Morgunblaðið - 18.09.1992, Blaðsíða 1

88 SIÐUR B/C
212. tbl. 80. árg. FÖSTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1992 Prentsmiðja Morgunblaðsins
Mótmæli vegnR japanskrar friðargæslu
Mótmælendur í gúmbátum sjást hér sigla umhverfis birgða- og flutningaskip japanska flotans í hafnarborg-
inni Kure í gær. Fólkið mótmælti þeirri ákvörðun stjórnvalda að senda nokkur þúsund manna herlið til að
taka þátt í friðargæslu Sameinuðu þjóðanna í Kambódíu. Samkvæmt stjórnarskrá landsins, er samþykkt
var eftir síðari heimsstyrjöld, er óheimilt að láta japanska hermenn berjast utan japansks yfirráðasvæðis
og hafa verið harðar deilur mánuðum saman í landinu vegna nýrra laga sem heimiluðu friðargæsluna.
Hermennirnir eru óvopnaðir en geta gripið til léttra handvopna sé lífi þeirra ógnað.
Friðarfundur um Bosníu í óvissu
SÞ heldur Króöt-
um frá heimilum
Belgrad, Lundúnum, Sar^jevo, Zagreb. The Daily Telegraph, Reuter.
MANNSKÆÐIR bardagar héldu áfram í Sarajevo og víðar í Bosn-
íu í gær og um kvöldið var ekki ljóst hvort fyrirhugaðar friðarvið-
ræður myndu hefjast í Genf í dag. Gæslulið Sameinuðu þjóðanna
mun hindra Króata í að snúa aftur til heimila sinna á svæðum sem
Serbar hafa tekið herskildi.
Mikið mannfall varð í liði músl-
ima í Sarajevo í gær þegar þeir
reyndu að bijóta sér leið út úr
borginni til suðvesturs og fréttir
bárust um blóðug átök víða ann-
ars staðar í Bosníu-Herzegóvínu.
í gærkvöldi var talið líklegt að
Haris Silajdzic, utanríkisráðherra
stjórnar múslima í Bosníu, vildi
ekki setjast að samningum við
Radovan Karadzic, leiðtoga Serba,
meðan þeir létu sprengjur dynja á
islömskum borgum og bæjum.
Mate Boban forystumaður Króata
í Bosníu er þriðji leiðtogi stríðandi
afla sem kappkostað hefur verið
um að fá til viðræðnanna í Genf.
Sáttasemjarar SÞ hafa sagt að þar
eigi ekki að byggja á kantónuhug-
myndum Evrópubandalagsins að
svissneskri fyrirmynd, en Serbar
sögðust í vikunni vilja þrískipta
Bosníu.
Yfirmenn gæsluliðs SÞ hafa
áhyggjur af stjórnleysi í austur-
hluta Króatíu, þeir segja að vel
vopnum búin en óöguð „lögregla"
Serba ofsæki þar íbúa, hreki brott
og drepi. Til að koma í veg fyrir
blóðbað ætla gæsluliðar SÞ að
hindra Króata sem flúið hafa
heimili sín á Barania-svæðinu í að
snúa þangað aftur.
Cedric Thornberry erindreki SÞ
segir að króatísk stjórnvöld sýni
algert ábyrgðarleysi með því að
kveikja vonir örvæntingarfulls
fólks og leiða það út í stórhættu-
leg átök. Honum hafði borist bréf
frá króatískum embættismanni
með skilaboðum um að Barania-
búar vilji komast heim fyrir mán-
aðamót. Króatar voru áður helm-
ingur íbúa svæðisins en Serbar,
sem voru 12% íbúa, hafa hrakið
þá flesta í burtu. Nú eru um
400.000 króatískir flóttamenn
heimilislausir í eigin landi.
Þýskir stjórnmálamenn um ólguna í evrópskum gengismálum
Sýnir best þörfina fyrir
sameiginlegan gjaldmiðil
Leitað að
lífi á öðrum
hnöttum
Sydney. Reuter.
ER LÍF á öðrum hnöttum spyr
bandaríska geimferðastofn-
unin, NASA, og ástralskir vís-
indamenn. Fyrirhugað er að
hefja um miðjan október
mikla leit að vitsmunaverum
úti í geimnum.
Útbúin hefur verið tíu ára
áætlun til að leita að lífi á öðrum
plánetum og gert er ráð fyrir
að fyrirtækið kosti um 100 millj-
ónir dollara (5,5 milljarða ÍSK).
„Þetta er umfangsmesta leit sem
gerð hefur verið að geimverum,"
segir Kelvin Wellington, yfir-
maður Astralíu-hluta rannsókn-
arinnar. „Verkefnið er heillandi
og ef við finnum eitthvað gæti
það jafnast á við uppgötvun þess
að jörðin er hnöttótt.
I Ástralíu verður notaður út-
varpskíkir 380 km vestur af
Sydney, nógu fjarri byggðu bóli
til að komist sé hjá loftmengun
af völdum útvarps- og sjónvarps-
sendinga. En verkefnið skiptist
í tvennt; athugun á 1.000 stjöm-
um af um 3.000 milljónum sem
taldar eru í Vetrarbrautinni og
sérstakri ljósmyndun himin-
hvolfsins. Hvort tveggja miðar
að því að nema útvarpsbylgjur
sem líklegast þykir að komi frá
vitsmunaverum; stöðugar, á
þröngu sviði eða reglubundnar.
Frankfurt, Lundúnum, Mílanó. Reuter.
ÞÝSKI seðlabankinn ætlar ekki að lækka vextina frekar þrátt
fyrir ólguna í gengismálum Evrópuríkjanna en hún hefur valdið
því, að breska pundið og ítalska líran hafa verið dregin úr geng-
issamflotinu. Leggja þýskir stjórnmálamenn áherslu á, að atburð-
ir síðustu daga sýni best þörfina fyrir einn sameiginlegan gjaldmið-
il Evrópubandalagsríkjanna. Breska stjórnin skaut á skyndifundi
í gær til að ræða ástandið í gengismálum og að honum loknum
sagði talsmaður hennar, að hvergi yrði hvikað í baráttunni gegn
verðbólgunni og sterlingspundið yrði aftur tengt gengissamstarfi
Evrópu, ERM, „strax og kringumstæður leyfðu“. Þá sagði hann,
að ríkisstjórnin styddi Norman Lamont fjármálaráðherra heilshug-
ar en breska stjómarandstaðan og fjölmiðlar hafa krafist afsagn-
ar hans.
Theo Waigel, úáfmálaráðherra
Þýskalands, brást í gær hart við
. ásökunum um, að Þjóðveijum væri
um að kenna óreiðan í gengismálun-
um og sagði, að gagnrýnendunum
væri hollast að huga að tiltektinni
á eigin heimili. „Ef við hefðum haft
sameiginlegan gjaldmiðil hefðu spá-
kaupmennirnir mátt sitja heima,“
sagði Waigel og frammámenn í öll-
um flokkum í Þýskalandi tóku und-
ir það með honum.
Uppgjöf bresku stjórnarinnar í
gengismálunum hefur orðið henni
til mikils álitshnekkis en ekki virð-
ast þó miklar líkur á, að Lamont
fjármálaráðherra segi af sér. I gær
voru vextir í Bretlandi aftur færðir
niður í 10% og hækkuðu þá hluta-
bréf mikið í verði. Er það rakið til
vona um, að vextirnir verði lækkað-
ir enn frekar nú þegar stjórnvöld
þurfa ekki lengur að verja gengi
pundsins með háum vöxtum. Raun-
ar segja ýmsir kunnir sérfræðingar,
að núverandi staða og líkleg vaxta-
lækkun kunni að reynast hin mesta
blessun fyrir breskt efnahagslíf.
Gengi spánska pesetans var fellt
um fimm prósent í gærmorgun en
óttast er, að breytingin hrökkvi
ekki til og likur aukast á, að gengi
portúgalska escudoans verði einnig
fellt. Danski seðlabankinn kom
Theo Waigel, fjámiálarjiðherra
Þýskalands, í baniaboði kanslarans.
krónunni til hjálpar og þýski og írski
seðlabankinn styrktu gengi írska
pundsins með miklum kaupum.
Gengi ítölsku lírunnar lækkaði
verulega eftir að henni var kippt
út úr gengissamstarfinu, það olli
verðhækkun hlutabréfa, einkum í
útflutningsfyrirtækjum.
í Svíþjóð eru enn 500% vextir á
millibankalánum og segja má, að
sænski lánamarkaðurinn sé úr sög-
unni og verði fram yfir helgi. Hafa
Svíar uppskorið nokkra aðdáun fyr-
ir staðfestuna en framhaldið ræðst
af tvennu, úrslitum þjóðaratkvæða-
greiðslunnar í Frakklandi og hugs-
anlegu og raunar líklegu samkomu-
lagi stjórnar og stjórnarandstöðu
um stefnuna í efnahagsmálum.
Ársfundur NV-Atlantshafsfiskveiðinefndarinnar
EB styður vemd fiskstofna
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
Á ÁRSFUNDI Norðurvestur-Atlantshafsfiskveiði-
nefndarinnar (NAFO) sem lýkur í Kanada í dag
hyggst framkvæmdastjórn Evrópubandalagsins
(EB) lýsa yfir fullum stuðningi við tillögur nefnd-
arinnar til verndar fiskistofnum undan austur-
strönd Kanada. I yfirlýsingu frá Manuel Marin,
sem fer með sjávarútvegsmál innan framkvæmda-
stjórnarinnar, er lýst sérstökum áhyggjum vegna
ástands þorskstofna í Norður-Atlantshafi en þeim
fari öllum hrakandi nema stofninum í Barentshafi.
Undanfarin ár hafa fulltrúar EB annaðhvort
greitt atkvæði gegn tillögum á fundum NAFO eða
setið hjá við atkvæðagreiðslur. Ráðherrar banda-
lagsins hafa síðan ákveðið einhliða kvóta fyrir
eigin fiskiskip sem hafa oft verið margfaldir heild-
arkvótar nefndarinnar. EB hefur jafnframt hunds-
að þorskveiðibann Kanada á Miklabanka undan-
farin ár, þangað til í júní í sumar.
Á miðvikudag birti framkvæmdastjórnin frétta-
tilkynningu þar sem hún harmar þá ákvörðun
Eystrasalts-fiskveiðinefndarinnar að sniðganga
tillögur Alþjóðafiskveiðiráðsins um aflamagn á
þorski í Eystrasalti. Á fundi nefndarinnar nýlega
lagði framkvæmdastjórn EB til að heimilaðar yrðu
veiðar á 17 þúsund tonnum af þorski í vestan-
verðu Eystrasalti en algjört bann yrði í gildi aust-
antil. Nefndin ákvað hins vegar að heimila veiðar
á 40 þúsund tonnum á næsta ári. Fyrir árið 1992
var samþykkt aflamark 100 þúsund tonn og 1991
var aflamarkið 171 þúsund tonn.