Morgunblaðið - 15.10.1992, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. OKTÓBER 1992
29
Ekki nýtt að fjármagna rekstur
með Framkvæmdasjóði aldraðra
- segir Sighvatur Björgvinsson
heilbrigðisráðherra
SIGHVATUR Björgvinsson heUbrigðisráðherra mælti í gær fyrir
lagafrumvarpi varðandi ráðstöfun á fé Framkvæmdasjóðs aldr-
aðra. Frumvarpið gerir ráð fyrir því að rýmkaðar verði heimildir
sjóðsstjórnar til að ráðstafa tekjum sjóðsins til reksturs á stofnun
aldraðra. Ráðherra segir að því fari fjarri að þetta sé ný hug-
mynd. Fyrrum heilbrigðisráðherra hefði gert þetta. Og að áliti
Ríkisendurskoðunar umfram það sem honum hefði verið heimilt.
í framsöguræðu sinni fyrir
frumvarpi til laga um breytingu á
lögum um málefni aldraðra nr.
82/1989 með síðari breytingu 26.
febrúar 1991, sagði heilbrigðisráð-
herra Sighvatur Björgvinson að
undanfarinn áratug hefði miklu fé
verið veitt úr Framkvæmdasjóði
aldraðra til að byggja stofnanir
fyrir aldraða. Hins vegar væri því
ekki að leyna að erfiðleikar við
að reka þessar stofnanir hefðu
farið sívaxandi. Á árinu 1991 hefði
verið gerð sú breyting að heimilað
hefði verið að fé Framkvæmda-
sjóðs mætti nýta til að reka stofn-
anir sem færu í rekstur á miðju
ári. í ljósi þess samdráttar sem
væri í útgjöldum til heilbrigðis-
mála sýndist eðlilegt að rýmka
þessa heimild og sömuleiðis fella
niður skilyrði um að aldrei mætti
verja nema tilteknum hluta sjóðs-
ins til nánar tilgreindra verkefna.
Heilbrigðisráðherra benti á að
á vissum sviðum öldrunarmála
væri ástandið víða um land orðið
nokkuð gott, svo sem varðandi
framboð á dvalarheimilum. Það
væri ekki óskynsamlegt að veija
fjármunum t.a.m. til að styðja
sveitarfélög og heilsugæslustöðvar
til að koma á fót og reka heima-
þjónustu fyrir aldraða. Heilbrigðis-
ráðherra lét þess getið að í trausti
þess að þetta frumvarp yrði sam-
þykkt, væri í frumvarpi til íj'árlaga
1993 gert ráð fyrir að 160 milljón-
um af ráðstöfunarfé sjóðsins yrði
varið til rekstrar á stofnunum aldr-
aðra en áætlaðar telqur sjóðsins á
næsta ári væru 420 milljónir
króna. En sjóðnum er aflað tekna
með sérstöku gjaldi eða nefskatti
á alla skattgreiðendur undir 70
ára aldri.
Sjóður gerður upptækur?
Ýmsum þingmönnum þótti sú
breyting sem frumvarp heilbrigð-
isráðherra kveður á um vera vafa-
söm, orka tvímælis eða jafnvel
ámælis. Guðmundur Hallvarðs-
son (S-Rv) kannaðist ekki við gott
ástand í dvalarmálum aldraðra í
Reykjavík. Svavar Gestsson (Ab-
Rv) taldi að með frumvarpinu
væri í raun verið að leggja sjóðinn
niður, gera hann upptækan í ríkis-
sjóð. Ef þetta frumvarp yrði sam-
þykkt væri hægt að setja allt ráð-
stöfunarfé sjóðsins í rekstur stofn-
ana sem eðlilegra væri að fjár-
magna með almennri skattheimtu.
Svavar og fleiri þingmenn ræddu
ýmsa þætti er varða líf og hag
aldraðra. Matthías Bjarnason
(S-Vf) gagnrýndi t.d. harðlega að
mönnum væri við 67 ára aldur
ætlað að leggja árar í bát og leggj-
ast svo sjálfir í kör eða sjúkrarúm
á framfæri hins opinbera. Guðrún
Helgadóttir (Ab-Rv) saknaði
stefnu í málefnum aldraðra. Marg-
ir væru fullfærir til ýmissa starfa
á áttræðisaldri og hún var mjög
ásátt við að helstu byggingarfram-
kvæmdir virtust víða vera „svo-
kallaðar þjónustuíbúðir fyrir aldr-
aða“. Hér væri oft um hreina
blekkingarstarfsemi byggingar-
verktaka um að ræða.
Ólöglegt fordæmi?
Sighvatur Björgvinson heil-
brigðisráðherra taldi sér skylt að
svara nokkrum þeim spumingum
og gagnrýni sem að honum hafði
verið beint. Hann vísaði því á bug
að verið væri að opna fyrir það
að allt fé Framkvæmdasjóðsins
yrði tekið frá framkvæmdum og
sett í rekstur. Það sem breyttist
væri það að ekki yrðu lengur laga-
fyrirmæli um hver mörkin skyldu
vera. Að sjálfsögðu væri gert ráð
fyrir því að ríkisstjórnin gerði
grein fyrir því í fjárlögum hveiju
sinni hvað hún hygðist nýta mikið
fé sjóðsins í rekstur. Eins og hann
hefði fyrr gert grein fyrir væri í
frumvarpi til fjárlaga næsta árs
gert ráð fyrir að nýta til reksturs
160 milljónir króna af þeim 420
milljónum sem væmm áætlaðar
tekjur sjóðsins.
Ráðherra vildi benda á að það
væri ekkert nýtt, menn vildu nýta
fjármuni Framkvæmdasjóðs aldr-
aðra í tilfallandi rekstur stofnana
aldraðra. Fyrirrennari sinn í emb-
ætti heilbrigðisráðherra, Guð-
mundur Bjamason, hefði hinn 29.
apríl 1991, tveimur dögum fyrir
stjórnarskipti, ritað bréf til stað-
festingar á samkomulagi sem
hann hefði gert við þáverandi fjár-
málaráðherra, Ólaf Ragnar Gríms-
son. í bréfinu hefði verið svo
mælt fyrir að 107 milljónir króna
af fé Framkvæmdasjóðsins skyldu
fluttar til Sjúkratrygginga til að
greiða rekstrarkostnað. Þetta
hefði verið tæplega þriðjungur af
fé sjóðsins. Ríkisendurskoðun
hefði af eigin fmmkvæði kannað
þetta mál og komist að þeirri nið-
urstöðu að þessi tilflutningur væri
sagði það rétt að hann hefði ritað
bréf 29. apríl 1991 til Sjúkratrygg-
ingardeildar Tryggingarstofnunar
ríkisins til að heimila að hluta af
fé Framkvæmdasjóðs aldraðra
mætti veija til reksturs stofnana.
Eins og menn vissu þá greiddi
þessi deild fyrir rekstur stofnana **
með daggjöldum. Nú upplýsti heil-
brigðisráðherra að samkvæmt út-
tekt Ríkisendurskoðunar hefði
ekki öllum þessum fjármunum
verið varið til reksturs nýrra stofn-
ana. Fyrram heilbrigðisráðherra
komu þessar upplýsingar mjög á
óvart. Því fjölmargar stofnanir
hefðu breytt um rekstarform. Ver-
ið breytt úr dvalarheimilum í
hjúkmnarstofnanir eins og hann
hefði heimilað og það hefði þýtt
aukin útgjöld fyrir þessar stofnan-
ir. Guðmundur sagði það vera ^
hugsanlegt að einhveijir fjármunir
hefðu farið til rekstur eldri stofn-
ana og væri það miður ef það
hefði gerst. Honum fannst þá þó
ótrúlegt að svo mikið bæri á milli
eins og heilbrigðisráðherra hefði
nú greint frá. Sighvatur Björg-
vinsson heilbrigðisráðherra sagði
að bréf fyrirrennara síns hefði
gert ráð fyrir 107 milljónum til
greiða ótilgreindan rekstrarkostn-
að vegna stofnana aldraðra. Með
ítrasta góðvilja væri hægt að fínna
verkefni fyrir 37 milljónir sem
hægt væri að heimfæra undir lög-
in. Guðmundur Bjamason sagðist
vilja ítreka að það hefði verið eðli-4
legur farvegur fyrir þessa fjár-
muni að þeir hefðu farið í gegnum
Sjúkratryggingardeild en hann
gæti ekki nú rætt þessar tölulegu
upplýsingar Ríkisendurskoðunar.
Vegna utandagskrámmræðu
um málefni Kristnesspítala var
þessari fyrstu umræðu um fmm-
varp til laga um breytingu á lögum
um málefni aldraðra nr. 82/1989
með síðari breytingu 26. febrúar
1991 frestað.
ekki í samræmi við lagaheimildir.
Ríkisendurskoðun gerði ráð fyrir
því að 70 milljónir af þessum íjár-
munum færðust til baka frá
Sjúkratryggingum til Fram-
kvæmdasjóðsins þar sem laga-
heimildir skorti þar til þess að fé
væri greitt úr sjóðnum með þeim
hætti sem fyrri ríkisstjóm hefði
gert ráð fyrir. Ráðstöfun um 37
milljóna króna mætti rökstyðja
með því að lögin heimiluðu að
greiða fyrir rekstrarkostnað nýrra
stofnana á því fjárlagaári sem
þeim væri komið á fót.
Guðmundur Bjarnason (F-Ne)
fyrmm heilbrigðisráðherra veitt
síðar í þessari umræðu andsvar
við ræðu Sighvats Björgvinssonar
heilbrigðisráðherra. Guðmundur
MMfMSI
Sighvatur Björgvinsson heilbrigðisráðherra
Lítíl nýting á dvalarrými og mik-
ill kostnaður á Kristnesspítala
FRAMTÍÐ Kristnesspítala var rædd utandagskrár í gær að beiðni
Jóhannesar Geirs Sigurgeirssonar (F-Ne). Málshefjandi taldi að ver-
ið væri að hætta rekstri spítalans í núverandi mynd. Sighvatur Björg-
vinsson heilbrigðisráðherra sagði að ef tækist að ná kostnaði Krist-
nesspítala niður undir það sem væri á öðrum sambærilegum stofnun-
um gæti spítalinn starfað með óbreyttum hætti fyrir það fé sem
væri inn á fjárlögum.
Jóhannes Geir Sigurgeirsson
(F-Ne) greindi frá ástæðum þess
að hann hefði farið þess á leit að
málefni Kristnesspítala væm rædd
utan dagsskrár. Um mitt sumar
hefðu borist fréttir um að í heil-
brigðisráðuneytinu væri skoðað að
loka spítalanum. Og í útvarpsfrétt-
um 8. þessa mánaðar hefði komið
fram að í heilbrigðisráðuneytinu
væru í athugun miklar breytingar
í tengslum við rekstur Kristnesspít-
ala og skipuð hefði verið sérstök
nefnd í þessu skyni. í nefndinni
ættu sæti fulltrúar ríkisspitala, full-
trúar frá fjármálaráðuneyti og heil-
brigðisráðuneyti, fulltrúar Akur-
eyrarbæjar og fulltrúar Ríkisspítal-
anna. Aðspurður í viðtali við frétta-
mann hefði heilbrigðisráðherra ekki
útlokað að rekstur Kristnesspítala
yrði lagður niður í núverandi mynd.
Jóhannes Geir benti einnig á að
forsendur í frumvarpi til fjárlaga
gerðu ráð fyrir 40 milljón króna
niðurskurði til spítalans, þetta væri
þriðjungur af rekstrarfénu. Þetta
jafngilti þvi að hætta rekstri í nú-
verandi mynd.
Jóhannes minntist á skipan þeirr-
ar nefndar sem heilbrigðisráðherra
hefði greint frá. Nefndarmönnum
væri ætlað að fara með nefndar-
starfið sem hernaðarleyndamál.
Nefndarmenn hefðu enn ekki feng-
ið skipunarbréf en drög verið lesin
fyrir þá á fyrsta nefndarfundi. Jó-
hannes Geir krafðist þess að heil-
brigðisráðherra gerði grein fyrir
þessu skipunarbréfí. Málshefjandi
lagði einnig í sinni ræðu ríka
áherslu á mikilvægi þess hlutverks
sem Kristnesspítali gengdi í heil-
brigðisþjónustunni; umönnun aldr-
aðra langlegusjúklinga og endur-
hæfíng. Aðrir þingmenn sem tóku
til máls lögðu einnig ríka áherslu á
mikilvægi endurhæfingardeildar
norðan heiða og vitnuðu m.a. til
ákvarðana fyrri ráðherra og hinnar
íslensku heilbrigðisáætlunar.
Framtíð innan fjárlaga
Sighvatur Björgvinsson heil-
brigðisráðherra sagði að stjómend-
um Kristnesspítala hefði verið skýrt
frá því með talsverðum fyrirvara
að breytingar á rekstri spítalans
væra fyrirhugaðar. Á síðasta ári
hefði starfað nefnd sem var ætlað
að skila tillögum um framtíð spítal-
ans. Nefndin hefði skilað tillögum.
Hún hefði lagt til að stofnað yrði
til sjálfstæðs spítalareksturs um
heilsugæslu og öldranarþjónustu á
þessu svæði. Önnur tillaga nefndar-
innar hefði gert ráð fyrir tilflutn-
ingi og starfstengslum við Fjórð-
ungssjúkrahúsið á Akureyri. Af
þessum áformum hefði hefði ekki
orðið.
Heilbrigðisráðherra staðfesti að
fmmvarp til fjárlaga næsta árs
gerði ráð fyrir 40 milljóna króna
lækkun á kostnaði vegna rekstrar
Kristnesspítala. Samkvæmt upplýs-
ingum heilbrigðisráðuneytisins væri
rekstur Kristnesspítala nokkuð dýr;
dýrari en annarra sambærilegra
stofnanna. Það stafaði m.a. af
kostnaði við starfsmannaíbúðir og
einbýlishús á staðnum.
Sighvatur Björgvinsson heil-
brigðisráðherra las skipunarbréf
nefndar þeirrar sem nú er tekin til
starfa og Jóhannes Geir hafði viljað
fræðast nánar um. Þar kom fram
að nefndinni er ætlað að gera tillög-
ur um framtíð Kristnesspítala og
verkefni nefndarinnar er að athuga
möguleikana á að leggja starfsemi
spítalans niður og vista sjúklinga á
öðrum stofnunum norðanlands eða
leita annarra leiða til að rekstur
Kristnesspítala verði innan þess
ramma sem fjárlagaframvarp árs-
ins 1993 geri ráð fyrir.
Jóhannes Geir Sigurgeirsson
vom mikil vonbrigði í að heyra bréf
ráðherra til nefndarmanna. Nefnd-
inni væri auðheyrilega ætlað að
útfæra hluti sem væm ósamrýman-
legir hlutverki stofnunarinnar í dag.
Sighvatur Björgvinsson heilbrigð-
isráðherra skýrði frá því að Krist-
nesspítali væri ekki fullnýttur í dag.
Skráð rúm á spítalanum væra 53.
Fyrstu sjö mánuði þessa árs hefði
nýtingin verið 39,1 rúm, og árið
áður hefði meðalnýtingin verið 37,5
rúm.
Heilbrigðisráðherra ítrekaði að
rekstarkostnaður Kristnesspítala
væri mjög mikill. Ef tækist að ná
kostnaði Kristnesspítala niður undir
það sem væri á öðrum stofnunum,
gæti spítalinn hæglega starfað með
óbreyttum hætti, fyrir það fé sem
væri inni á fjárlögum. *
Fjöldi annarra þingmanna tók
þátt í þessari utandagsskráram-
ræðu: Tómas Ingi Olrich (S-Ne),
Steingrímur J. Sigfússon (Ab-Ne),
Margrét Ástgeirsdóttir (SK-Rv),
Guðmundur Bjarnason (F-Ne), Sig-
bjöm Gunnarssson (A-Ne), Lára
Margrét Ragnarsdóttir (S-Rv) og
Valgerður Sverrisdóttir (F-Ne).