Dagblaðið Vísir - DV - 03.06.1985, Blaðsíða 14

14
DV. MANUDAGUR 3. JtJNl 1985.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIDLUN HF.
Stiórnarformaöurog útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASONog ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjórn: SÍÐUMÚLA 12—14. SÍMI 680611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiösla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SfMI 27022.
Sími ritstjórnar: 686611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12.
Prentun: Árvakurhf., Skeifunni 19.
Áskriftarverð á mánuði 360 kr. Verð í lausasölu 35 kr.
Helgarblaö40kr.
Seta, vinna og ráðgjöf
Hér í blaðinu og raunar einnig í öðrum f jölmiðlum hef-
ur komið í ljós, að fulltrúum í samninganefndum um stór-
iðju, svo og flestum ráðamönnum landsins, finnst lítið til
koma, þótt þessir fulltrúar hafi 40—50 þúsund króna
mánaðartekjur í tengslum við setuna í nefndunum.
Nefndamenn segja hver um annan þveran, að þeir hafi
þrælað fyrir þessum tekjum. Sumir segjast hafa misst af
sínu venjulega kaupi á meðan og jafnvel misst viðskipta-
vini. Einn benti sérstaklega á sálrænan þrýsting, — ætl-
azt hafi verið til, að þeir næðu árangri í samningum.
Eini ráðamaðurinn í landinu, sem hefur gert athuga-
semdir, er Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra.
Hann óskaði skýringa á ríkisstjómarfundi. Þær fengust
ekki þá, þar sem iðnaðarráðherra var fjarverandi. Hann
hefur hins vegar á öðrum vettvangi vísað öllu frá sér.
Sverrir Hermannsson iðnaðarráðherra gagnrýndi harð-
lega í vetur kostnað Sjóefnavinnslunnar við tækniráðgjöf.
Kvartaði hann um vonda hegðun þess, sem hann kallaði
„verkfræðingastóð”. Mátti skilja hann á þann veg, að í
því kerfi væru menn að hygla hver öðrum á ýmsa vegu.
Full ástæða væri fyrir Sverri að taka samninganefnda-
málið mun harðari tökum en Sjóefnavinnslumálið. 1 nýja
málinu eru menn ekki aðeins að hygla öðrum, heldur
einkum sjálfum sér. Og síðan halda þeir því fram, að
þetta sé að frumkvæði ráðuneytis Sverris sjálfs.
Fyrst eru þessir menn kosnir í nefnd. Þar sem þeir
ráða ekki við starfið, fá þeir sér starfsmenn, sem eru þeir
sjálfir. Þar sem málið gengur ekki upp, verða þeir að fá
sér ráðgjafa til viðbótar. Þessir ráðgjafar eru, eins og
starfsmennirnir, nefndamennirnir sjálfir.
Þannig hefur samninganefndagengið í fyrsta lagi setið
í nefndum. I öðru lagi hefur það unnið í nefndum. Og í
þriðja lagi hefur það veitt sér góð ráð í nefndum. Þannig
tuttugufalda menn tekjurnar, sem þeir gengu að í upp-
hafi, þegar þeir tóku sæti í nefndunum.
Þessi mikla vinna nefndamanna hefur samt ekki borið
mikinn árangur. Sorglegasta dæmið er síðasti samning-
urinn við Alusuisse. Þar sömdu þeir um orkuverð, sem
var langt undir því, er við mátti búast. Raunar varð
niðurstaðan mikið áfall fyrir stóriðjustefnu á Islandi.
Stundum var eins og nefndarmenn legðu meiri vinnu í
að reka áróður fyrir þjóðinni um, að niðurstaðan væri
ekki eins afleit og flestir töldu hana vera. Ef til vill er sú
vinna innifalin í tekjum þeirra af setu í nefnd, vinnu í
nefnd og ráðgjöf í nefnd.
Ekki tók betra viö í samningnum um inngöngu
Sumitomo í járnblendifélagið. Sá samningur gekk eink-
um út á, að japanska fyrirtækið tæki hlut af hinu norska
Elkem. Til þess að hjálpa Elkem í þessu þóttust nefndar-
menn verða að halda niðri verði á raforku til Grundar-
tanga.
Ef greiða á stórar fjárhæöir fyrir setu í slíkum samn-
inganefndum, er betra að hafa þær enn hærri og greiða
þær erlendum fagmönnum, sem kunna til verka í samn-
ingum. Ekki greiða þær neinum, sem fara illilega halloka
í hverjum samningnum á fætur öðrum.
Eigi menn samt mikið fé skilið fyrir setu, vinnu og ráð-
gjöf í nefndum, er rétt, að um slíkt sé fjallað á opinn og
heiðarlegan hátt, en ekki í einkapukri nefndarmanna og í
samsæri þeirra og ráðuneytis. Til eru mörk milli siðferðis
og skorts á siðferði.
Jónas Kristjánsson
„Hvamig ö sá maður að byggja hús sem veröur að borga 50% i opkibar gjöld. . .
IKROSS
Um nokkurra vikna skeið hefur
staðið deila milli þeirra dr. Magna
Guðmundssonar, dr. Benjamíns
Eiríkssonar og Bjarna Braga Jóns
sonar um vexti. Deilan virðist snúasl
um það hvaö séu vextir, — hinii
síðamefndu nefna það eitt vexti sen
nær svonefndum raunvöxtum
Magni telur verðbætur og vexti eit
og hiðsama.
Hér virðast menn hugsa í kross
Og deilan óþörf, — svipar til þeirra
deilu lækna sem rífast um hvor
sjúklingurinn hafi dáiö úr hjarta
bilun eða lungnabólgu þegar ljóst ei
að hvor sj úkdómurinn um sig er næg-
uraldurtili.
Eg held t.d. að Heröi Falssyni hafi
þótt það fónýt spurning að vita hvort
það voru verðbætur eða vextir er
urðu útgerð hans ofviöa, þótt hann
geröi út aflaskip í hæsta flokki.
A.m.k. náði hann ekki siíkum vöxt-
um og verðbótum á sitt fé.
HARALDUR
BLÖNDAL
HÆSTARÉTTARLÖGMAOUR
„Ég held til dæmis aö Herði Fals-
w syni hafi þótt það fánýt spurning
hvort það voru verðbætur eða vextir er
urðu útgerð hans ofviða þótt hann gerði
út aflaskip í hæsta flokki.”
Kaup kaups
Og er nú rétt að hafa hugfast að um
langan aldur greiddu útgerðarmenn
raunvexti af lánum til útgerðar
sinnar og fiskvinnslu. En jafnframt
fengu þeir að kaupa aðföng á raun-
virði. Það er í sjálfu sér allt í lagi að
taka lán til skipakaupa í dollurum ef
skipið fæst keypt á sama gengi og
aflinn erseldurá. Ogmátaka einfalt
dæmi:
Utgerð selur afla sinn erlendis og i
dollurum. Fyrir hvem dollara em
greiddar 40 krónur. Hún kaupir nýtt
skip erlendis á alþjóðlegu verði á 2
miUjónir dollara og þau lán sem
taka þarf era i dollurum, sem út-
gerðin fær greidd ó eðlUegu kaup-
gengi miöað við sölugengi 1:40. Svo
iengi sem þetta hlutfaU helst og
erlend aðföng önnur era seld með
samsvarandi gengi ætti dæmið að
ganga upp, — að sjálfsögðu miöað
viðnæganafla.
En hugsum okkur nú að útgerðar-
maðurinn yrði aö greiða skip sitt
meö 2 miUjónum doUara, sem kost-
uðu hann 80 kr. hver dollar, og jafn-
framt aö oUudollarinn kostaði 60
krónur, — það er augljóst að afUnn í
fyrra dæminu dygði engan veginn til
þess að greiða útgerðarkostnaðinn í
þvíseinna.
Nú munu menn halda að ég sé að
vitna til hins fræga bátagjaldeyris og
tíma þegar margfalt gengi var í
landinu. En þaö er síður en svo.
Ástandið er svona í dag.
Margfalt gengi
Um nokkurt skeið hefur ástandið
veríð þannig í landinu, aö islenskir
útgerðarmenn hafa verið pyntaðir til
þess aö kaupa islensk skip á þreföldu
og fjórföldu heimsmarkaðsverði.
Með þessu er vitanlega verið að
skylda þá tU að kaupa skip fyrir
mUdu hærra gengi en þeir geta selt
fiskinn sinn á. Aðföng, t.d. olía, era
jafnframt seld á mun hærra verði en
íerlendumhöfnum.
Islenskir útgerðarmenn veröa í
báðum tilfellum að greiöa byggða-
stefnu stjórnmálamanna: I fyrra
tUfeUi með því að kaupa skip á of háu
veröi af t.d. SUppstöðinni á Akureyri
og Stálvík í Garðabæ, — eingöngu tU
þess að eigendur þessara skipa-
smíðastöðva geti fuUnægt þeim
metnaði sínum aö smiöa skip. Skipa-
smíðar eru hins vegar lúxus sem Is-
lendingar hafa ekki efni á að leyfa
sérfrekarent.d. smíði flugvélar, en
öll sömu rök mó færa fyrir flugvéla-
smíði hér á landi og skipasmiði.
Hins vegar er nauðsynlegt að hér
séu viðgerðarstöðvar fyrir skip, —
en þó því aðeins aö það sé ekki dýr-
ara að gera viö skipin hér á landi en
erlendis.
Menn kaupa oUu og bensín á sama
veröi alis staðar á landinu. Hvemig
halda menn aö sUkt sé hægt? Þaö er
aðeins hægt með því einu að leggja
flutningsjö&iunargjöld á oUu og bens-i
ín. Verulegur hluti af því lendir á út-
gerðinni. Og hafa menn velt því fyrir
sér að á sama tima og verið er að
létta gjöldum af annarri orku, raf-
orku og heitu vatni, þá er orkan
skattlögö til fulls ef hún heitir oUa.
Þeir mega rífast dr. Magni og dr.
Benjamín. Eg velti því hins vegar
fyrir mér hvemig treysta mætti
verkfræðingum, ef þeir fyndu upp
lengdarbætur á metra, þyngdarfrá-
drátt á kílógrammið og þenslufrá-
vUt á lítrann? Ef slíkt kerfi yrði tekið
upp væru menn jafnframt búnir að
afnema metrakerfið.
Og það er eins með krónuna, —
þegar hún þarf verðbóta við, — er
hún einfaldlega ekki lengur til, —
það hefur orðið til ný mynt eða mynt-
ir eftir því hvað við er miðaö.
Skattahækkun?
Nú berast af því fréttir víða um
land, að helstu útgerðarfyrirtæki
landsins berjist í bökkum, — eigið fé
hafi rýmaö svo aö það sé nærri
þorrið en afU bestu skipa dugi ekki til
þess að greiða oUu og lán. Hávaxta-
stefnan hefur orðið þessum fyrir-
tækjum og raunar öUum atvinnu-
rekstri í landinu dýr. Og þar við bæt-
ist fjölmennur hópur húsbyggjenda.
Þar í era atkvæði, og nú hafa menn
heyrt boðskapinn:
Enn einu sinni á að hækka skatta
og „leysa vandann” þannig.
Verði það gert hefur þessi ríkis-
stjóm ekki lengur siðferðilegan
grandvöll að standa á og henni ber að
segja af sér. Og sérstaklega á þetta
við um ráðherra Sjálfstæöisflokks-
ins, einkanlega fjármálaráðherrann,
Albert Guömundsson. Nóg er að gert
þótt ekki sé gripið til vinstristjómar-
úrræða sem aðeins hafa það eitt í för
með sér að auka verðbólgu og tefja
framfarir landsins.
Halda menn t.d. að hækkun á sölu-
skatti verði til þess að auövelda
kjarasamninga? Halda menn aö
Bjöm Þórhallsson og Asmundur
Stefánsson muni sleppa þessum sölu-
skattshækkunum þegar þeir fara að
semja? Eða Guömundur J. Guð-
mundsson? Og halda menn að það
bæti hag húsbyggjenda að hækka
allan kostnaö þeirra og lána þeim i
staöinn kostnaðinn á Nordalsvöxt-
um?
Ef um sérstakan vanda húsbyggj-
enda nú umfram venjulega er að
ræöa má undir engum kringumstæö-
um leysa hann meö skattlagningu.
Miklu frekar á að leysa hann með
skattalækkunum, — lækka tekju-
skattinn, sem drepur í dróma fram-
tak ails fólks og kemur í veg fyrir
eðlilega tekjuöflun meöan á hús-
byggingarárum stendur. Hvernig á
sá maður að byggja hús sem verður
að borga 50% í opinber gjöld af
tekjum sínum eða jafnvel meira
þegar allt er talið, beinir skattar og
óbeinir.
(Svo geta menn velt því fyrir sér
hvert sé lífsviðhorf fólks sem hefur
stundað háskólanám fyrir námslán
og vanist þvi að sækja aurana sina i
Lánasjóðinn og vita aö urn endur-
greiðslu verður aldrei að ræða nema
á hluta þess sem lánað var.)
Haraldur Blöndal.