Morgunblaðið - 22.01.2000, Blaðsíða 53

W
MORGUNBLAÐIÐ_____________________________________________________LAUGARDAGUR 22, JANÚAR 2000 53
MINNINGAR
+ Pétur Gautur
Kristjánsson
fæddist á Seyðisfírði
14. júlí 1934. Hann
lést á heimili sinu í
Reykjavík 10. des-
ember síðastliðinn
og var kvaddur með
sálumessu í Krists-
kirkju í Landakoti
21. desember.
Pétur Gautur Krist-
jánsson var lágur mað-
ur vexti, en fremur
þrekinn og safnaði
holdum með aldri,
svarthærður með móbrún augu,
breiðleitur og svipmikill. Mörg síð-
ustu árin lét hann sér vaxa alskegg,
sem orðið var grátt undir það síðasta,
þótt höfuðhárið héldi lit sínum. Hann
var afburðahraustmenni að náttúru-
fari og vel að manni á sínum yngri ár-
um, en farinn að líkamlegri heilsu
undir ævilokin. Pétur var mikill skap-
maður og hrifnæmur, trygglyndur og
brjóstgóður, og hafði ríka tilhneig-
ingu tU að rétta hlut lítUmagna og
þeirra sem honum þótti vera hallað á
að ósekju. Stundum gætti nokkurs
yfirlætis í fari hans, en annað veifið
átti hann það til að vera allra manna
lítUlátastur. Hann var vinur vina
sinna, en ekki allra, afar sérsinna og
eilítið hjátrúarfullur, spaugsamur og
stríðinn að eðlisfari, en löngum bag-
aður af þunglyndi sem sótti á hann í
köstum. Pétur hafði mikla persónu-
töfra og naut þess út í ystu æsar að
ganga fram af fólki með allskyns
uppátækjum og orðsprokum, sem
stundum vöktu nokki'a hneykslan, en
oftar þó kátínu. Hann hafði gaman af
dýrum, var lengst af með hund, einn
eða flem, á heimili sínu, ræktaði á
tímabili páfagauka og finkur og átti
hest um skeið. Hann undi sér vel við
stangveiði í sjó og vötnum. Pétur var
íhaldsmaður af gamla skólanum,
tráði á einstaklingsframtakið og var
alla tíð svarinn andstæðingur yfir-
di-ifinnar forsjárhyggju, haftastefnu
og einokunar í hvaða mynd sem var.
Gekk hann ungur til liðs við Sjálf-
stæðisflokkinn; skipaði sér þar í þann
arm, sem kenndur hefúr verið við
Gunnar Thoroddsen, og fylgdi
flokknum alla stund. Pétur var þjóð-
rækinn íslendingur og bar mikinn
metnað fyrir hönd lands og þjóðar, en
var þó alþjóðasinni í aðra röndina.
Hann unni mjög íslenskum fornbók-
menntum, dáði Jón Arason og
hneigðist til kaþólsks siðar.
Pétur var greindur maður og af-
burðaminnugur, aflaði sér fróðleiks á
hinum fjölbreytilegustu fræðasviðum
og varð ótrálega víða og vel heima.
Hann hafði yfirburðaþekkingu á lög-
fræði, sögu og landafræði, var fróður
vel um bifreiðar og skip, ágætlega vel
sjálfmenntaður í næringarfræði og
lyfjafræði og þaullesinn í líffræði og
skyldum greinum, svo sem dýra-,
fugla- og fiskifræði. Varð Pétur
landsfrægur af því að vinna hverja
spumingakeppnina á fætur annarri í
útvarpsþáttum á áttunda áratugnum.
Með honum er genginn einn af síð-
ustu fjölfræðingunum.
Pétur stundaði ýmis fræðistörf í
tómstundum sínum og kafaði þá ofan
í það sem hugurinn girntist hverju
sinni. Hann skrifaði bókmenntarit-
gerðir um Islendingaþætti, ritaði
jólasveinatal, þar sem gerð er skil-
merkileg grein fyrir jólasveinum,
jafnt innlendum sem erlendum, og
tók saman fiskiannála, þar sem gerð
er sundurliðuð grein fyrir sjávar-
fangi við íslandsstrendur. Skráning-
arárátta var honum eðlislæg og upp
úr þurru áttí hann það til að fara að
reikna út prósentur og meðaltöl af
öllu mögulegu milli himins og jarðar.
Einnig orti hann sér til dægrastytt-
ingar ljóð á íslensku og latínu og fleiri
tungumálum. Mun margt merkilegt
liggja eftir hann í handriti.
Pétur lét sig kennslu- og mennta-
mál miklu varða og var í þeim efnum
framsýnn og stórhuga, svo sem í
ýmsu öðru. Þegar hann var kennari
við gagnfræðaskólann í Keflavík árin
1969-1976 kom hann þar á fót fram-
\
halds- og menntadeild,
sem hann veitti for-
stöðu árin 1972-1976.
Varð sú deild fyrsti vís-
irinn að Fjölbrauta-
skóla Suðurnesja, sem
stofnaður var formlega
árið 1976, með samruna
áðumefndrar mennta-
deildar og Iðnskóla
Suðurnesja, en í þeim
skóla hafði Pétur einnig
verið stundakennari ár-
in 1970-1976. Var Pétur
helsti hvatamaður að
stofnun Fjölbrauta-
skóla Suðurnesja og í
raun guðfaðir þeirrar menntastofn-
unar. Þegar hann kenndi við Héraðs-
skólann á Reykjanesi stofnsetti hann
aðra menntadeild þar og veitti henni
forstöðu um eins árs skeið. Hann rit-
aði kennslubækur (Iðnfélagsfræði I-
II) á Keflavíkurárum sínum.
Kynni okkar Péturs byijuðu þegar
ég hóf nám í landsprófsdeild Gagn-
fræðaskólans í Keflavík haustið 1973,
en Pétur kenndi þar nokkur fog fyrir
landspróf. Vorið 1974 var mér vikið
úr skóla vegna ádeiluritgerðar um
skólastjóra, en þó heimilað að þreyta
vorpróf upp úr deildinni. Spunnust af
þessu talsverðar deilur og þjark og
veitti Pétur mér það hann mátti í
þessu mínu basli. Stóðst ég prófið og
stundaði nám í menntadeildinni
næsta skólaár undir handaijaðri Pét-
urs, þaðan sem leið mín lá í Mennta-
skólann í Hamrahlíð fyrir hans milli-
göngu. Urðum við allmiklir mátar og
fengum okkur oft í glas saman, en
Pétur kunni vel að meta þessa heims
gæði og var afar skemmtilegur
drykkjufélagi. Stóð okkar kunnings-
skapur síðan, þótt stundum hlypi
snurða á þráðinn, eins og gengur.
Hluta úr sumri 1989 ferðuðumst við
saman um landið og fórum þá meðal
annars norður í Mývatnssveit, þar
sem Pétur kynnti mig fyrir sveitung-
um sínum, en hann var afar stoltur af
sínum mývetnska uppruna, og þá
ekki síst af langafa sínum Jóni Sig-
urðssyni alþingismanni á Gautlönd-
um. Um og upp úr áramótunum 1990
komst ég illilega í kast við skríl í fé-
lagsmálageira hins opinbera, rétt eft-
ir að ég hafði stofnað mér heimili og
eignast mitt fyrsta barn, og varð Pét-
ur þá til þess að rétta hlut minn fyrir
dómstólum, þannig að ég stóð full-
sæmdur eftir. Við dóttur mína, Guð-
nýju Klöru, tók Pétur miklu ástfóstri,
var henni afar góður þegar fundum
þeirra bar saman og leysti hana út
með gjöfum hver einustu jól, jafnvel
þótt timabundin misklíð væri okkar í
miOi, og nú síðast í endaðan ágúst,
þegar við feðgin heimsóttum Pétur á
ferð okkar í Reykjavík, vék hann
góðu að barninu.
Pétur ávann sér almennar vin-
sældir sem kennari og yfirvald, og
verður minnisstæður þeim, sem hon-
um kynntust, svo sérstæður sem
hann var. Veit ég að hann mun seint
gleymast Siglfirðingum og Suður-
nesjamönnum. Við feðginin kveðjum
Pétur með virðingu og þökk fyrir
liðnar samverustundir, og vottum
aðstandendum hans okkai- dýpstu
samúð.
Guðmundur Sigurður
Jóhannsson.
Enginn veit sína ævi fyrr en öll er.
Ekki grunaði mig né þá er þekktu
Pétur að kallið væri komið. Pétur
hafði að vísu kennt sér lítillega meins
undanfarin misseri, var með syk-
ursýki en það var á vel viðráðanlegu
stigi. Pétur varð bráðkvaddur að
heimili sínu hinn 11. desember. Það
var ekld eins og hann vissi ekki af
þeim smávægilegu kvillum sem herj-
uðu á hann, það voru hlutir eða sjúk-
dómar sem hann einfaldlega las sér
til um og vissi hvernig átti að með-
höndla. Það að vandamálið væri skil-
greint og fylgja því eftir var svo ann-
að. Það dugði Pétri oft að vera
kominn á sama svið og þeir er með-
höndluðu hann, að sjálfsögðu var það
svo í valdi tengdaföður míns hve vel
hann fór eftir þeim ráðum sem hann
vissi að væru best fyrir hann sjálfan,
en slíkt var eðli Péturs, hann var í
öllu sinnar gæfu smiður. Pétur Gaut
hef ég þekkt og umgengist í rám tíu
ár og hafa þessi ár verið bæði
skemmtileg og fræðandi, hann var
hafsjór af fróðleik og það var fátt sem
hann hafði ekki skoðun á. Heimsókn
til hans var oft á tíðum mikil upplifun
þar sem maður sat og spjallaði við
hann eða hlustaði á einhveija söguna
frá árum áður um ýmis spaugileg at-
vik í lífi hans. Bókasöfnun var eitt af
mörgum áhugamálum Péturs og var
hann rendar ötull í því að leggja
grunn að litlum bókasöfnum hjá
barnabörnum sínum. Heimsókn til
afa Péturs var nefnilega engu lík, það
var ekki nóg með hann væri með
skegg niður á maga og ætti hund sem
alltaf var gaman að leika við heldur
voru bamabömin alltaf leyst út með
bókagjöf. Og þá var það ekki bara
einhver bók af handahófi heldur
fyrsta bók í einhveijum bókaflokki,
og síðan fylgdist hann vel með því að
engan titil vantaði í þann og þann
bókaflokkinn. Þetta var regla hjá
Pétri sem veitti barnabömum hans
ómælda gleði. Það er að æra óstöðug-
an að telja upp það sem Pétur afrek-
aði um ævina í leik og starfi en eng-
um sem kynntist honum duldist að
maðurinn var stórbrotinn.
Hvíl í friði.
Eyþór Ámason.
Með Pétri Gaut Kristjánssyni vini
mínum er mikill garpur að velli hnig-
inn, úr hópi þeirra samferðamanna,
sem átt hefðu skilið að fá að takast á
við lífið á nýju árþúsundi. Ég dreg þó
í efa, að honum hafi verið sérstakt
kappsmál að ná því marki, þar sem
honum var að jafnaði mikilvægast að
lifa hvem dag í senn. Auk þess var
Pétur ekki sérstakt barn 20. aldar-
innar, þótt hann tilheyrði henni, held-
ur maður allra alda í fyllstu merk-
ingu.
Ég kynntist Pétri haustið 1953,
þegar hann var nýkominn á höfuð-
borgarsvæðið til náms við lagadeild
Háskóla íslands, sem hann tók þó
ekki að stunda í samfellu fyrr en
nokkm síðar. Hann hafði lokið stúd-
entsprófi frá Menntaskólanum á Ak-
ureyri vorið 1952 með glæsilegum og
nokkuð sögulegum hætti, þá 17 ára
að aldri, en varið árinu á eftir við
farkennslu og önnur ævintýri úti á
landi. Af afrekum hans ýmsum fóra
þá þegar nokki-ar sögur, og lét Morg-
unblaðið sig ekki muna um að taka
viðtal við piltinn, þegar hann birtist
hér syðra.
í höfuðstaðnum hélt Pétur rakleið-
is inn að miðju menningarlífsins á
kaffihúsum og samkomustöðum
borgarinnar, auk þess að stunda störf
á Hafnarskrifstofunni, sem honum
stóð hlýr hugur til jafnan síðan. Hann
eignaðist fljótt marga vini og kunn-
ingja meðal nemenda í árgöngunum
1954 og 1955 frá MR, enda jafnaldri
þeirra, og varð síðan samferða okkur
í háskólanámi. Þótt samskiptin yrðu
náin fór þó aldrei á milli mála, að Pét-
ur væri MA-maður. Hélt hann fram
skóla sínum og skólabænum Akur-
eyri ekki síður en aðrir, sem þar
hlutu menntun, og hafði sögur þaðan
á takteinum. Honum fylgdi líka
hressUegur norðlenskur blær, eins
og vel samdi manni, sem fengið hafði
uppeldi sitt að hluta á ættaróðalinu í
Mývatnssveit og verið heimagangur
hjá afa sínum og ömmu á Akureyri,
Steingrími sýslumanni og bæjarfóg-
eta og Guðnýju konu hans, sem
margir innan og utan fjölskyldunnar
áttu gott að gjalda.
Að loknu laganámi í janúar 1961
hélt Pétur út á land tU embættis-
starfa, fyrst sem fulltrái og staðgeng-
ill bæjarfógetans á Siglufirði um
fimm ára skeið og síðan sem fulltrái
bæjarfógetans í Vestmannaeyjum
næstu þrjú árin. Undi hann hag sín-
um sérstaklega vel í Siglufirði, þar
sem hann naut þess að vera hæstráð-
andi við embættið langtímum saman,
meðan bæjarfógetinn, sem Pétur
virti mikils, sat á Alþingi fyrir kjör-
dæmið. Á árinu 1969 fluttist hann svo
aftur á suðvesturhornið og tók þar
fljótlega upp störf á öðra sviði, þ.e.
við kennslu af margvíslegu tagi, en
sinnti einnig lögfræðistörfum öðrum
þræði.
Það vora hvorki kunnáttuskortur
né áhugaleysi um mannleg sam-
skipti, sem ollu því, að samfelldur
starfsferill Péturs á lögfræðisviðinu
varð ekki lengri en raun bar vitni,
heldur vora það höfuðkostir hans -
minnið og næmið, hugarflugið og hin
óþijótandi fróðleiksfysn - sem stóðu
honum þar fyrir þrifum í hinu dag-
lega amstri. Ekki svo að skiija, að
lögmenn og dómarar þui'fi ekki að
vera þessum kostum búnir öðram
fremur, heldur var Pétur gæddur
þeim í svo ríkum mæli, að til ofgnótt-
ar máttti telja. Má segja, að þetta
hafi komið í Ijós þegar við lagadeild-
ina, en þar hlaut Pétur gjarna hæstu
einkunnir á munnlegum prófum, þar
sem svara þurfti afmörkuðum spum-
ingum í hita augnabliksins. Á skrif-
legum prófum, þar sem rita þurfti
greinargerðir um víðtæk úrlausnar-
efni, hætti honum hins vegar til að
láta gamminn geisa, þannig að brest-
ur gat orðið á hófstilltu samhengi
hlutanna. Hann bjó líka alla tíð yfir
lifandi uppreisnaranda, sem togaðist
á við skyldurækni hans og gerði það
að verkum, að honum lét betur að
fara eigin leiðir en að rekast í hópi
annarra.
I stað þess að leita frekari embætt-
isframa gerðist Pétur því fjölfræð-
ingur og þúsundþjalasmiður innan
framhaldsskólanna og á eigin vegum,
og hélt hann því striki meðan honum
entist heilsa til. Áhuga sínum á
mannlífinu fyrr og síðar hélt hann
vakandi til hinstu stundar, og hann
var jafnframt gæddur þeim hæfileika
að geta verið heimsborgari án þess að
ferðast um veröldina nema endram
og eins. Ást hans á lögspeki og öðram
fróðleik kom meðal annars fram í því,
að honum tókst mjög ungum að koma
sér upp miklu og góðu bókasafni, sem
hann gat átt næði við með pípur sínar
og annað úthald. Var það mikið áfall,
þegar hann varð fyrir því á miðjum
aldri, að bókasafnið brann í eldsvoða
á heimili hans í Keflavík. Hann lét þó
ekki deigan síga, heldur reyndi eftir
föngum að bæta sér upp missinn,
þegar frá leið.
Þótt Pétri væri fjölmargt til lista
lagt var það einkum samræðulistin,
sem honum var lagin, og fór hann þar
gjarna á kostum. Það tilheyrði mjög
samræðu hans, að spenna væri með í
för, og beitti hann þá oftlega stríðni
við náungann, sem orðið gat nær-
göngul, en var þó jákvæð að undir-
stöðu til. Um mína reynslu af henni „
minnist ég þess til dæmis, að ég hitti®
Pétur á fömum vegi á þeim áram, er
ég var önnum kafinn við umfangs-
mikil og þá óvenjuleg störf að samn-
ingsgerð um byggingu áliðjuvers í
Straumsvík og virkjun Þjórsár við
Búrfell. Spurði Pétur þá ekki eins og
aðrir, hvemig gengi í stóriðjunni,
heldur sagði hann einfaldlega: „Þú
ert allur í léttmálmunum þessa dag-
ana, er það ekki?“ Ég gat ekki annað
en játað þessu með bros á vör, enda
skildi ég boð hans þannig, að í þess-
um störfum sem öðram væri hollast
að hafa báða fætur á jörðinni og of- ^
meta hvorki verkefnið né ágæti eigin
framlags til úrlausnar þess.
Pétur Gautur festi ráð sitt ungur,
en hann kynntist eiginkonu sinni,
Höllu Steingrímsdóttur, fljótlega eft-
ir komuna til Reykjavíkur, og hófu
þau sambúð þegar á árinu 1954. Þótt
komung væri tókst henni snemma að
leiða honum fyrir sjónir, hvort hæf-
ara væri til að stjóma heimilinu. Hins
vegar tókst henni ekki að fá hann til
að breyta þeim háttum sínum, sem
meira vora úr takti við meðalhófið,
enda vart á dauðlegra manna færi.
Pétur unni henni alla tíð, þrátt fyrir
skilnað þeirra á miðjum vegi, og sam-
an komu þau upp fjóram mannvæn-
legum bömum. Þau era öll drengir
góðir eins og foreldrar þeirra, og
betri einkunn verður ekki gefin.
Við fráfall Péturs Gauts sækja að
margar minningar, sem erfitt er að
rifja upp án samvista við hann, ásamt
minningunni um marga fallna skóla-
bræður, sem okkur vora báðum kær-
ir, eins og þá frændur Bjama Bein-
teinsson og Benedikt Blöndal, svo
tveir einir séu nefndir. Þær minning-
ar segja mér þó jafnframt, að hann sé
líklegur til að vera í góðum félags:
skap, þar sem hann er nú staddur. í
þeirri trá vil ég þakka honum lær-^
dómsrík kynni og vináttu og óska
bömum hans og öðrum aðstandend-
um farsældar á vegferð þeirra.
Hjörtur Torfason.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlý-
hug við andlát og útför
BRAGA AXELSSONAR
frá Ási.
Sérstakar þakkir til lækna og hjúkrunarfólks
Fjórðungssjúkrahúss Akureyrar, Heimahjúkr-
unar og á bdvalarheimilunum Hlíð og Seli.
Sæfríður Ingólfsdóttir,
Katrín Hermannsdóttir, Jón Magnússon,
Sigríður Stefanía Bragadóttir, Emil Vilhjálmsson,
Ingólfur Bragason,
Axel Bragi Bragason,
Karl Sævar Bragason,
Kristín Björg Bragadóttir,
Ásdís Björk Bragadóttir,
Rakel Hrönn Bragadóttir,
Sigurður Bragason,
Magnús Hörður Bragason,
Iðunn Bragadóttir,
Svanhildur Bragadóttir,
Arndfs Heiða Magnúsdóttir,
Ingibjörg Ragnarsdóttir,
Sigríður E. Aðalbjörnsdóttir,
Marteinn Sigurðsson,
Einar Axel Schiöth,
Árni Jón Erlendsson,
Anna Sigríður Sigurðardóttir,
Madeleine Sylvander,
Stefán Bragi Bjarnason,
Hákon Þröstur Guðmundsson,
afabörn og langafabarn.
t
Innilegar þakkirtil allra þeirra, sem sýndu okkursamúð og hlýju við and-
lát og útför móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
GUÐRÚNAR HAFLIÐADÓTTUR,
Suðurgötu 41,
Siglufirði,
sem lést á Heilbrigðisstofnun Siglufjarðar laugardaginn 1. janúar.
Sérstakar þakkir til starfsfólks Heilbrigðisstofnunarinnar á Siglufirði fyrir
mjög góða umönnun.
Jóhanna Vernharðsdóttir,
Sölvi Guðnason,
Jóhann Halldórsson,
Hafliði Sigurðsson,
Hanna S. Ásgeirsdóttir,
Ásdís B. Ásgeirsdóttir,
Gunnar Ásgeirsson,
Guðbjörg M. Ásgeirsdóttir, Jón Sigurðsson,
Pétur Ásgeirsson, Kristín Alfreðsdóttir,
Jón Á. Ásgeirsson, Kristfn Ragnarsdóttir,
barnabörn og barnabamabörn.
PÉTUR GAUTUR
KRISTJÁNSSON