Morgunblaðið - 15.10.1992, Blaðsíða 42

42
I MORGUNBLABIB ÆXMMXUDAGUR -15.-OKTÓBER -1-992 -
ffcimw
*

Ást er...
8-27
... lík öldu sem verður ekki
stöðvuð.
TM Reg U.S Pat Off.—all righta reserved
• 1992 Los Angeies Times Syndicate
Jæja, vinur. Þetta er í 10.
skiptið sem þú slærð blett-
inn...
BREF TEL BLAÐSINS
Aðalstræti 6 101 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691222
Barrtré: Islenskir þegn-
ar af erlendum ættum
Frá Helga Þórssyni:
Nú nálgast sá árstími sem barr-
trén verða ein um að halda grænum
lit í náttúrunni. Kjarrið fellir lauf í
haustvindinum og stendur eftir með
berar greinar í dimmum litum, án
glaðværðarinnar sem fylgir laufinu
á sumrin. Síðustu vikur hefur verið
mikil litadýrð í lyngi og kjarri, til-
efni margra gönguferða og öku-
ferða. En svo tekur við sá tími sem
birta er minnst og margir nenna
varla út að nauðsynjalausu. Þá vet-
ur sem snjóar að ráði fyllast geilar
í hraunum og móum þannig að lyng
og kjarr fer á kaf, hvit auðnin verð-
ur bæði kuldalegri og bjartari yfir
að líta en brúnleitir móar og svart
kjarr.
Tré og lyng, þær tegundir sem
ekki halda þeim mun fastar í dautt
lauf, bera lauf frá því seint í maí
eða júní þar til í október, í mesta
lagi 5 mánuði á ári. Plöntumar lifa
fyrir þann hluta ársins. Það á einn-
ig við um margt áhugafólk um nátt-
úru og útiveru. Ef það hleypir ekki
í sig sérstakri hörku er biðin eftir
næsta sumri svona: Fram undir ára-
mót er haldið á sér hita við minning-
ar sumarsins, síðan er beðið í fáein-
ar vikur eftir að daginn fari að
lengja svo merkjanlegt sé. Þá fer
hestafólk og skíðafólk að stunda sín
áhugamál. Tími hestamennskunnar
nær fram á haust, skíðaiðkun lýkur
eftir sumardaginn fyrsta. Þá taka
við fjöruferðir í mánuð til þess að
taka á móti vorboðunum, sjá far-
fuglana koma. Við teljum gjaman
að þeir lifi fyrir sumarið líka og séu
að koma heim.
Góð svæði í nágrenni Reykjavíkur
til þess að viðra hesta og ganga á
skíðum eru Heiðmörkin og skógrækt-
arsvæðið við Rauðavatn. Gestrisni
þessara svæða byggist meðal annars
á því að þama era tré. Barrtrén eru
skíða- og hestamenn gróðurríkisins.
Þau lifa sínu græna lífi síðari hluta
vetrar, þrátt fyrir kulda og snjó.
Lauftrén híma ennþá og bíða þess
að hlýni, þótt þau sýni að þau viti
að dagurinn sé að verða lengri en
nóttin. Barrtrén era ein um að halda
grænum lit í náttúranni.
En barrtrén virðast ekki í tísku.
heyrst hefur til umsjónarmanna Ás-
byrgis segja að þar standi til að
útrýma barrtijám á nokkrum áram
með því að höggva þau sem jólatré.
Spurt hefur verið hvort barrtré eigi
heima á Þingvöllum og í Rabbi Les-
bókar Morgunblaðsins hinn 10. októ-
ber var farið gagnrýnisorðum um
gróðursetningu barrtrjáa í kjarr-
lendi. Þá er fokið í flest skjól, meira
að segja dálk hversdagslegrar skyn-
semi í Morgunblaðinu, málsvara
skógræktar.
Barrtrén hafa sitt hlutverk á ís-
landi, hlutverk sem aðrir eiga erfitt
með að gegna Þau ljá vetrinum lit
og skapa skjól á sumrin fyrir nálægan
gróður sem getur þá dafnað betur,
hvort sem það er mólendi eða kjarr.
Benda má á sláandi dæmi um kjarr,
þar sem barrtrjám hefur verið plantað
inn á milli, bantrén vaxið upp úr birk-
inu, en birkið síðan hækkað þegar
skjól var komið af barrtijánum.
Útlendingar koma vissulega ekki
til íslands til þess að njóta barrtijáa
í íslenskri náttúru. Þeir horfa hug-
fangnir á auðnina í skamman tíma,
brot úr sumri, fara aftur heim í skóg-
Frá Jónasi Péturssyni:
Ein af stóru minningunum úr
bemsku minni og æsku. Ógnvaldur
lá oft í lofti yfir æskufólkinu, berkl-
amir eða „hvíti dauðinn" eins og oft
var til orða tekið. Alda viðnáms fór
um Eyjafjörðinn, fyrir 1920 og
næstu ár eftir. Ákveðið að reisa
heilsuhæli fyrir berklasjúklinga í
Kristnesi. Staðurinn valinn í nánd
við Reykjahúslaug til hitunar á hæl-
inu. Fjársöfnun hafin hjá fólkinu.
Hver einasti bær, hver einasti maður
gaf af fremstu getu. Tvenn hjón í
Hrafnagilshreppi gáfu hvort í sínu
lagi stórfé til hælisins. Bæði höfðu
þau misst einkasoninn af völdum
hvíta dauðans.
Á síðustu árum, er ég kem að
Kristneshæli, finnst mér ég standa
á helgri jörð. Ég minnist hins far-
inn og hlýjuna og hafa farið svaðil-
for um öræfin. En þessar þarfir
ferðamannanna eru allt aðrar og
öndverðar þörfum íslendinga sjálfra.
Vissulega era barrtré ekki nátt-
úrulegur gróður á íslandi í þeim
skilningi að hér hafa ekki verið barr-
tré á sögulegum tíma nema síðustu
tvo eða þijá mannsaldra. Það var
ef til vill bara ein tilviljunin í náttúr-
unni. Óþarfí er að líta á þá tilviljun
sem helgidóm sem ekki megi raska.
Margir góðir íslendingar eru fæddir
í útlöndum eða eiga erlenda for-
eldra, afa eða ömmur. Þeir sem
komnir eru langt að setja nýstárleg-
an og hressilegan svip á mannlífið.
Enginn efast í alvöru um þegnrétt
þeirra. Barrtré festa rætur og dafna
vel á íslandi, rétt eins og þetta fólk.
Þau hafa mikilsvert hlutverk á öllum
tímum árs, stundum ein, stundum í
félagi við annan gróður. Það þarf
að stuðla að útbreiðslu þeirra áfram,
viðurkenna hlutverk þeirra, fylgjast
með árangrinum, en halda áfram
að planta.
HELGI ÞÓRSSON,
Neðstaleiti 6, Reykjavík.
sæla læknis, Jónasar Rafnars, sem
lifði það að sjá í raun fegurra hvolf
með nær fullum sigri yfir hvíta dauð-
anum. Farsælu, traustu, áhugaríku
starfsliði, sem ljúfu geði blandaði
daglegu lífi.
Enn man ég vígsludaginn í haust-
veðri. Jónas Jónsson frá Hriflu fulltrúi
ríkisstjómar flutti mikla ræðu. Ég
man þessi orð, er hann lýsti sjón-
hringnum sem knúði átakið: „Að baki
býr mikil sorg. Óendanlegt haf af
sorg,“ þessi setning segir í raun allt!
Velferð byggða, þjóðar, er háð
því að fólkið slíti aldrei söguþráðinn.
Á tuttugustu öld er Kristneshæli
mesta og giftusamasta afrek í ís-
lenskri byggð.
JÓNAS PÉTURSSON
fyrrv. alþingismaður.
Lagarfelli 8, Fellabæ.
Kristneshæli
HOGNI HREKKVISI
<5PEROC>RAU«SURlMM HANS FyCR
EKKI GÖPAR A16TTÖKUR."
Yíkveiji skrifar
Mótmælum gegn fyrirætlun
stjómvalda um að hætta að
endurgreiða virðisaukaskatt af að-
föngum til bókagerðar, hafa meðal
annars fylgt þau rök, að íslenskan
eigi sífellt meir undir högg að sækja
gagnvart erlendum máláhrifum og
bækur séu ein helsta forsenda þess
að þjóðin haldi áfram að nota
tungumálið.
Víkveiji dagsins hefur raunar
talið að stundum sé of mikið gert
úr þeirri hættu sem steðji að ís-
lenskunni, að minnsta kosti ef mál-
far fjölmiðlafólks sé tekið til marks
um hana. Um leið viðurkennir Vík-
veiji að hann hlustar lítið á svokall-
aða ljósvakamiðla nema á fréttatím-
um og á morgnana áður en hann
fer til vinnu en hann hefur ekki
orðið var við annað en að þetta
efni sé að jafnaði flutt á þokkalegri
íslensku og sama megi segja um
flest það sem’ birtist í dagblöðum.
En nú hafa efasemdarfræ náð
að sá sér í huga Víkverja. Hann
hefur upp á síðkastið æ oftar heyrt
hnökra á málfari starfsmanna Ijós-
vakamiðlanna, vitlausar beygingar
og aðrar málvillur. Og Víkveija rak
í rogastans fyrir nokkrum dögum,
þegar hann heyrði fréttaþulu Bylgj-
unnar lesa frétt frá Bandaríkjunum.
Þar kom við sögu bandaríska alrík-
islögreglan, sem jafnan er skamm-
stöfuð FBI. Þessa skammstöfun bar
þulan fram: eff bé æ, þar sem æið
var greinilega i borið fram á ensku.
Gæti þetta verið merki um að hér-
lendis sé að verða til einhver ís-
lensk-enska?
Víkveiji sér sig tilneyddan að
andmæla slagorði Visa-
íslands um að Visa sé allt sem
þurfi á ferðalagi. Víkveiji var ný-
lega á ferðalagi í Þýzkalandi, Sviss
og á Ítalíu. Hann tók lítið af ferða-
gjaldeyri með sér og hugðist treysta
á Visa-kortið. Allt gekk það vel á
Ítalíu og peningasjálfsalar, sem
tóku á móti Visa-kortum voru á
öðru hveiju götuhomi. í Sviss og
Þýzkalandi var hins vegar alveg
undir hælinn lagt hvort hægt var
að taka út peninga á Visa-kort. í
Sviss voru það nánast eingöngu
bankar Schweizerische Bankverein,
sem létu reiðufé af hendi fyrir Visa-
kort og í Þýzkalandi voru það að-
eins Deutsche Verkehrsbank og
Citibank. Útibú hvorugs bankans
eru á hveiju strái.
Víkveiji þurfti einn sunnudag í
Þýzkalandi nauðsynlega á reiðufé
að halda og leitaði fyrst að Visa-vél
í Freiburg. Þar í borg var engin
Visa-vél, svo að ekið var áfram til
Karlsruhe. Þar var einn Visa-sjálf-
sali og hann bilaður. Sama var
uppi á teningnum í Mannheim, en
þar gafst Víkveiji upp á leitinni.
Lærdómurinn, sem hann dró af
þessu, er að Visa er ekki allt, sem
þarf. Menn þurfa að hafa Evró-kort
líka, ætli þeir að ferðast um Þýzka-
land og Sviss, því að Evrókorta-
sjálfsalar voru á hveiju strái.