Morgunblaðið - 04.08.1984, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. ÁGÚST 1984
lltagmiHfifrffc
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, s(mi 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, simi 83033. Áskrift-
argjald 275 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 25 kr. eintakiö.
Lykilhlutverk
verzlunar
„Hefi selt bíla og
setið hesta í 64 ár“
„Afnám verzlunarhafta var hliðstætt því þegar
þjóðin flutti úr moldarkofum í nútíma húsakynni"
SfMNCFNI: mOBEL
TALSfmAR H t«M

Reikningur
frá verzlun ]ónatans Þorsteinssonar, Laugaveg 31, Reykjavfk
'•>// —y -r— ■ OnekiÐ hr. aur Innlagl
/ o/O/k 1 /07ci\oc |
9rc ° yýcc/ / p /T | n /6oo CH> 1
JLu/ 7. » 1 A /4,0\oo 1
A-cco/ /'?OcJe T Aenrt cv'1-
&*//*> jíWt. * !• /oS /o/O ooV i tr/
ó y/iíc ÍO;

/ /fas /Z/u/ct. /O/O
/ua/ ■* /íc Cro
-tAÆ" Lo T- %
pr. ÞORÍ ■. ’Ckti ’</&/ í
'/ko/r . U-a rv't*-"' ‘ •/<
* *—*•
r %

Reikningur vegna bflasölu sem Óli M. gekk frá árið 1919, fyrir meira en
sextíu árum. Við sáum líka hönd hans undir tölvureikningi frá Heklu 1984.
Hún var nánast eins, sama snyrtimennska í stafagerð og frágangi.
Fáar þjóðir eru jafn háðar
milliríkjaverzlun og ís-
lendingar; flytja út jafn hátt
hlutfall framleiðslu sinnar og
inn jafn mikið af lífsnauðsynj-
um sínum. Það er rétt sem
Guido Bernhöft, kaupsýsl-
umaður, segir í viðtali við
Morgunblaðið í dag, að lífskjör
landsmanna hverju sinni ráð-
ast ekki sízt af því, hvern veg
til tekst um sölu útflutnings
okkar og kaup innflutnings.
Verzlunin gegnir þar lykil-
hlutverki í þjóðarbúskap
okkar.
Þeir sem leiddu sjálfstæð-
isbaráttu þjóðarinnar á síð-
ustu tugum liðinnar aldar og á
morgni nýrrar lögðu megin-
áherzlu á verzlunarfrelsi, sem
vera skyldi vegvísir til betri
tíðar. Engu að síður varð það
hlutverk skammsýnna stjórn-
málamanna, um og upp úr
1930, að fella íslenzka verzlun
í fjötra hafta og miðstýringar,
sem ekki vóru leystir að ráði
fyrr en á árunum 1960 og 1961.
Þessir áratugir hafta,
skömmtunar og vöruþurrðar
reyndust víti til varnaðar, sem
hvergi á hliðstæðu í dag, nema
í sósíalistaríkjum. Það var við-
reisnarstjórnin, ein farsælasta
ríkisstjórn í sögu lýðveldisins,
sem leysti verzlunarfjötrana
og færði viðskiptahætti hér til
svipaðs forms og í öðrum vest-
rænum ríkjum.
Stöðugleiki í verðlagi og
efnahagslífi yfir höfuð var
mikill á 12 ára ferli viðreisnar,
1959—1971, verðbólga að með-
altali vel innan við 10% á ári.
Því miður steig viðreisnar-
stjórnin ekki skrefið til fulls.
Það er fyrst nú sem hreyft er
að ráði við leifum verðlags-
hafta og viðskiptabankar fá
sjálfstæði til vaxtaákvarðana,
en Matthías Á. Mathiesen
viðskiptaráðherra hefur fylgt
fram ýmsum leiðréttingum á
þessum vettvangi.
„Þessar aðgerðir eru að
mínu mati stærsta skref frá
miðstýringu í peningakerf-
inu,“ sagði Þorsteinn Pálsson
formaður Sjálfstæðisflokksins
í viðtali við Morgunblaðið,
„frá því að viðreisnaraðgerð-
irnar voru ákveðnar fyrir 25
árum.“
Það er eftirtektarvert að
jafnvel postular hafta og
miðstýringar í þjóðarbúskapn-
um viðurkenna gildi frelsis og
samkeppni í viðskiptum sem
almennt kjaraatriði. Þannig
sagði Hjörleifur Guttormsson
í þingræðu 10. maí sl., að „nú
þegar samkeppni vaxi í smá-
sölu hér á Reykjavíkursvæð-
inu verði enn augljósari sú
mismunun sem fólk býr við í
sambandi við kaup á lífsnauð-
synjum, sú miklu meiri dýrtíð
sem menn megi taka á sig úti
um landið... Ég held að
þarna sé verulegt umhugsun-
arefni," segir Hjörleifur,
„fyrir kaupfélögin, sem víða
úti um landið eru aðalverzlan-
irnar, sums staðar einu verzl-
anirnar." Það virðist megin-
niðurstaða í máli Hjörleifs
Guttormssonar að „keppnin
um viðskiptavinina" hér á höf-
uðborgarsvæðinu hafi „fært
niður verð á lífsnauðsynjum
þannig að umtalsvert er fyrir
þá sem þar stunda viðskipti og
er sérstaklega búbót fyrir fjöl-
skyldufólk þar sem fleiri eru í
heimili."
Verzlunin gegnir veigamiklu
hlutverki í þjóðarbúskap
okkar. Gildir það bæði um
viðskiptin við umheiminn og
verzlunarþjónustu við hina al-
mennu borgara. Verzlunin er
vinnugjafi um 12.200 einstakl-
inga, eða 11,5% vinnandi fólks
í landinu. Það er því mikil-
vægt að verzlunin sem
atvinnugrein hafi skilyrði til
að gegna hlutverki sínu sem
bezt. fþeim efnum hefur veru-
lega miðað til réttrar áttar.
Morgunblaðið árnar verzl-
unarfólki giftu og gengis í til-
efni verzlunarmannahelgar.
Umferðar-
helgi
Verzlunarmannahelgin er í
reynd fríhelgi þorra fólks
og mesta umferðarhelgi árs-
ins. Ástæða er til að hvetja
alla, sem leggja leið sína út í
þjóðvegakerfið, að athuga vel
farkosti sína, áður en lagt er
af stað, aka undantekninga-
laust með hliðsjón af aðstæð-
um; sýna háttvísi og tillits-
semi í umferðinni, aðgát við
frammúrakstur og nota bíl-
belti og ljós. Minnumst þess að
áfengi og akstur eiga aldrei
samleið.
Tíðni umferðarslysa er allt-
of há hér á landi. Fyrirbyggj-
andi aðgerða er þörf. Þar
skiptir aksturslag hvers og
eins miklu máli. Við þurfum
öll að taka þátt í fyrirbyggj-
andi slysavarnastarfi meðan
við sitjum undir stýri.
Takmarkið er slysalaus
verzlunarmannahelgi.
segir Óli M. ísaks-
son hjá Heklu hf.
Óli M. ísaksson, starfsmaður hjá
Heklu hf., 86 ára að aldri, hefur
störf hvern virkan dag klukkan sjö
árdegis, eldhress og klæddur af
stakri smekkvísi og snyrtimennsku.
Hann hefur selt bfla og/eða séð um
viðgerðir þeirra í meira en sex ára-
tugi. Hann gegndi um tíma for-
mennsku í Sambandi bifreiðainn-
flytjenda og Sambandi eigenda bif-
reiðaverkstæða, sem síðar mynduðu
Bflgreinasambandið, en hann er
heiðursfélagi þess. En íslenzki hest-
urinn er hans heilsulind og tóm-
stundagaman.
„Ég reið síðast út í gær,“ sagði
óli M. ísaksson, þegar blaðamaður
Mbl. heimsótti hann á vinnustað,
Heklu hf., sl. fimmtudag. Hann er
einn af þeim sem stýrðu bifreið-
inni inn í íslenzkt þjóðlíf meðan
tuttugasta öldin var enn ung, en
situr enn hesta sína, þegar aðeins
lifir hálfur annar áratugur henn-
ar.
Ég er fæddur Eyrbekkingur,
sagði óli, ólst upp á Seltjarnarnesi
frá sex ára aldri en flutti til
Reykjavíkur árið 1914, sama ár og
fyrri heimsstyrjöldin hófst. Það ár
lauk ég námi frá Verzlunarskóla
Islands.
Við vórum tveir sem lifðum 70
ára útskriftarafmæli frá Verzl-
unarskóla íslands sl. vor, ég og
Þórarinn Nilsen, sem lengi starf-
aði við Útvegsbankann. Það var
mjög ánægjulegt að mæta sem
heiðursgestur við skólaslit sl. vor,
eftir öll þessi ár sem gengin eru
hjá garði.
Ég hóf störf hjá Garðari Gísla-
syni, þeim þekkta kaupsýslu-
manni, strax að námi loknu, en
eftir hálft annað ár þar fór ég til
Jónatans Þorsteinssonar, frænda
míns, sem var í hópi fyrstu inn-
flytjenda á bílum. Það var upphaf
starfs míns í bílaverzlun, sem ég
hefi verið viðloðandi síðan, eða
langleiðina í sjö áratugi. Ég var og
um tíma hjá Sveini Egilssyni, en
tengsl mín við Heklu hófust
snemma. Um tíma rak ég bifreiða-
Síminn og fyrstu felenzku farmskipin:
Merk tímamót á
morgni aldarinnar
— Spjallað við Guido Bernhöft, sem
unnið hefur við heildverzlun í sextíu ár
Morgunblaðið lagði leið sína til Guido Bernhöft, forstjóra heildverzlunar-
innar H. Ólafsson og Bernhöft, sem stofnuð var 2. janúar 1929. Guido
Bernhöft er einn elzti kaupsýslumaður Reykjavíkur, 83 ára að aldri, fæddur
í Reykjavík 16. júlí 1901. Hann hefur starfað við heildverzlun í 60 ár og er
heiðursfélagi Félags íslenzkra stórkaupmanna. Það var því ekki úr vegi að
leita fanga hjá honum í tilefni af fríhelgi verzlunarmanna.
Ég man fyrst eftir mér í ág-
ústmánuði 1906, sagði Guido
Bernhöft, þegar Hannes Hafstein
ráðherra stóð á svölum gamla
Landsímahússins í Pósthússtræti
og flutti hátíðarræðu í tilefni af
opnun símans. Þetta var stór
stund i sögu okkar, ekki sizt verzl-
unarsögunni, sem færði okkur nær
umheiminum og gerði öll sam-
skipti við hann auðveldari. Þá
man ég einkar vel stofnun Eim-
skipafélags íslands hf. 17. janúar
1914 og komu fyrsta skips þess,
Gullfoss hins elzta, í apríl 1915,
rétt eftir stóra brunann í miðbæn-
um, þegar Hótel Reykjavík brann
ásamt tólf eða þrettán öðrum hús-
um.
Þetta tvennt, síminn og íslenzk
farmskip, sem fluttu framleiðslu
okkar utan og margs konar nauð-
synjar til landsins, breyttu miklu
fyrir vaxandi verzlunarþjónustu í
landinu. Máske gera menn sér
ekki nægilega grein fyrir gildi
verzlunar fyrir eyland, sem flytur
út jafn stóran hluta þióðarfram-
leiðslu sinnar og við Islendingar
og inn jafn mikið magn lífsnauð-
synja. Það vegur þungt í lífskjör-
um okkar á hverri tið, hvern veg
til tekst um sölu framleiðslu okkar
og innkaup nauðsynja. Verzlunin
er í raun einn af þýðingarmestu
hlekkjunum í þjóðarbúskap okkar.
Það var mikið um fallegar stór-
verzlanir i Reykjavík á tveimur
fyrstu tugum aldarinnar. Ég man
eftir Brydes-verzlun, Thomsens-
magasíni, Edinborg, Liverpool,
Duus-verzlun, Verzlun Haraldar
Árnasonar, Vöruhúsinu og Jes
Zimsen. Þetta voru allt glæsileg
verzlunarhús, sem höfðu upp á
margt að bjóða. Af heildverzlun-
um má nefna: O. Johnson og
Kaaber, Garðar Gíslason, Nathan
& Olsen, H. Benediktsson & Co. og
I. Brynjólfsson & Kvaran.
Fyrstu Ford-bifreiðirnar koma
til landsins kringum 1914, en fram
að þeim tíma og einnig að hluta til
næstu ár var vörum dreift frá
Guido Bernhöft, forstjóri H. Ólafsson & E
heildverzlunum á hestvögnum og
handvögnum. Það hefur orðið
mikil breyting að þessu leyti á
þeim sextíu árum, sem ég hefi
starfað við heildverzlun.
Ég gæti einnig tínt til sitt hvað
úr félagsstarfi verzlunarfólks
meðan kaupmenn og verzlunarfólk
starfaði í góðu sambýli í Verzlun-
armannafélagi Reykjavíkur og úr
starfi Verzlunarmannafélagsins
Merkúr, sem var launþegafélag, en
það yrði of langt mál í stuttu
spjalli, eins og þessu viðtali er
ætlað að vera. VR hélt t.d. árlega
veglegan jólafagnað í Iðnó fyrir
börn félagsmanna. í skemmti-
nefnd voru í mörg ár auk mín
Hjörtur Hansson og Árni Einars-
son. Einnig gekkst félagið fyrir
útihátíðum, sem settu svip á bæj-