Morgunblaðið - 29.01.1964, Síða 17

Miðvikudagur 29 }an. 1963
M3*GpNBlAÐIÐ
17
Jón Eiríksson frá Volaseii
Hlinniiig
29. jan. 1880 — 24. des. 1963.
MÉK er ljúft og skylt að minn-
ast hans. Við vorum félagar og
nánir samstarfsmenn í meira en
Ihálfa öld. Á okkar vináttu féll
aldrei slÁiggi svo ég muni. Hann
var í mínum huiga sérstakur
ágætisimaður, en þess skal þó
getið, að ég hefi ekki hitt nema
gott fólk á minni leið frá æsku
til elli. Hann var óvenju vinsæll
rriaður sökum góðvildar sinnar
og hressilegrar framikamu. Það
sem mestu skipti, var sá traust-
leiki sem fylgdi honum. Strax
við fyrstu kynni fundu saimferða
mennirnir til örygigis í návist
Ihans. Hann var einstakur manna-
og dýravinur, mátti ekkert aumt
sjá, en einnig sá traustasti í
Ihverri raun, sem óg hefi orðið
sam.ferða. Öruggur förunautur
yfir krapabólgin jökulvötn milli
skara, og einnig í sæti við sæng
Ihelsjúkra sveitunga sinna. Til
hans var oft leitað, þegar mest
á reið, og hann neitaði aldrei
Ihjálparbeiðni svo ég vissi til.
Honum var nautn í því að
Ihjálpa, þótt á tæpasta vaðið væri
teflt.
Ég vil vona, að aðrir samstarfs
menn minnist ættar hans og tali
um bóndann, hreppstjórann,
sýslunefndarmanninn, trúnaðar-
mann Búnaðarfélags íslands,
cbeildarstjórann hjá kaupfélagi
A-8fcaft. — sláturhússtjórann,
forðagæzlumanninn 0. s. frv. En
vil hér geta þess, sem mér er
minnisstæðast frá því að ég sá
Ihann í fyrsta sinn í Bjarnanesi,
umkomulausan tökudreng. Ég
var þá 5 ára' gamall snáði hjá
foreldrum mínum. „Þetta. er 'hann
Nonni litli frá Brattagerði,
„sagði móðir mín. Faðir hans,
Éiríkur bóndi í Einholti á Mýr-
um, féll frá með sviplegum
Ihætti, og jörðin þeirra er nú um-
flotin vatni. Ekkjan, þótt dug-
mikil sé, treystist ekki til að búa
þar áfram, og því verða börnin
að dreifast á bæina til þeirra,
sem vilja taka þau fyrir mat-
vinnunga. Einn drengurinn verð-
ur hér hjá okkur — hann Stjáni
— Kristján, síðar bóndi á Núpi
á Berufjarðarströnd, og svo
„afi“ í Barnaskóla Austurbæjar
í Reýkjavík. Nú liðu árin með
íhægum hraða, og við fluttuim
að Stafafelli í Lóni 1091, en
Nonni gerðist vinnumaður í
Hólum, orðlögðu ágætis heimili.
Kristján, sem var eldri, gerðist
brátt _bóndi í Lóninu, og bróðir
hans Nonni, fluttist þá einnig
upp yfir Almannaskarð og er
ráðinn vinnumaður að Stafafelli
upp úr aldamótu.ium. Tekur
hann þar þátt í hinum margvis-
legu störfum, er þar biðu hans,
til sjós og lands. Þá hófst sam-
starf okkar. Árið 1904 fer Jón
til Hvanneyrarskólans og var þar
við búnaðarnám í tvö ár hjá
Hirti Snorrasyni skólastjóra. —
Fékk hann þar nokkra góða og
dugmikla skólabræður — vor-
menn íslands. Einn þeirra, var
einnig Austur-Skaftfellingur að
uppeldi, Jörundur Brynjólfsson,
siðar alþingisimaður. Hann er af
eett hinna sterku Hafnarbræðra
í Borgarfirði eystra. Tel ég satt
vera, að varla mátti í milli sjá,
hvor þeirra Skaftfellinganna
diugði betur við nám og starf.
En Hjörtur taldi þá með dug-
mestu piltum, sem skólann hefðu
sótt.
Þegar Jón Eiríksson búfræð-
ingur kom heim í sveit sína, gerð
ist hann strax jarðabótamaður
hjá Búnaðarfólagl Lónsmanna,
sem þá hét Búnaðarfélag Bæjar-
Ihrepps, og barnakennari á vetr-
um. Var lausamaður, en hafði,
sem áður heimili á Stafafelli og
var þar oftast um sláttinn, enda
étti hann þar hesta og kindur.
Byggði hesthús og fjárbús, sem
enn stendur og ber nafn hans
Jónshiús. Hann gerðist hvatamað-
ur hvers konar umbóta í sveit-
inni, var afbragðs verkamaður
og sérstaklega vandvirkur. Eitt
Bumar var hann við síldveiðar
hjá Stangeland á Fáskrúðsfirði.
Á þessum árum var mjög til
hans leitað, ef hieimilin í sveit-
inni þurftu mannhjálpar við.
Voru læknisvitjanir áhættumesta
starfið, hvernig sem viðraði og
végir voru, öll vötn óbrúuð.
Sumarið 1908 slasaðist Jóm hættu
lega við byltu af hestbaki, en
fékk fullnaðarbata eftir alllanga
legu. Þorvaldur Pálsson læknir
lagði ráðin á um meðferð sjúkl-
ingsins og var mikið yfir honum
eftir slysið. Annars var Jón
heilsuihraustur og hetja í baráttu
hversdagslifsins.
Hann var hestamaður, og átti
jafnan góða og trausta hestá,
mikill ferðamaður. Var manna
fróðastur um ættir skaftfellskra
gæðinga og nöfn þeirra. Tel ég
skaða mikinn, að ekki var skriifað
upp eftir honum um það efhi,
meðan hann var ungur í anda.
Ættir hornfirzkra góðhesta- því
nú er hér að vakna áhugi ^yrir
að sýna þarfasta þjóninum sóma
eftir áralangt tómlæti.
Sjómaður var Jón einnig hepp-
inn og duglegur. Reri löngum ára
bátum frá Papós — úr Þorgeirs-
staðaklifum. Formaður á seinni
árum. Allra manna fisknastur á
færi. Það var eins og þeir þekktu
færið hans og vildu skoða það,
viðbrögð þess og velting
Á þessum fyrstu tveim tugum
aldarinnar var Lónsisveitin —
Bæjarhreppur —* allfjölmenn.
Nær 250 manns á 17 jörðum, sem
hafa sitt sérbeiti, en fleiri en
einn bóndi voru þá á jörð, t. d.
í Bæ voru þá 6 bændur. Sorg-
lega margir bændur á bezta aldri
dóiu þá, eihkum af lungnabólgu
og fleiri sjúkdómum. Einn þeirra,
sem veiktist snögglega og dó, var
bóndion í Volaseli, Ólafur Sveins
son, bróðursonur séra Jóns
Bjarnasonar í Winnipeig —
Bjarna Sveinssonar prests á
Stafafelli. Ólaifur andaðist sum-
arið 1913 frá ungri konu og einni
dóttur. Heimilið þurtti góðs
manns við, og réðst Jón Eiríks-
sonar þangað um sláttinn. Ekkj-
an var Þorbjörg Gísladóttir,
bónda frá Svínhólum. Hún og
systur hennar voru allar mjög
laglegar eicns og hér er komizt
að orði. Þær voru af ætt séra
Árna Gíslasonar á Stafafelli, sem
margt fríðleiksifólk er frá komið.
Vorið 1915 giftu þau sig Jón og
Þorbjörg og varð hanin upp frá
því bóndi í Volaseli um áratugi,
og oft kenndur við þann bæ til
aðgreiningar frá bTóður sínum
Jóni eldra Eiríkssyni, er lengi
bjó að .Krossi á Berufjarðar-
strönd, og síðar fluttist til Reyð-
arfjarðar, mœtur maður og vel
þekktur um Austurland.
Jón Eirí'ksson frá Volaseli kann
ast flestir við í nálægum 9veitum
til austurs og vesturs. Ég held,
að öllu því fólki hafi þótt vænt
um hann og metið hann mikilis.
Og víst þótti okkur vinum hans
vænt um, að forseti íslands
sæmidi. hann heiðursmierki Fálka-
orðunnar fyrir fáum árum. Okk
úr fannist hann eiga það skilið.
Vinirnir hans mörgu safcna nú
en svona er mannlífið. 84 ár má
teljast hár aldur, svo tæplega er
hægt að heiínta meira. Minning-
in um hann lifir og. má verða
mörgum til fyrirmyndar. Hann
var sonur góður sinnar kæru
fósturjarðar.
Sigurður Jónsson.
Stafafelli.
Hrafnhildur Ein-
arsdóttir Sass
VIÐ höfðum tæplega slitið barns
skónum er vig hittumst fyrst,
Hrafnhildur og ég.
Ég var þá nýflu.tt til Reykj avík
ur með foreldrum mínum, og tel
ég það mitt happ að hafa orðið
nábúi Einars Arnórssonar og
hans fjölskyldu. Þau Einar og
frú Sigríður voru mér ávalt svo
góð, og öll börn þeirra verið mér
dýrmætir vinir síðan.
Hrafnhildur fór ung að árum
utan til menntunar, svo okkar
lefðir skildu oft all lengi, en þeg
ar fundum okkar bar saman aft
ur, þá gleymdist aðskilnaðurinn,
og var eins og við hefðum sézt
í gær og tókum upp okkar glaða
hjal, sem áður, því hún var með
afbrigöum glaðlynd.
Hrafnhildur var glæsileg
heimskona, tignarleg og gáfuð,
en sálin einlæg sem í barni, öll
um þótti vænt um Höbbu.
Hún var sérstaklega vel verki
farin, bæðí til munns og handa,
talaði vel fimm tungumál og víð-
lesin, var allsstaðar heima, hvert
sem umræðuefnið var. Listfeng
í meira lagi. Oft sat hún tímum
saman uppi í Þjóðminjasafni og
ták upp gömul mynstur, sem hún
síðar.saiumaði í undur fögur vegg
teppi og stóila.
Hrafnhildur vár eins og áður
er nefnt dóttir hjónanna Einars
Arnórssonar, hæstaréttardómara,
prófessors og ráðherra og konu
hans Sigríðar Þorláksdóttur John
son. Þau eru bæði látin fyrir
nokkrum árum.
Hrafnihildur var fædd í Reykja
vík 11. septemiber 1916, hún var
næst yngst af stórum systkina-
hóp. Ólst hún upp hjá elsku-
legum fóreldrum og systkinum,
meiri ástúð og virðing ^held ég
vart að finnist milli foreldra og
systkina en þar var.
Hrafnhildur giftist árið 1946
Louis Sass, háskólakennara frá
Omaka Nebraska í Bandaríkj-
unum, og varð Ameríka hennar
heimili upp frá því. Þau eign-
uðust tvö börn, Ann Elísabet og
Louis, sem bæði eru nú á ung.1-
ingsaldri, bæði framúrskarandi
efnileg að gáfum, þeim og föður
þeirra bið ég allrar blessunar
út af þeirra sára missi.
Okkar leiðir lágu aftur sam-
an í New York, þar sem henn-
ar indæla heimili var sem mitt
annað, minntumst við þá oft á
gamla daga á Fróni, og barna-
breka frá æsku okkar. Síðar vor
um við báðar búsettar í Californ-
íu, er maður hennar var kenn-
ari við Berkeley Háskólann, og
þótt ekki værj í næsta hús að
venda, þá reyndum við að sjást
sem oftast, alltaf hlökkuðum við
hjónin til þegar von var á
Höbbu.
Síðan eru nú nokkur ár, þau
hjónin fluttu aftur til New York
borgar, þar sem maður hennar
starfar sem skólastjóri við Pratts
Institute skólann.
Síðastliðið jólakvöld töluðum
við saman í síma, eins og við
vorum vanar án þess að vita að
það var hinzta kveðjan. Hún
andaðist á nýjársdag á heimili
sínu, en við munum hittast aftur,
á því er enginn efi.
Mínar innilegustu samúðar
kveðjur sendi ég öllum aðstand-
endum þessarar fallegu góðu
konu.
Newport Beach, Calif., 10. jan ‘64
Inga Blöndal Davis.
Úlöf Guðmundsdóttir — Minning
Frú Ólöf Guðmundsdóttir and-
aðist á Norðfirði aðfaranótt
þriðjudagsins 21. jan. síðastliðins.
Hún var fædd 28. febrúcir- 1878
á Grímsstöðum á Hólsfjöllum.
Foreldrar hennar voru Guðmund
ur bóndi á Grímsstöðum Árna-
son bónda á Víðihóli Árnasonar
og kona hans Helga Jónsdóttir
bónda á Valþjófsstöðum í Núpa-
sveit Jónssonar. — Árið 1908 gift
ist hún Sigfúsi Syeinssyni kaup-
manni á Nprðfirði. Börn þeirra á
lífi eru Aðalbjörg, gift Árne
Voss, kennara í Kaupmannahöfn,
Guðmundur kaupmaður á Norð-
firði, og Friðjón verzlunarmaður
í Reykjavík, en dáin eru Jó-
Ranna, er gift var Áage Schiödt
lyfsala á Siglufirði, og Sveinn
skrifstofustjóri í Reykjavík. —
Eftir lát manns síns í jan. 1935
dvaldi frú Ólöf ýmist hjá börn-
um sínum á Norðfirði eða í Rvík.
Það var á dimmu kvöldi í
febrúariok 1929, að konan mín og
ég komum á Norðfjörð til þess
að takast þár á hendur störf.
Sóknarnefndin tók á móti okk-
ur á skípsfjöl og. var okkur síð-
an boðið hei-m í Éigfúshúsið.
Þannig atvikaðist það, að heimili
frú Ólafar var fyrsta húsið, sem
við komum inn í, og varð sú
kvöldstund upphaf að æfilöngu
vinfengi. Frú Ólöf kunni ekki að-
eins þá gömlu íhrótt gestrisninn-
ar, að taka hverjum gesti þannig,
að hann kynni uhdir eins vel við
sig undir hennar þaki, — heldur
var allur persónuleiki hennar á
þá lund, að þeim, sem hafði af
henni nokkur kynni, hlaut að
þykja því meira til hennar koma
/
sem kunningsskapurinn varð
lengri. Þegar við fyrstu kynni
var frú Ólöf bæði glaðvær í
framkomu, alúðleg í viðmóti og
samúðarrík í f£Ri, — en reynsl-
an sýndi, að hér var ekki um
að ræða stundarsýnd, heldur
eiginleilia, sem voru svo fast
grópaðir í skapgerð hennar, að
án þeirra hefði hún ekki verið
hún sjálf.
Mér hefir verið sagt, að þegar
frú Ólöf hafi fyrst komið á Norð-
fjörð, hafi hún þegar vakið mikla
aðdáun. Þar fór saman fríðleiki,
þróttur og góðar gáfur, samfara
heilbrigðri lífsgleði- Það var sjálf
sagt ekki neitt meðalmanns hlut-
verk að taka'við húsmóðurstörf-
um á Nesi. Si'gfús maður hennar
hafði mikið umleiks, bæði verzl-
un og útgerð, og þurfti kona hans
oft að veita umsjá sína fjölda að-
komufólks, auk fastra heimilis-
manna. Bæði útiendir og innlend
ir gestir nutu þar stakrar gest-
risni. f opinberu lífi staðarins bar
heimili frú Ólafar hátt, og á þeim
umbrotatímum, sem orðið hafa
í verzlun og atvinnulífi landsins
á þessari öld, varð ekki hjá því
komizt, að ýmsar öldur skyllu á
forsvarsmönnum hinna eldri
stofnana, svo sem kaupmanna-
verzlunarinnar íslenzku, sem á
sínum tíma hafði tekið við af
erlendum verzlunarfyrirtækjum-
Nýjungar hins vegar lítt prófað-
ar í eldi reynsiunnar. Frú Ólöf
var þannig gerð, að hún kunni
vel að greina milU manna og
málefna, og virtist mér hún jafn
an yfir það hafin að gera sér
mannamun í viðkynningu og
vináttu við fólk, hvort sem Það
fór sömu leiðir og hún sjálf í
skoðunum sínum á dægurmál-
um samtíðarinnar, eða kaus aðr-
ar leiðir.
Frú Ólöf Guðmundsdóttir var
trúkona sterk og einlæg. í skoð-
upum sínum var hún frjálslynd
og hafði orðið mjög snortin af
kenningum spiritxsmans, eins og
hann var boðaður af síra Haraldi
Níelssyni. Hún var kirkjurækin
svo, að af bar, og bænarmaður.
Aðal-atriðið í trúarskoðunum
hennar var traustið til guðs, bæn
arsamfélagið og samúðin til sam
ferðafólksins. Og trú hennar og
lífsskoðun gerði það að verk-
um, að hún leit bæði á mót-
læti lífsins og ágreining dægur-
málanna sem tímabundna erfið-
leika, sem einhverntíma yrðu
yfirunnir af kærleikshönd al-
mættisins. Frú Ólöf var mjög ein
læg og hréinskilin, og eitt af út-
litseinkennum hennar var það,
hversu svipurinn var lifandi, og
tjáði með stuttu millibili glað-
værð og alvöni, samúð og sorg.
Væri hún á öðru máli en sá,
er hún ræddi við, setti hún skoð-
anir sínar oftast fram í spurnar-
formi, og með þeirri hófsemi, að
athugasemdir hennar hlutu að
vekja virðingu fyrir henni sjálfri,
hvort sem viðmælandinn var sam
þykkur henni eða ekki. Og svo
nærgætinn var hún um það, sem
inni fyrir bjö hjá náunganum, að
fáa hefi ég vitað betri sálusorg-
ara eða hollari ráðunauta, ef í
nauðir rak. Hún vissi vel, að
hvað hefir sinn tíma í henni ver-
öld, að gráta og hlægja, og hún
kunni hvorttveggja, að hryggjast
með hryggum og gleðjast með
glöðum. Ólöf Guðmundsdóttir
var stórmenni, hvort sem á hana
var litið sem núsmóður eða sam-
borgara. Hún var nærgætin eigin
kona og móðir, — og loks var
hún sá vinur, sem örðugt væri
að gleyma, og er oss mönn-
unum þó furðu auðvelt að
gleyma gömlum vinum.
Hjá rnér og fjölskyldu minni
rifjast margt upp við fráfall Ól-
afar Guðmundsdóttur. Hún verð
ur mér ekki aðeins ógleymanleg
sem systir í þeim söfnuði, sem
ég þjónaði um skeið, heldur sönn
systir í allri sinni framkomu við
okkur, sem umrætt vetrarkvöld
komum fyrst inn fyrir hennar
þröskuld. Ég vxl því enda með
að- lýsa þakkiæti frá mér og
konu minni og börnum fyrir allt
gott, sem hún lét okkur í té —
og biðja börnum hennar og vin-
um allrár blessunar. Það er sann
arlega tilhlökkunarefni að fá ein-
hverntíma að^sjá hana aftur.
Jakob Jónsson
I