Morgunblaðið - 15.02.1977, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRUAR 1977
29
Þrenging áfenglslaga:
Aldursmörk
á öldurhúsum
— Litlar veitingastofur med öl á boðstólum?
Frá umræðum um áfengisvandamálið í efri deild Alþingis
göngu. Og við lifum nú tíma
hinna sterku drykkja.
Eggert taldi að sala áfengs öls
myndi ekki koma í veg fyrir
neyzlu sterkra drykkja, eða
minnka hana að neinu ráði, held-
ur sennilegast verða viðbót i
áfengisbrunninn.
Eggert sagði að tiltæk fræðsla
um skaðsemi áfengis og tóbaks
hefði þvi miður ekki gefið þá já-
kvæðu raun, sem allir hefðu von-
að. Strangar reglur á ýmsum svið-
um, m.a. auglýsingabann á áfengi,
hefði og ekki sýnt áþreifanlegan
árangur. Engu að siður væri það
skoðun. sin að árangursríkast væri
Þrengri og
strangari áfengis-
__________löggjöf__________
Fjórir þingmenn úr jafn
mörgum stjórnmálaflokk-
um flytja frumvarp að
þrengri og strangari
áfengislögum; þeir Helgi
F. Seljan (Abl), Oddur
Ólafsson (S), Jón Helga-
son (F) og Jón Ármann
Héðinsson (A).
Efnisatriði frumvarpsins
eru þessi:
1) Leyfistími vínveitinga-
húsa styttist úr fjórum ár-
um í eitt.
2) Leyfisgjald hækki úr kr.
4.000.00.- í kr. 40.000.00,-
sem er fertugföldun miðað
við styttingu leyfistíma.
3) Sala og afhending
áfengis skal óheimil nema
gegn framvísun nafnskír-
teinis með mynd skírteinis-
hafa.
4) Aðgangur að öldurhús-
um skal óheimill fólki und-
ir 20 ára aldri, eftir kl. 8
síðdegis.
5) Komið verði á fót leið-
beiningarstöð í ofdrykkju-
vörnum ekki síðar en 1.
júní 1977.
6) Stórhækkun sekta
vegna áfengisbrota.
Vandamál sem
verður að leysa
Helgi F. Seljan (Abl) mælti
fyrir frumvarpinu og taldi
áfengisvandamálið hafa teygt
arma sína um flesta þætti þjóð-
lífsins og löngu orðið að þeim
meinvætti, að löggjafarsamkoma
þjóðarinnar yrði að láta málið til
sín taka með verklegri hætti en
hingað til. Hann sagði frumvarpið
nú endurflutt, litið breytt. Horfið
væri frá fyrra ákvæði, þess efnis,
að áfengi fengist aðeins keypt
gegn sérstöku áfengiskaupaskír-
teini, og að haldin skyldi sérstök
skrá yfir áfengiskaup hvers og
eins. Það væri gert vegna þeirrar
andstöðu, sem það ákvæði hefði
mætt. í þess stað væru áfengis-
kaup bundin við framvísun nafn-
skirteinis.
Helgi taldi íslenzka áfengis-
málalöggjöf um margt til fyrir-
myndar, en framkvæmd hennar
væri vægast sagt hörmuleg og litt
til sóma.
Þá lagði þingmaðurinn áherzlu
á þýðingu leiðbeiningarstöðvar i
ofdrykkjuvörnum, sem og á hvers
konar fyrirbyggjandi fræðslu og
aðgerðir. Aldurstakmark á öldur-
húsum væri deiluefni, en reynsla
sýndi, að lækkun aldursákvæða
væri liður í útbreiðslu áfengis til
lægri aldursflokka. Sjónvarp, út-
varp og fjölmiðlar flyttu og oft
efni, sem festu drykkjutizkuna i
sessi. „Drykkjuskapur unglinga
er góð söluvara siðdegisblað-
anna,“ sagði þingmaðurinn.
Að seljaþað
sterkasta en banna
það veikasta
Jón G. Sólnes (S) sagðist sam-
mála flutningsmönnum frum-
varpsins um ófremdarástand
áfengismála hér á landi og sam-
mála þeim tilgangi, sem fyrir
þeim vekti. Hann taldi hinsvegar
gildandi áfengislöggjöf meingall-
aða, enda ætti hún sér enga hlið-
stæðu í viðri veröld. Það væri til
að mynda kyndug stefnumörkun í
áfengismálum, að leyfa annars
vegar óhindraða sölu allra tegund
sterkra drykkja (sem væri raunar
einn helzti tekjustofn rikissjóðs),
en banna hins vegar sölu veikustu
tegundar áfengis, öls. Maður verð-
ur að fara til mjög frumstæðra
þjóða til þess að finna dæmi
slikra mótsagna. Það er sannfær-
ing mín að við værum betursettir
með tilvist venjulegs, áfengs öls,
sem viðast er seldur með menn-
ingarþjóðum, og sá valkostur yrði
a.m.k. illskárri en að hafa hina
sterkari drykki einvörðungu á
boðstólum. Hér dugar hvorki til-
finningasemi né ofstæki, heldur
að hyggja að leiðum, sem annars
staðar hafa gefið góða raun.
Jón taldi að almenn, viðtæk
fræðsla um hættur áfengis, eink-
um í skólakerfi landsins og öðrum
„uppeldisstofnunum" þyngsta á
metum. Fyrirbyggjandi aðgerðir
skiptu mestu máli. Jafnsjálfsagt
væri að styrkja og efla hvers kon-
ar ofdrykkjuvarnir og almanna-
samtök, er störfuðu á þeim vett-
vangi. Vafamál væri hins vegar,
að sum ákvæði framkomins frum-
varps leystu nokkurn vanda;
spurning, hvort þau ykju ekki á
hann, þegar grannt væri skoðað.
Áfengið hefði verið fylgifiskur
mannkynsins frá örófi alda, sagði
þingmaðurinn, hvort sem okkur
væri það ljúft eða leitt, og löggjaf-
inn mætti miða afstöðu sina við
það, sem bezt hefði gefist með
öðrum þjóðum í þessu efni. Boð
og bönn þjónuðu takmörkuðum
tilgangi, og minnast mættum við
þess, að svokölluð bannár í
Bandaríkjunum urðu gróðrarstía
hvers konar áfengisafbrota og
smyglstarfsemi.
Ég tel t.a.m. rangt að neita stú-
dentum (félagsstofnun stúdenta)
um að veita létt vín innan sinna
veggja. Eða heldur nokkur maður
þvi fram i alvöru, að sú neitun
hafi stuðlað að betri meðferð
áfengis meðal þeirra eða ung-
menna almennt? Unga fólkið þarf
lika að hafa sin afdrep til eðlilegs
skammtanahaids. Það þarf að
eiga sina staði, sem það getur
dvalið á, er tómstundir gefast.
E.t.v myndu litlir, snyrtilegir veit-
ingastaðir, þar sem aðeins öl er á
boðstólum, skapa heppilegri val-
kost en flóðgáttir sterkra drykkja
á börum borgarinnar.
Tekjupóstur
samneyzlu
Eggert G. Þorsteinsson (A)
sagði m.a. að Alþingi setti saman
fjárlög, þar sem sala áfengis skip-
aði stóran sess í tekjuöflun rikis-
sjóðs. Þetta væri gert þvert á
þann viðblasandi áfengisvanda,
sem væri ein stærsta meinsemdin
í þjóðfélaginu. Hann lagði áherzlu
á, að hann teldi viðleitni
flutningsmanna framkomins
frumvarps þakkarverða. En þjóð-
in er ekki alveg reynslulaus í
þessu efni. Við höfum reynt al-
gjört vinbann. Við höfum einnig
reynslu af sölu léttra vina ein-
að efla þær stofnanir i landinu,
sem störfuðu að áfengisvörnum.
Hann sagði áfengisvarnaráð fé-
vana og því ekki þeim vopnum
búið, sem vera þyrfti. Hann rakti
starfsemi AA-samtakanna og góð-
templarareglunnar, sem margt
gott hefði leitt af, ekki sízt AA-
samtakanna, sem komið hefðu
fjölda manns á réttan kjöl í lífinu.
Raunhæfasta leiðin er þrátt fyr-
ir allt fræðslustarfið, uppeldis-
áhrif, og breyting á almannavið-
horfum til meðferðar áfengis.
Fyrirbyggjandi aðgerðir væru
hér sem annars staðar happa-
drýgstar. Aðstoð til áfengissjúkra
þarf jafnframt að stórauka. Ég
legg ekki stein i götu þessa frum-
varps, sagði þingmaðurinn, en
legg þó höfuðáherzluna á fyrir-
byggjandi fræðslustarf og stuðn-
ing við starfsemi sem fyrir er á
þeim vettvangi.
Ölþjóðir sízt
betur settar
Oddur Ólafsson (S) sagði svo-
kallaðar ölþjóðir sizt betur settar
en aðrar. Áfengisvandamálin
væru engu minni í sniðum með
þeim en öðrum. Hann vitnaði til
dansks læknablaðs, sem greint
hefði frá því, að jafnvel börn
hefðu verið lögð inn á sjúkrahús
þar í landi með delerium tremens,
sem er lokastig áfengissýkinnar.
Þar væri þó nógur bjór til staðar.
Rætur vandans liggja einhvers
staðar utan ölskortsins. Hann
vakti og athygli á þvi að áfengis-
vandinn væri hlutfallslega svip-
aður meðal heilbrigðisstétta og
annarra, en þær ættu þó gerst að
vita um hættur áfengisneyzlu.
Oddur rakti siðan þá hliðina á
áfengisvandanum, sem kæmi
fram i hömlum á verðmætasköp-
un í vinnutapi. Frátöf frá vinnu
vegna drykkju, veikinda og slysa,
sem henni væri samfara. Kostnað-
ur vegna slysa og drykkjusýki
væri og vaxandi i heilbrigðiskerf-
inu. Heimiliserjur, meiðingar og
afbrot, sem rætur ættu i ofneyzlu
áfengis, væru ekki minnsti þátt-
urinn. Löggæzlukostnaður vegna
áfengisdrykkju væri verulegur.
Oddur sagði enga einfalda
lausn vera til á áfengisvandanum.
Það talar enginn lengur um að
banna áfenga drykki. Engu síður
var ástandið hér mun betra á
bannárunum en það nú er. Oddur
nefndi eftirfarandi leiðir úr
sænsku fræðsluriti sem liði í
varnarviðleitni.
1. Svipta þyrfti áfengið þeim
dýrðarljóma, sem auglýsingar og
fjölmiðlaefni hefðu lijúpað það.
Auglýsingabann á áfengi væri
sjálfsagt.
2. Bindindisfræðsla barna,
unglinga og fullorðinna. Veruleg-
ar fjárveitingar til þeirrar starf-
semi væru óhjákvæmilegar.
3. Eflingu starfsemi bindindis-
samtaka, m.a. með fjöldaþátttöku
almennings i starfi þeirra.
4. Upplýsingaherferðir á vinnu-
stöðum, i skólum, i félaga-
samtökum, fjölmiðlum, einkum
útvarpi og sjónvarpi
5. Neyslu áfengis sé beint að veik-
ari drykkjum með mismunandi
sköttun áfengis og verðstýringu.
6. Aukin neyzla óáfengra drykkja.
Reynt að koma á neyzluvenjum
þeirra bundna máltiðum.
7. Öflun áfengis verði gerð erf-
iðari, m.a. með verðlagi.
8. Áfengisneyzla barna og
unglinga verði útilokuð með
ströngu aðhaldi.
9. Tekið skal tillit til áfengismála
við áætlanagerð um félagslegar
breytingar og umbætur.
10. Samkomustaðir og félags-
heimili, þar sem áfengisbann rík-
ir, séu efldir og skapað annars
konar aðdráttarafl.
11. Unnið skal gegn bruggun,
smygli, leynivinsölu og ólöglegri
meðferð áfengis.
12. Stofnað verði áfengisvarnaráð
fulltrúa þingflokka, sem skipu-
leggi viðleitni opinberra aðila til
mótunar heilbrigðrar áfengis-
stefnu, með könnunum og aðgerð-
um, m.a. með stefnumarkandi
fundum.
13. Rannsóknir verði efldar á
sviði áfengismála, þ.á m. vísinda-
legar athuganir viða um land,
orsaki, ástand og aflleiðingar.
Unglingar og
skemmtistaðir
Ólafur Þórðarson (F) vakti
athygli á vöntun heppilegra
skemmtistaða I höfðuborginni
fyrir aldursflokkana 17—20 ára.
Á slíkum stöðum er jafnan hægt
að koma við vissri stjórnun, regl-
um og aðgæzlu, sem verra er við
að eiga i götulifi unga fólksins,
sem samfélagið býður þvT upp á.
Ég dreg þvi mjög i efa, að rétt sé
að banna ungu fólki, allt að 20 ára
aldri, aðgang að öldurhúsum
borgarinnar. Betra væri þó að
byggja sérstakt hús, sem væri af-
þreyingarvettvangur unglinga.
Einnig mættu skólarnir opna hús-
næði sitt frekar er nú er gert til
skemmtanahalds unglinga, undir
sjálfsögðu eftirliti.
Ég vil því hafa allan fyrirvara á
varðandi 3. gr. frumvarpsins og
skora á flutningsmenn að athuga
það mál betur. Þetta frumvarp er
verðugt gaumgæfilegrar
athugunar, þrátt fyrir þennan
annmarka.
— Skattafrumvarpið
skref í rétta átt. . .
Framhald af bls. 16
huguðu máli. Sem heild stefndi
frumvarpið tvimælalaust í rétta
átt, til jafnari og réttlátari skatta-
byrði. Frumvarpið væri margþætt
og yfirgripsmikið. Of mikið bæri
á þvi að menn dæmdu það sem
heild út frá máske einni afmark-
aðri grein, sem snerti þá e.t.v.
persónulega. 1 því efni kæmi sér i
hug lærdómsrík staka: „Lastaran-
um likar ei neitt/ lætur hann
ganga róginn/ finni’ann laufblað
fölnað eitt/ þá fordæmir hann
skóginn."
Sjálfsagt væri að skoða vel þær
frumvarpsgreinar, sem einkum
hefðu orðið umræðuefni, en líta
yrði þó á frumvarpið sem heild.
Nauðsynlegt væri að gera sér
fyrst og fremst grein fyrir því
hvaða markmiðum væri að stefnt,
siðan að skoða heppilegustu leið-
irnar að þeim. Markmið frum-
varpsins væri rétt og sem heild og
flestar frumvarpsgreinar stefndu
að settu marki.
Halztu stefnumið frumvarpsins
eru þessi: 1) Skattalög verði ein-
földuð. Það er gert með því að
tekjuskattsgrunnur er færður i
svipað horf og gildir um útsvars-
stofn. Ennfremur breyting frá-
dráttarliða frá skattstofni i skatt-
afslátt, sem kæmi jafnar og rétt-
látar niður. 2) Breytt ákvæði um
skattlagningu hjóna til skattjöfn-
unar. 3) Skattmeðferð þeirra,
sem fást við atvinnurekstur. 4)
Einföldun fyrningarreglna. 5)
Breyting á reglum um skattlagn-
ingu söluhagnaðar. 6) Skattalaga-
framkvæmd, sem stuðli að meira
skattalegu réttlæti, og auðveldara
skatteftirliti.
Ólafur vék að ýmsum þáttum
skattlagafrumvarpsins, sem hér
er ekki rúm til að rekja nema að
hluta til. Varðandi gagnrýni á
helmingaskipti hjónatekna sagði
hann m.a., að algjör sérsköttun,
sem jafnframt gerði ráð fyrir
millifærslu ónýtts persónufrá-
dráttar, væri í raun viss tegund
samsköttunar; samsköttunar, sem
ekki mætti nefna. Ákvæði frum-
varpsins um þetta efni leiða til
niðurstöðu sem kveður á um
meira jafnræði milli heimila, án
tillits til þess, hvort hjóna aflar
tekna — eða hvort bæði gera.
Þetta mál þurfi að athuga vendi-
lega i þingnefnd, en án hleypi-
dóma.
Ölafur vakti athygli á ýmsum
dæmum um það misrétti sem,
gildandi frádráttarreglur skapa.
Hinsvegar myndi skattafsláttur
nýtast öilum jafnt og koma lág-
launamönnum þó hlutfallslega að
meira gagni.
Þá gagnrýndi Ólafur það sjón-
armið, sem fram kæmi hjá Al-
þýðuflokknum, að vilja enn seil-
ast til nýrrar skattheimtuleiðar, i
formi veltuskatts, án tillits til af-
komu fyrirtækja. Ekki væri á
bætandi skattbyrði fyrirtækja, ef
þau ættu að gegna hlutverki sínu
sem atvinnu- og verðmætagjafar i
þjóðfélaginu.
Hann sagði að fjöldi fram-
teljandi í landinu væri nú tæp-
lega 107.000. Þar af hefði rúmur
helmingur (55.500) verið tekju-
skattslausir á sl. ári. Af þeim, sem
tekjuskatt greiddu, væri 15.550
greiðendur-með innan við 5% af
brúttótekjum i tekjuskatt, en
42.362 hefðu innan við 15%
brúttótekna i tekjuskatt. Tæplega
9000 greiddu meira en 15%
brúttótekna í tekjuskatt.
Allir virðast sammála um van-
kanta gildandi tekjuskattslaga,
sagði Ólafur. Þótt rétt sé að meta
framkomna gagnrýni á fyrir-
liggjandi skattafrumvarp, má það
ekki koma í veg fyrir þá skyldu
Alþingis að takast á við þann
vanda, og koma frá sér viðunandi
skattalögum, leiðrétta rikjandi
misrétti. Þeir, sem missa sérrétt-
indi, gagnrýna eðlilega frumvarp-
ið, en sú gagnrýni þarf ekki endi-
lega að vera rökrétt. Að því
marki, sem hún stuðst við rök, ber
að taka tillit til hennar, en hún
tná hinsvegar ekki koma í veg
fyrir nauðsynlega skattalaga-
breytingu. Það er ekki Alþingi til
virðingarauka, ef það kemur sér
Itjá þvi að leysa hin erfiðari mál-
in. Meðferð þessa máls er próf-
steinn á getu Alþingis til að ráða
fram úr vandmeðförnu löggjafar-
atrrði, sem snertir hagmuni nær
allra landsmanna. Það próf verð-
ur Alþingi að standast, ef það
ætlar að halda virðingu sinni út á
við.