
ast við úthaldstíma togara og að
öðru leyti fara eftir reglum, sem
sjávarútvegsmálaráðherra setur,
að fengnum tillögum stjórnar
Aflatryggingasjóðs. Heimilt er
að úthluta af fé þessu, eftir hlið
stæðum reglum, til togara, sem
voru ekki gerðir út 1963, en eru
gerðir út 1964.
Úthluturi samkvæmt 1. málsgr.
þessarar gr. er bundin því skil-
yrði, að samið hafi verið um
greiðsilu lána, sem hvíla á við-
komandi togara og eru í van-
slulum við Ríkisábyrgðasjóð.
2. Við 2. gr. bætist ný máls-
gr., svo hljóðandi:
Frá 1. jan. 1964 er ríkisstjórn-
inni heimilt að greiða sem svar-
ar 6% viðbót við það ferskfisk-
verð, sem ákveðið var* með úr-
skurði yfirnefndar verðlagsráðs
sjávarútvegsins 20. janúar ‘1964.
3. í sfað „5%“ í 1. og 3. máls-
gr. 5. gr. ^emuir: 514%.
4. 6. gr. örðist svo:
Rikisstjórnin skal leita sam-
starfs við lánastofnanir, sjóði,
sveitarstjórnir og einkaaðila um
.að halda fjárfestingairfiram-
kvæmdum á árinu 1964 innan
hótflegra takmarka, og er í því
skyni heimilt að fresta til ársins
1965 verklegum framkvæmdum
ríkisins, sem fé er veitt til í
fjárlögum fyrir árið 1964. Sama
gildir um greiðslu framlaga til
framkvæmda aríharra aðila, sem
ákveðin eru í fjárlögum 1964.
Alþingi, 27. jan. 1964.
Davíð Ólafsson, form., frsm.
Sigurður Ingimundarson,
íundaskr.
Matthías Á. Mathiesen.
Davið Ólafsson.
Úr ræðu Davíðs Ólafssonar
Davíð Ólafsson gerði nefndar-
álitinu ýtarleg skil. Hér fara á eft
ir nokkrir kaflar úr ræðu hans:
„Þær ráðstafanir, sem gerðar
voru með efnahagsmálalöggjöf-
inni 1960, miðuðu að því að
tryggja sjávarútveginum rekstrar
grundvöll, og atvinnugreinarnar
störfuðu þá á jafnvægisgrundvelli
við eðlilega samkeppnisaðstöðu
innbyrðis. Það var ætlun ríkis-
stjórnarinnar frá byrjun, að halda
þessari stefnu og var í upphafi
m.a. felldar niður uppbætur til út
flutningsframleiðslunnar og marg
víslegar aðrar ráðstafanir • voru
gerðar í því skyni að skapa þessi
skilyrði fyrir framleiðslu og sölu
sjávarafurðanna og skapa eðli-
legt jafnvægi í þjóðarbúskapnum.
Allt fram á árið 1963 má segja,
að sjávarútvegurinn í heild hafi
haft hagstæðan starfsgrundvöll.
Enda er því ekki gð neita, að nátt
úran var fyrr á þessu tímabili
hagstæð og gjöful að því, er fisk-
aflann snertir og það átti vissu-
lega sinn þátt í því að skapa þetta
ástand. En við höfum áður haft
reynslu af því, að jafnvel mikill
afli og góð náttúruskilyrði nægðu
ekki til þess að skapa öruggan
starfsgrundvöll fyrir útveginn.
Erfiðleikar togaranna
Undantekning frá þessu má
segja, áð hafi verið togararnir.
Þegar á árinu 1961 komu í .ljós
erfiðleikar í rekstri togaranna,
sem voru þá kenndir að nokkru
leyti aflabresti, en af þeim, sem
togaraútgerð stunduðu, kom einn
ig fram sú skoðun, að hluta a.m.k.
væru erfiðleikarnir því að kenna,
að togurunum hafði verið mis-
munað í uppbótarkerfinu, sem
gilti á árunum eftir 1960 og sem
talið var, að hefði bitnað á tog-
urunum“.
Áhrif landhelgisútfærslunnar
„Ef við lítum fyrst á afla tpg-
aranna og þá aflarýrnun, sem hef
ur orðið í rekstri þeirra nú undan
farin ár, var það ljóst þegar frá
byrjun og raunar gengið vitandi
vits að því, þegar landhelgin var
færð út í 12 mílur, að togararnir
mundú hljóta af því nokkurt á-
fall, en þar urðu heildarhagsmun-
ir að sitja í fyrirrúmi og buðu þá
útfærslu í 12 mílur, eins og fram-
kvæmd var. En eins og ég sagði
áðan, var fyrirsjáanlegt, að áhrif-
in mundu bitna að nokkru leyti á
togurunum og hafa einnig komið
fram í minnkandi áfla þeirra.
Þegar á árinu 1958, áður en út-
færslan kom til, var gerð tilraun
til þess að meta, hversu mikið
þetta aflatap togaranna mundi
geta orðið. Það var þá ljóst og er
ljóst síðan, að það er mjög erfitt
að meta slíkt nákvæmlega. Það
eru ýmis atvik, sem koma þar til
greina. En við þær aðstöður, sem
þá voru og gengið var út frá við
þá athugun, komust menn að
þeirri niðurstöðu, að við venju-
legar kringumstæður mætti gera
ráð fyrir, að togari mundi hafa
misst um 600 lestir af ársafla sín-
um vegna útfærslunnar.
Afli á fjarlægum miðum bregzt
En menn vonuðu þá, að afli á
fjarlægum miðum mundi geta
bjargað a.m.k. nokkru, ef ekki
öllu í þessu efni og má segja, að
það hafi ekki verið óeðlilegt mið-
að við þá þróun, sem hafði verið
í þeim aflabrögðum einmitt á ár-
inu 1959 og 1959 svo aftur, því að
á árinu 1958 fengu togararnir nær
54% af sínum afla á fjarlægum
miðum. Árið 1959 hækkaði þessi
hlutfallstala upp í rúmlega 60%,
en þegar á árinu 1960 varð ljóst,
að hér varð að verða breyting á
og raunar seint á árinu 1959 eða
seinni part ársins 1959 kom í ljós,
að þær vonir, sem menn höfðu
gert sér um mikinn afla á fjar-
lægum miðum, rættust ekki, því
að árið 1961 fór þetta hlutfall
niður í nær 30% og 1962 niður í
23%, 1963 liggja efcki fyrir nein-
ar tölur, en það er ekki gerandi
ráð fyrir því, að Jilutfallið hafi
verið hærra á því ári heldur en
varð á árinu 1962.
Fjarlægðarmiðin hafa sem sagt
ekki gefið þann afla, sem menn
höfðu vonað. Af því hefur aftur
leitt, að togararnir eru þeim mun
háðari heimamiðunum en gert
var ráð fyrir á þeim tíma, þegar
landhelgin var framlengd. Þetta
hefur að sjálfsögðu áhrif á þýð-
ingu heimamiðanna fyrir togar-
ana og þar með þýðingu útfærslu
landhelginnar fyrir afkomumögu
leika og aflamöguleika togar-
anna. Þetta er nauðsyiilegt, að
menn hafi í huga, þegar reynt er
að meta afkomu togaranna og af-
komuhorfur.
Afli íslenzkra togara minnkar
meira en erlendra
1 Annað atriði, sem kom í ljós
við þessa athugun, var, þegar
gerður var samanburður við er-
lenda togara, sem stunda veiðar
á sömu miðum, skip af sömu
stærð og sömu gerð, þegar gerð
var athugun á vinnufyrirkomu-
lagi um borð í skipunum. Það
liggur óvefenfjanlega fyrir, að
erlendir togarar af sömu stærð og
gerð og sömu miðum hafa slíkt
fyrirkomulag um borð í sínum
skipum, sem gerir þeim kleift að
hafa mun færri menn á skipunum
en tíðkast á íslenzku skipunum.
Áður fyrr var það nokkurn veg-
in regla, að íslenzku skipin öfl-.
uðu meira og mun méira við sam
bærilegar aðstæður en erlendu
skipin. Og það má þá segja, að
miðað við það hafi ekki verið ó-
eðlilegt að hafa fleiri menn til
þess að vinna að aflanum um
borð. Þetta virðist nú því miður
vera breytt á seinni árum. Ef bor-
inn er saman afli íslenzku skip-
anna við afla erlendu skipanna
við samþærilegar veiðar og sam-
þærileg skip, þá er ljóst, að afli
allra skipanna hefur minnkað, en
íslenzku skipanna þó meira.
En það er hins vegar einnig
ljóst af upplýsingum, sem fyrir
liggja dð hinir erlendu sjómenn
fá meiri tekjur miðað við sömu
aðstöðu og liggur það vafalaust í
vinnufyrirkomulaginu um borð.
Nú tíðkast það mjög að ræða um
vinnuhagræðingu, framleiðslu-
aukningu hjá atvinnuvegunum og
hér er vissulega verðugt verkefni
fyrir viðkomandi aðila og sér-
fræðinga á þessu sviði. Mjög at-
hyglisvert er I þessu sambandi að
líta á það, sem gerzt hefur í síld-
veiðunum. Þar hefur breytt veiði-
tækni og betri»> tæki gert það
mögulegt að fækka mönnum i
skipunum um nær 34—40% jafn-
hliða því, að vinnan er gerð létt-
ari, en aflinn hefur þó aukizt.
Hér gildir það eins og í öllum at-
vinnurekstri að laga sig eftir
breyttum tímum og breyttum að-
stæðum“.
Útvegurinn getur ekkí risið
undan kauphækkununum
„Á árinu 1963 varð sú þróun
í kaupgjaldsmáluim í landinu
sem hafði úrslitaþýðingu fyrir
sjávarútveginn. Það var augljóst,
að þessi atvinnuvegur, sem bygg-
ir afkomu sína öðrum þræði á
þvi að selja afurðir sínar á er-
lendum mörkuðum, gat ekiki und
ir neinum kringumstæðum risið
undir þeirri 30% kauphækkun
eða mieira raunar, sem bún var
í sumum tilfellum. Þetta var öll-
um ljóst og margviðurkennt og
raunar ekki umdeilt atriði. Lausn
venkfallsins í desember 1963
hafði ríkisstj. eirns og getið er
um í aths. við þetta frv. lýst þvi
yfir og að hún miundi gera ráð-
stafanir, til þess að mæta þeirri
15% kauphætokun, sem þá var
samið um' og þetta frv., sem hér
liggur fyrir, er raunverulega
fram borið til þess. Það eru farn-
ar tvær leiðir í meginatriðum,
þ.e.s. að lækka útflutningsgjöld
af sjávarafurðum eða vissum
flokkum þeirra og greiða styrki
til togaranna og til vinnsl*
stöðva, eða til frystihúsanna“.
FiskverSið
„Það var Ijóst, að brevt-*
ingar í efnahagslífinu, sem urðu
á sl. ári, hlutu einnig að hafa
óhagstæð áihrif á útgerðina, ekki
aðeins á fiskvinnsluna. Og þá
einnig á afkiomu sjómanna. Kom
þetta að sjálfsögðu mjög qþýrt
í ljós við úrskurð verðlagsnefnd-
ar sjávarútvegsins 20. janúar sl.,
að hér var um vandamál að
ræða, sem þurfti úrlausnar við.
Það þótti hins vegar ekki ástæða
að fresta framlagningu frv. á
þeim tíma, til þess að — en hins
vegar ætlazt til þess, að málið
yrði athugað nánar í meðföruim
þingsins.
Með þessum úrskurði yfir-
nefndar verðlagsnefnar sjávar-
útvegsins, var á gi'undiyelli 1. um
verðlagsráð ákveðið, að á þeirri
vetrarvertíð, sem nú var hafin,
skyldi fiskverð til veiðiskipanna
verða hið sama og það var* á
vetrarvertíð 1963, þ.e.a.s. sama
mieðalverð skyldi gilda. Útvegs-
menn hafa talið, að aukinn út-
gerðarkíjstnaður, sem m. a. staf-
ar af hsékkunum kaupgjalds, hafi
skert rekstrargrundvöll útgerð-
arinnar og sjómenn telja, að þeir
fái ekki hækkun á sínum laun-
um í nokkru samræmi við al-
mennar launabreytingar í lamd-
inu, en þeirra lauon ákvarðast að
meginhluta til á aflaverðmætinu.
Það verður ekki vefengt og hef-
ur rauníyf ekki verið vetfengt, að
launa- og verðlagsbreytingar
þaer, sem orðið hafa í landinu á
sl. ári, íþyngja allverulega út-
gierðarrekstrinum og ennfremur
er það ljóst, að launahækkanir
á sl. ári hafa rýrt aðstöðu sjó-
manna, ef borið er saman við þá,
sem í landi vinna. En segja má,
að hvort tveggjr. þetta hafi
óheppileg áhrif á þróun útgerð-
arinnar í heild. Ein af þeim
brtt., sem n. flytur, snertir þetta
atriði. Þar er lagt til, að frá 1.
jánúar 1964 skuli ríkisstj. heim-
ilt að greiða sem svarar 6% við-
hót við það fe.-skfiskverð, sem
ákveðið var með úrskurði yfir-
nefndar verðlagsráðs sjávarút-
vegsins 20. janúar sl.
Sjómenn hafa fengið hækkaða
kauptryggingu. til samræmis við
almennar kauphækkanir, sem
urðu í landinu á sl. ári. Það er i
samningum ákvæði um það, að
verðhækkanir á kaupgj aldi,
hækki kauptrygging sjómanna i
samræmi við það. Þann kostnað
verður útgerðin, að greiða, etf
ekki aflast fyrir tryggingu, sem
kallað er og er það að sjálflsögðu
þungur baggi einmitt, þegar illa
gengur með áflabrögð. Það er erf
iðara að gera samanburð á kaupi
sjómanna þeirra, sem í landi
vinna, þegar reiknað er með
hlut, því að þar kemur aflaverð-
mætið inn í og auðvitað má
Frh. á bls. 23