Morgunblaðið - 08.09.1971, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. SEPTEMBER 1971
11
Kalman Stefánsson:
Viðburðaríkt sumar
NÚ LÝKUR senm viðburðaiiku
sumri. Á erlendum vettvangi ber
hæst borgarastyrj old í Pakistan
og geimferðir stórveldanna, nú
siðast ferð Bandaríkjanna til
tungOsins, sem tóikst með þeim
ágætum að fágætt er. t>að er
einkennilegt að hu-gsa til þess,
að ferðir til annanra hnatta eru
orðnar að raunverulelka og það
áður en mannkynið hefur náð
þeim þrosíka að hafa komið á
friðsamlegu samkomuilaigi hér á
jörðinni um skiptingu lífsgæð-
anna. Nærtækust okkur Islend-
ingum eru átökin í friandi sem
hafa harðnað mjög að undan-
fömu. Eðl'ilega tefcur okbur Is-
lendinga mjög sárt til frærnda
okkar Ira og eigurn erfiltt með
að skilja hvemig innanlands
ágreiningur getur komizt á svo
hábt stiig, að vopnim séu látin
skera útr.
Sjálfir höfum við á þessiu
sumri gengið til friðsamilegra
kosninga um þjóðmálin. Niður-
staða þeirra er öllum í fersfcu
minni, enda urðu afieiðingar
þeirra stjómarskipti, þar sem af
völdum lét viðreisnarstjórn, Al-
þýðufl. og Sjálfstæðisflokks, en
við tók samstjórn Framsðknar-
flokks og AilþýðubanidalagB
ásamt Frjálslyndium og vinstri
mönnum. — Fyrir þessar
kosningar bar allmikið á kenn-
ingurn um það að lýðræðið
í landinu væri í rauninni ekkert,
þar sem úrsiit kosninga vætru
raunveruilega ljós fyrir fram. —
Bkki verður sagt um það, hver
alivara hafi fylgt þessuim boð-
skap, en athygliisvert er að þjóð-
in hafnaði þessu aigerliega. Boð-
inn var fram af flytjendium þess-
arar kenninigar listi, sem aðeins
fékk óverulegt magn atkvæða.
Var brosilegt að sjá og heyra í
sjónvarpi viðtal við forystumenn
þessa lista, þar sem 2 af 3 sem
spurðir voru viðurkenndu, að
þeir hefðu haft kjósendur sina
að algerum ginningarfiflum.
Enda sýndi niðurstaða kosn-
iniganna allt aðra mymd en þess-
ir menn höfðu boðað, þar sem
það sýmdi sig, að aðeins 5%
kjósemda eða um það bil einn af
hverjum tuttugu í landinu, er
kusu nú á annan háitt en raun
varð á við síðustu kosningar,
gjörbreytfcu validahlutföMium á
Aiþingi, sem afbur bar þann
ávöxt að stjómvöld í liandimu
færðuist nú i hendiur fyrri stjóm-
arandsitæðinigum. Ekki er-unnt að
fuillyrða um hvað valdið hefur
þessum skoðanaskiptum þess-
arra 5% landsmanna, fyrri
stjómarandstöðu í hag, en ætla
verður að sá miálflu'tningur, að
flest hafi aflaga farið hér á
landi hin síðustu ár og nauðsyn
á stjómarslkiptum þvi brýn, hafi
að þessu sinni átt meiri aðgang
að kjósendum en áður, að við-
bættúm kxforðum um úirbætur á
flestum sviðum. Við þessu er
ekkert að segja. í lýðræðislandi
fara þeir aðilar með völd, sem
fá til þess mest fyHgi í almenn-
um kosningum, en reynslan sker
svo úr um, hversu til tekst. Dóm-
ur fóíllksins í landinu um hverja
stjóm, fer eflaust mest efltir því
hvemig til tekst um framkvæmd
á þeim úrfbótum sem viðfcomandi
aðiiar hafa boðað fyrir kosning-
ar hverju sinni. Ekki fer milli
mála, að amesta athygli mun
vekja á næstu mánuðum, hvern-
ig núverandi stjóm tekst til með
að færa landhelgi landsáns út í
50 múlliur eða meira frá igrunnlin-
um. Hér er um að ræða ffifshags-
munamál þjóðarinnar. t>ó niokk-
ur ágreininigur sé um hver sé
heppilegasta leið til að fá útfærsi
una viðurfcennda aí öðrum þjóð-
um, þá er ekki ágreininigur um
marikmið. Væntanlega mun nú-
verandi stjórn fara sina ieið í
málinu, segja upp samnirngum
við Bretland og Þýzkaland um
IiandheSligina, þótt samningur
skuldbindi þessar þjóðir til
þess að beita okkur engum
harðræðum í sambandi við
aðgerðir í landhelgismálum
öðrum en þeim að skjóta rétt-
mæti málsins til dómstóla þjóð-
anna í Haag. Virðist mörigum
það fúMliitil trú á okfcar góða
málstað að vilja frekar berjast
Kalnian Stefánsson.
um málið en að leggja það í
gerð. En þó ágreiningur sé • um
þetta og einnig ýmisleg fram-
kvæmdaatriði svo sem hyggileg-
ustiu tímasetningu og röðun að-
gerða, má það þó á engan veg
spillla þjóðareininigu um málið.
Framh. á bls. 18
Kona er nefnd Sigríður
Kristbjörg Sigurðardóttir öðru
nafni frú Stoneson. Hún fluttist
ung að árum vestur um haf til
Bandarikjanna og giftist þar
Kanadamanni af íslenzkum ætt
um, Ellis Stoneson að nafni.
Hans ætt er komin frá Borgar-
firði eytsra og var Stoneson
upphafiega Þorsteinsson. Vest-
ur í Kaliforniu stofna þau hjón
svo eitt umsvifamesta bygging-
arfyrirtæki þar um slóðir.
Einn þeirra er sóttu ræðis-
mannaráðstefnuna hér á landi
nýlega var nýsidpaður ræðis-
maður fslands í San Fransisco,
Donald Stoneson, sonur Sigríð-
ar og Ellis, en hann annast nú
rekstur fyrirtækisins, Stoneson
Associates. Með honum í för-
inni voru Sigríður móðir hans,
og sonurinn Des. Okkur þótti
því ærin ástæða til að rabba við
þau mæðgin áður en þau héidu
af landi brott, og hittum þau að
r
Stonestown. Verzlunarmiðstöð in er fyrir miðju, en íbúðarblo kkimar í hálfhring yzt til vins tri.
Islenzkt
mill j ónaævintýr
í Bandaríkj unum
máli þar sem þau dvöldust að
Hótel Loftleiðum.
,,Ég er fædd á Sauðárkrðtoi,"
sagði Sigriður á mjög frambæri-
legri isleinzku. „Foreldrar mln-
iir voru Sigurður Þórðarson skó-
smiðmr og kona hans Ingibjörg
Bjömsdlóttir, en þau fluttust til
Bandaríkjanna árið 1902, þegar
ég var 3ja ára að aldri. Orsök
brottflutningsiins mun einkum
hafa verið sú, að móðurbróðir
minn bjó þar vesitur frá, og í
gegnium bréfaskipti við hann,
vaknaði áhugi foreldra minna á
að ikynnasit Bafndari'kjiunum að
eigin raun. Þau fóru fyrst til
Kanada, en síðan til Blain í
Washingtonríki þar sem faðir
minn rak lengst af skósmiðaverk
stæði.
1 nóvember 1919 giftist ég svo
EMis Stoneson, en hann vann
við byggtogaframlkvæmdir í
Kainada, og þar dvöldumst við í
tvö ár. Síðan fórum við til San
Fransiseo, þar sem EJllis hóf
rekstur fyrirtækisins, Stoneson
Associates, og þar höfum við bú
ið síðan," sagði þessi broshýra,
unglega Bandarikjakona frá
Sauðárkróki.
Fyrst í stað byggði fyrintæk-
ið íbúðarhús í smáum stíl, en
færði srnátt og smátt út kviam-
ar og nú hefur það byggt um
20.000 þús. Stærsta framkvæmd-
in hingað til er í Lake Side Vill-
age, heilt hverfi sem saman-
stemdur aif fjórum ibúðarblokk-
um og verzluniarmiðstöð. Þes'si
framfcvæmd hófsit 1949, Ellis
Stoneson lézt 1952, en þá tók
Donald sonur hans við, og
Stonestown, en svo nefndist
hverfið, reis fullbúið árið 1953.
í Stonestown eru 700 íbúðir og
85 verzlanir í miðstöðinni, þ.á m.
stór vöruhús, kjörbúðir, skrif-
stofur og raunar allar nauðsyn-
legustu tegundir verzlana. Allt
þekur þetta um 35 hektara
lands en JQyrirtækið á og leigir
öll húsin.
„Eftir síðari heimsstyrjöldina
var húsnæðisþörfin mikil, þegar
menn losnuðu úr hernum og öðr
um spennitreyjum striðsins,"
sagði Donald Stoneson. „Þá var
stöðnun í viðskipitaiMfinu, og má
segja að um 4 ára doða hafi ver-
ið að ræða, áður en allt komst i
gang á ný. Þessa þörf skynjuðu
lánastofnanimar og veittu fé til
byggingaframkvæmda áreiðan-
legra fyrirtækja. Faðir minn
byrjaði með tvær hendur tómar,
en með miikilli vinnu, kostgæfni
og sparsemi og fyrst og fremst
góðu mannorði, heiðarieika og
framleiðslugæðum, tókst honurn
að aflla þess Dánsfjármagns sem
til þurfti. Faðir minn tók lán, og
borgaði þau nefnilega aftur,
það skapar áfraimhalldandi láns
traust.“
Og þannig fékk Ellis Stoneson
hvorki meira né minna en 12—15
milljón dollara lán til að byggja
Stonestown. Ekki er Stoneson-
fjölskyldan af baki dottin og nú
eru i bígerð þrisvar sinnum
stærri byggingaframikvæmdir
handan San Fransisooflóans,, með
1500 íbúðasamstæðum og 1000
heimilum (3—4 herbergi og 2
baðherbergi), ásamt tilheyrandi
verzlunarmiðstöð.
Donald Stoneson tjáði okkur
að húsnæðisþörfin í San Fran-
siseo væri mjög brýn. Að meðal-
tali eignist Bandarikjamenn
a.m.'k. 2—3 hús um ævina, eftir
þvi sem fjölskyldan stækkar og
efnin aukast. Umig hjón byrji
kannski með þvi að kaupa ffitið
hús á 1800 dollara, en hafa yfir-
leitt filutzt í stærra hús að 12 ár
um liðnum.
Við spurðum hvort talsverður
hliuiti manna ætti ekki örðugt
með að geta sliikt. Stoneson
kvað það rétt vera, það væru
að sjálfsögðu slæmir borgarhliut-
ar, þar sem húsmæöi væri í mjög
óíullnægj'andi ásigkomulagi.
Þar byggi fólk sem vegna fjár-
skorts hefði ektoi efni á öðrui,
en ríkisstjórnim veitti því nolkk-
urn fjárstyrk tii húsnæðis-
kaupa, sem næði þó alltof
sikammt. Samt taldi Stoneson að
elkki væri rétt að nefna þessa
borgarhluta fátæfcrahverfi eða
„ghetto“ lengur.
Donald Stomeson sagðist ektoi
hafia séð mikið af íslénzkum
íbúðabyggimigum að innan, en
auigljóst væri þó að hér væru
mijög háar kröfur gerðar i þeim
efinum, og allt byggt meira og
minna úr steypu. Hann kvað
þau hafa verið hér sem dæmi-
gerðir ferðamenn og séð helztu
staði. Hann sagðist hafa orðið
fyrir miklum áhriifum á Þingvöll
um þegar hann stóð á þessum
aldagamla þingstað, og þau
vaaru öffi djúpt snortin af land-
inu.
Stoneson er mýorðimm ræðis-
maður í San Fransisco, og tek-
ur við af Steingrímii Þorliálks-
syni sem dró sig í hlé fyrir aM-
urs sakir. Hann segist nú hafa
kynnzt stoyldum sLnum í þvi
starfio og hygði gott til að
vimna fyrir ísland í Kalifornáiu.
„Éig verð fiul'ltrúi íslenzku rik-
issíjórnariminar ag mun kynma
Island eirikuim á sviði viðskipta
og ferðamála. Þá mun ég veita
ferðamönnum sem leið eiga hjá
þá aðstoð sem ég get. Það er
enn margt ógert í þessu efni.“
Þau mæðginin lýstu ánægju
með övöJina hér, og ætla að
koma aftur sem fyrst, em trvær
dætur Sigríðar og Ellis eru gift-
ar í Bandaríkjumum ag áttu
ekki heimángengt að þessu
simmi. „Næst ætla ég að koma að
vetrarlagi,“ sagði Donald Stone
son, „þá hef ég kynnt mér báð-
ar ásjónir íslands.“
Þar með kvöddum við þetta ís
lenzk-ameriska athafnafólk, sem
sumum þætti kannski orðið
ískyggilega mikið ríki í ríkinu^
en sem sannar þó, að enn þá
gerast ævlntýr, — mill’jónaævim
týr.