Morgunblaðið - 18.08.1992, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. ÁGÚST 1992
£
1134 GIGA
Álitsgerð Sigrirðar Líndals
eftirJón Steinar
Gunnlaugsson
Þann 8. ágúst sl. birti Morgun-
blaðið álitsgerð Sigurðar Líndals
lagaprófessors um stjórnskipulegt
gildi 3. gr. Iaga nr. 38/1990 um
stjórn fískveiða. í lagaákvæði þessu
er sjávarútvegsráðherra fengið vald
til að ákveða „þann heildarafla"
sem veiða má á ákveðnu tímabil
eða vertíð úr þeim einstökum nytja-
stofnum við ísland sem nauðsynlegt
er talið að takmarka veiðar á“.
Tekur prófessor Sigurður til athug-
unar hvort vald hafí hér verið fram-
selt til ráðherra umfram það sem
stjórnlög heimila.
í álitsgerðinni kemst Sigurður
Líndal að þeirri niðurstöðu að vald-
framsal laganna fái ekki staðist.
Byggir hann það á tvennum rök-
semdum. í fyrsta lagi telur hann
að þetta framsal á ákvörðunarvaldi
frá löggjafanum til sjávarútvegs-
ráðherra samrýmist ekki 69. gr.
stjórnarskrárinnar svo sem Hæsti-
réttur hafí túlkað hana, en í 69.
greininni segir að lagaboð þurfi til
að leggja bönd á atvinnufrelsi
manna. Nefnir hann þar til sögunn-
ar dóm Hæstaréttar frá 15. desem-
ber 1988 í máli leigubifreiðarstjóra,
sem hafði verið sviptur atvinnuleyfí
sínu fyrir að vilja ekki vera félags-
maður í félagi leigubifreiðarstjóra.
Felldi Hæstiréttur sviptingu leyfís-
ins úr gildi, þar sem sú takmörkun
á atvinnufrelsi leigubifreiðarstjóra
að skylda hann til aðildar að félag-
inu var ekki lögákveðin.
Þá telur prófessor Sigurður í
annan stað að ákvörðun um heildar-
afla skerði athafnafrelsi manna og
snerti mjög mikilvæga hagsmuni
margra. Slíka ákvörðun beri að taka
með lögum en ekki fela hana ráð-
herra svo sem gert sé. Byggir hann
þetta á ólögfestri meginreglu, sem
hann telur gilda, þess efnis að lög
séu nauðsynleg þegar legga eigi
byrðar á menn, svo sem með því
að skerða eignir þeirra og frjáls-
ræði.
Eftir að hafa komist að þessari
niðurstöððu segir prófessorinn, að
hann sé einungis að lýsa eigin skoð-
unum. Hann spái hins vegar engu
um hver niðurstaða yrði ef mál þar
sem á þetta reyndi kæmi til kasta
dómstóla. Dómstólar fari varlega í
að lýsa lög andstæð stjómarskrá.
Það sem prófessor Sigurður Lín-
dal er að segja með þessu er að
hann telji íslensk stjórnlög fela það
í sér að valdframsal eins og það sem
birtist í 3. gr. laganna um stjórn
fiskveiða sé óheimilt. Hins vegar
sé ástæða til að ætla, að dómstól-
amir muni ekki dæma eftir þeim
stjómlögum sem hann telur að gildi
í landinu á þessu sviði. Hann varar
menn við dómstólunum.
Þegar gefín eru lögfræðiálit má
segja að í þeim eigi aðeins að fel-
ast einhvers konar forspá um það,
hvernig dómstólar muni leysa úr
álitaefninu ef á það reynir fyrir
dómi. Þetta byggir á því að gild-
andi réttur í landinu er sá sem dóm-
stólarnir beita við úrlausnir sínar.
Það lýsir þess vegna sérkennilegu
ástandi þegar álitsgefandi þarf að
hnýta aftan í álit sitt athugasemd
um dómstólana á þann hátt sem
Sigurður gerir. Með því er hann í
raun og vem að segja að eðileg
lögfræðisjónarmið leiði til einnar
niðurstöðu en að dómstólarnir muni
(hugsanlega) komast að annarri. í
þessu felst því áfellisdómur yfír
vinnubrögðum dómstóla.
Ég get að öllu vemlegu tekið
undir sjónarmið Sigurðar Líndals í
þessari álitsgerð. Eg held að rétt
skýring á 69. gr. stjórnarskrárinnar
feli það í sér, að valdframsal þess-
ara laga fái ekki staðist. Með
ákvörðun um heildarafla er, eins
og Siguður bendir á, tekin ákvörðun
sem skerðir athafnafrelsi manna
og snertir mjög mikilvæga hags-
muni margra. Efni ákvörðunarinnar
getur hreinlega orðið ráðandi um,
hvort þeir sem þessa atvinnu stunda
lifí og deyi. Ekki skiptir neinu máli
um þetta, þó að það sé í sjálfu sér
rétt sem Jónas Haraldsson lögfræð-
ingur segir í grein hér í blaðinu 13.
ágúst sl., að lögin um stjórn físk-
veiða gangi öll út á takmörkun fisk-
veiða og ákvörðun á hámarksafla.
Efni ákvörðunarinnar um hámarks-
aflann er jafn afdrifaríkt (og skerð-
andi fyrir atvinnufrelsið) eftir sem
áður.
Ástæða er líka til að taka undir
með prófessor Sigurði, þegar hann
varar við dómstólunum. Sýnist
m.a.s. mega ganga þar lengra en
hann gerir. Stafar það af því, að
Hæstiréttur hefur með dómum sín-
um talið mjög víðtækt valdframsal
til ráðherra standast í skattamálum,
en þar eru ákvæði stjórnarskrárinn-
ar um að taka beri ákvarðanir með
lögum miklu ákveðnari heldur en í
69. gr. þar sem fjallað er um at-
vinnufrelsið. Þannig segir um skatt-
ana í 40. gr. stjórnarskrárinnar að
engan skatt megi „á leggja né
breyta né af taka nema með lög-
um“. Þetta eru miklu ákveðnari
fyrirmæli um að lög þurfi til ákvörð-
unar, heldur en ákvæði 69. gr., þar
sem einungis segir að „lagaboð"
þurfí til að leggja bönd á atvinnu-
frelsi. Hæstiréttur hefur á sviði
skatta talið að valdframsal til ráð-
Jón Steinar Gunnlaugsson
„Ef lög-fræðiálit gengur
út á að greina hvaða
niðurstaða verði af
beitingu hlutlausra og
eðlilegra lagarök-
semda, þá brýtur vald-
framsal 3. gr. laganna
um stjórn fiskveiða í
bága við íslensk stjórn-
lög. Ef lögfræðiálit
gengur á hinn bóginn
út á að spá fyrir um
niðurstöður dómstóla,
verður niðurstaðan
önnur. Þá stenst vald-
framsalið.“
herra standist, þó að það hafí aug-
ljóslega verið miklu víðtækara,
heldur en valdframsal 3. gr. lag-
anna um stjóm fískveiða. Að mínu
viti hafa þessir dómar í skattamál-
um meira fordæmisgildi heldur en
dómurinn í máli leigubílstjórans frá
desember 1988. Má fallast á það
með Jónasi Haraldssyni að sá dóm-
ur hafí hér takmarkaða þýðingu.
Nýlega kom út mikið ritverk eft-
ir prófessor Sigurð Líndal um
stjórnkerfí búvöruframleiðslunnar
og stjórnskipan íslands. Þó að ritið
sé mjög tyrfíð og erfitt aflestrar
(ræðst sjálfsagt að hluta af því
hversu efnið er þvælið) eru þar
færð fram mjög sterk lagarök fyrir
því að löggjöf á sviði búvörufram-
leiðslu standist ekki stjórnlög, m.a.
sé vald framselt til ráðherra um-
fram það sem heimilt sé. í bókinni
víkur höfundur sérstaklega að dóm-
stólunum. Á bls. 62 minnir hann á
varfæmi dómstóla við að grípa fram
fyrir hendur löggjafans og segir að
hennar hafí ekki síst gætt þegar
löggjafínn hafí talið sig þurfa að
grípa til ráðstafana á sviði efna-
hags- og atvinnumála, einkum í
skattamálum og fjármálum ríkisins
að öðru leyti. Sigurður segir orð-
rétt: „Hafa þá iðulega verið svo
mikilvægir hagsmunir í húfi að jafn-
vel hefur verið talið að þeir rétt-
lættu að gengið væri að einhveiju
leyti á stjórnarskrárvernduð mann-
réttindi." Þetta er þungur en réttur
áfellisdómur um dómstólana. Því
miður eru engar líkur til annars en
að svona muni einnig fara um þau
stjómarskrárvernduðu réttindi
borgaranna, sem Sigurður Líndal
hefur verið að skrifa um að undan-
förnu; að á þau verði gengið ef á
reynir við dómstólana. Til þess að
svo verði ekki þarf einfaldlega hug-
arfarsbreytingu hjá Hæstarétti.
Rétturinn þarf þá að ákveða að láta
gild lögfræðileg rök taka við af
þeirri pólitísku lögfræði sem hann
hefur iðkað, þegar stundlegir hags-
munir ríkissjóðs eða atvinnulífsins
em látnir víkja til hliðar þeim
grundvallarréttindum, sem við
þykjumst hafa í heiðri.
Niðurstaðan af þessum hugleið-
ingum er þessi: Ef lögfræðiálit
gengur út á að greina hvaða niður-
staða verði af beitingu hlutlausra
og eðlilegra lagaröksemda, þá brýt-
ur valdframsal 3. gr. laganna um
stjóm fískveiða í bága við íslensk
stjórnlög. Ef lögfæðiálit gengur á
hinn bóginn út á að spá fyrir um
niðurstöður dómstóla, verður niður-
staðan önnur. Þá stenst valdfram-
salið.
Höfuadur er
hæstaréttarlögmaður
Bílamarkaöurinn
Smiðjuvegi 46E
v/Reykjanesbraut
Kopavogi, sími
671800 53*
Plymouth Laser RS Twln Cam 16v '90,
grásans, 5 g., ek. 32 þ. mílur, rafm. í öllu
o.fl. Glæsilegur bíll. V. 1490 þús. stgr.,
sk. á ód.
Toyota Corolla XL ’91, 5 dyra, rauður, 5
g., ek. 26 þ., vökvast., o.fl. V. 850 þús.
stgr.
Chevrolet C-1500 Plck Up 4x4 '88,
m/húsi, V-8 (305), sjálfsk., ek. 55 þ. míl-
ur, snjódekk á felgum o.fl. V. 1160 þús.
stgr., sk. á ód.
BMW 325I M-týpa '87, steingrár, 5 g.,
ek.. 70 þ, ABS, sóllúga, álfelgur, rafrúður
o.fl. Fallegur bíll. V. 1490 þús. stgr., skipti.
MMC Lancer GLXI Hlaðbakur ’91, brúns-
ans, sjálfsk., m/overdr., ek. 25 þ., hiti í
sætum, rafm. í öllu. V. 930 þús. stgr.
Nissan 200 SX turbo interc. '89, rauður,
sjálfsk., rafm. í öllu, geislaspilari o.fl. V.
1490 þús. stgr., sk. á ód.
Renault 19 GTS '90, 5 dyra, 5 g., ek. 17
þ'. V. 830 þús. stgr.
Ford Sierra 1800 GL Sedan '88, 5 g., ek.
53 þ. Fallegur bfll, V. 590 þús. stgr.
Ford Bronco II XL '90, 5 g., ek. 32 þ.
V. 1950 þús. stgr., sk. á ód.
Daihatsu Feroza DX 4 x 4 '89, 5 g., ek.
70 þ., sóllúga o.fl. V. 930 þús. stgr.
MMC Lancer GLX '89, rafm. í rúðum
o.fl., 5 g., ek. 63 þ. V. 690 þús. stgr.
Vantar á skrá og á
staðinn árg. ’90-’92
hoZeiock
GARÐLJOS
lógspennt raflýsing
í garðinn. Auðvelt
að leggja. Fœranleg
án fyrirhafnar.
ÞÓRr
ÁRMÚLA 1*1 - BÍrvil B81BOO
IjjöIhrvyU og spennandi námskdð fjrir alla.
ungar stiilkur, dönmr og licrra á öllum
aldri og vcróandi sýnlngarfólk
Hvaða hópur hentar þér?
l 2 3 4
Un^/u* koiiur BtfiUlttM fyrlrteltfwM
Snyrtlng Snyrtlng rtarftfólk Átt
ttðrgrelöslo framKoma rramKoma A) SnyrUng
framl«3ma Borðslölr ivuiteisi rramkoma
Qestaboö fataval Slmapjönusta Qestahoö
BorösWlr HreinlseU HrelnlæU Boröatðlr
fataval Oanga Klæönaður Mannleg samsKlpU
HrelnteH Munnley samsKipti Mannleg samsKlptí StörUng Mannleg samsKipU B) IJtflrelnlng
5 6 7 8
tk rmr á ftlbun SknanUIvgt
A) Andlltsfikðun fnijrtllníiitiiiÍtftO aUbrt
Utaknrt B) Undir 4 augu tlandanyrtlng Húðtueinsun rramkoma fataval og söll Upprtjun fbmdataha
réðleiSlnaar 'crsónuleg ráðgjóf um HArgrelösla Ikrröslöli ElnKaUmar eftir
Oanga Mannleg samsklpU samkomulagl
Upptýsingar:
Slnuir 687580-687480
Unnur, slnai 643340 frá kl. 16-19
Nútíð - Faxafeni 14
Módelnámskeið:
Dömur - Herrar
★ Ganga - Snúningar ★
★Sviðsframkoma - Snyrting ★
★Hárgreiðsla - Ljósmyndun ★
★Allt sem viðkemur sýningarstörfum
★Prófverkefni og sýning í lokin ★
★Viðurkenningarskjal ★
Munið gjafakortin
CD