Dagblaðið Vísir - DV - 20.08.1987, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 20. ÁGÚST 1987.
15
Handavmnu-
kennsla og jafn-
rétti kynja
Lausnin felst ekki í kynja-
mismunun
Þann 10. júlí sl. skrifaði Guðrún
Helgadóttir alþingismaður kjallara-
gfein í Dagblaðið Vísir sem bar
yfirskriftina „Jafhréttisráð og
handavinnukennslan". Vegna sum-
arleyfis las ég ekki grein Guðrúnar
fyrr en nú nýverið að hún barst mér
í hendur sem blaðaúrklippa um jafn-
réttismál frá fyrirtækinu Miðlun.
Vona ég að ekki komi að sök að
svar berst nú mánuði síðar.
I grein sinn fjallar Guðrún Helga-
dóttir um bágboma stöðu hand-
menntakennslu í grunnskólum
landsins. Telur hún að handmennta-
kennslu hafi hrakað mjög frá setn-
ingu grunnskólalaganna árið 1974
vegna hinnar „alltyfirskyggjandi
jafhréttistefriu11 sem ríkja átti í
handavinnukennslu pilta og
stúlkna, svo notuð séu hennar eigin
orð. Með setningu grunnskólalag-
anna skyldi stúlkum kennt að smíða
og strákum að sauma. Og orðrétt
segir Guðrún Helgadóttir: „Ekkert
væri svo sem athugavert við það ef
kennslustundum hefði fjölgað af því
tilefni. Reynslan hefur hins vegar
orðið sú að nú er það sem áður hét
handavinna stúlkna kennt hálft
skólaárið og handavinna pilta hinn
helminginn. Og árangurinn er eftir
þvi. Úr skólakerfinu koma stelpur
sem ekki kunna að fitja upp á peysu
eða prjóna sokkbol, að ekki sé
minnst á útsaum."
Síðar í greininni segir svo: „Það
er alveg ljóst að þessum kennslu-
þætti hefur hrakað og úr því þarf
að bæta. Með þeirri ákvörðun, sem
tekin var um að bæði kyn skyldu
hljóta sömu kennslu í handíðum, var
nauðsynlegt að fjölga kennslustund-
um að sama skapi. Það var hins
vegar ekki gert og því er ástandið
eins og það er nú. Það er ekkert
jafhrétti fólgið í því að draga úr ár-
angri handíðakennslu og það var
áreiðanlega ekki vilji löggjafans að
konur landsins yrðu litlu betri við
Kjallaiinn
Elsa S. Þorkelsdóttir
framkvæmdastjóri .
Jafnréttisráðs
hannyrðir en karlamir."
Greinin endar á þessum orðum: „Á
komandi Alþingi mun ég bera fram
tillögu um að fram fari rannsókn á
handavinnukennslu í landinu nú
þegar. Hún ætti ekki að taka langan
tíma því að öllum handíðakennurum
er þetta ljóst nú þegar. Jafhframt
mun ég fara fram á breytingu á
handmenntakennslu áður en jafrétt-
ishugsjónin breytir öllum fingrum
þjóðarinnar í þumalfingur en skóla-
kerfið mennti fólk þess í stað jafnt
til munns og handa.“
Víða er handmennt hreinlega
ekki kennd
Ég vil taka undir þau orð Guð-
rúnar Helgadóttur að kennslu í
handmennt hafi hrakað í grunnskól-
um landsins á undanfómum árum.
Það er rétt sem fram kemur í grein
hennar að í þeim gmnnskólum þar
sem nemendur njóta sömu kennslu
í öllum námsgreinum skólans, óháð
kynferði, þar em smíðar kenndar
hálfan vetur og hannyrðir hinn
helminginn. Fækkun kennslustunda
í námsgrein hlýtur að leiða til minni
þekkingar nemenda. Um það getum
við Guðrún Helgadóttir verið sam-
mála. Því má svo bæta við hér að
til er önnur ástæða fyrir því hversu
kennslu í handmennt hefur hrakað,
ástæða sem Guðrún minnist ekki á
í grein sinni. Víða í grunnskólum
landsins er handmennt hreinlega
ekki kennd vegna kennaraskorts eða
einungis em kenndar smíðar eða
hannyrðir af sömu ástæðu. En það
er nú önnur saga sem ekki verður
farið út í hér.
Skilja verður grein Guðrúnar
Helgadóttur svo að hún telji brýnt
að sem fyrst verði tekið upp það fyr-
irkomúlag í handmenntakennslu
sem gilti fyrir setningu grunnskóla-
laganna, þ.e. að stúlkur fái kennslu
í hannyrðum og piltar í smíðum „áð-
ur en að jafhréttishugsjónin breytir
öllum fingrum þjóðarinnar í þumal-
fingur".
Því miður gætir mikils misskiln-
ings hjá greinarhöfundi þegar hún
leitar orsaka að bágborinni hand-
menntakennslu hér á landi. Fækkun
kennslustunda er orsökin segir hún
og orsök fárra kennslustunda er
„Lausnin á bágborinni handmennta-
kennslu hlýtur því að felast í auknu vægi
verkmenntunar innan skólakerfisins, ekki
í afturhvarfi til kynjamismununar fyrri
tíma.“
„Það er ekki stjórnvalda að ákvarða áhugasvið bama okkar. Það er stjóm-
valda að gefa þeim möguleika á að þroska hæfileika sína.“
þessi ljóta jafnréttishugsjón. Hér er
sett samasem merki milli fækkunar
kennslustunda í námsgrein og jafn-
réttis í skólum landsins. Lausnin að
mínu mati er ekki að færa kennslu-
fyrirkomulagið í þessari námsgrein
til fyrra horfs. Lausnin hlýtur að
felast í fjölgun kennslustunda í
greininni og hækkun launa til kenn-
ara svo þeir fáist til starfa. Er ekki
kominn tími til að breyta þeirri
menntastefhu sem ríkir hér á landi
þar sem öll áherslan er á bóklegt
nám en litið á verkmenntunargrein-
ar sem aukagreinar í grunnskólum
landsins. Að mínu mati liggur mein-
ið í menntastefnu stjómvalda en
ekki í þeirri sjálfeögðu kröfu að nem-
endur njóti sömu menntunar og fái
sömu tækifæri í skólanum hvort sem
um er að ræða pilta eða stúlkur.
Lausnin felst í vægi
verkmenntunar
Um 80% kvenna vinna utan heim-
ilis í dag. Skólakerfi okkar tekur
ekkert tillit til þeirrar staðreyndar.
Jafiiréttisráð hefur lengi lagt
áherslu á að eitt brýnasta hags-
munamál foreldra og bama í okkar
samfélagi sé að komið verði á sam-
felldum skóladegi í grunnskólum
landsins. Samfelldur skóladagur
þýðir einnig lengri skóladagur.
Heimavinnan yrði unnin innan
veggja skólans og aukinn tími feng-
ist í þær námsgreinar sem nú sitja á
hakanum. Lausnin á bágborinni
handmenntakennslu hlýtur því að
felast í auknu vægi verkmenntunar
innan skólakerfisins, ekki í aftur-
hvarfi til kynjamismununar fyrri
tíma.
I grein sinni er Guðrún Helgadótt-
ir með fyrirspum til Jafnréttisráðs.
Orðrétt segir hún: „Og loks ein
spuming til Jafhréttisráðs, sem lagt
hefur alla áherslu á núverandi fyrir-
komulag á handavinnukennslu: Má
enginn þáttur kvennamenningar
vera í friði, hversu mikla ánægju og
lífefyllingu sem hún hefur veitt okk-
ur?“
Ég held ég geti ekki svarað þess-
ari fyrirspum öðmvísi en að vísa í
42. gr. grunnskólalaganna en þar er
lögð áhersla á að öllum nemendum
séu gefin sem jöfnust tækifæri til
náms. Tilgangurinn með því að
bjóða nemendum upp á námsgreinar
óháð kynferði er einn þáttur í al-
hliða þroska nemenda. Tilgangurinn
er ekki að fá alla karla til að sauma
út og allar konur til að smíða hús
heldur að gefa nemendum tækifæri
til að þroska sig óháð hefðbundnum
viðhorfum til kvenna og karla. Ég
get ekki bent Guðrúnu Helgadóttur
á unglingsstrák sem prjónar peysur
eða saumar út. Ég get hins vegar
bent Guðrúnu á karlmenn sem lært
hafa klæðskeraiðn og konur sem
lært hafa húsgagnasmíði. Það er
ekki stjómvalda að ákvarða áhuga-
svið bama okkar. Það er stjómvalda
að gefa þeim möguleika á að þroska
hæfileika sína.
Ég vona að enginn skilji orð mín
svo að ég telji að við séum ekki bund-
in af okkar kynferði. Kyn okkar er
mikilvægur þáttur í að móta reynslu
okkar og lífeviðhorf. Það hlýtur hins
vegar að vera mjög hættulegt ef
stjómvöld móta sína menntastefhu
út frá kynferði nemenda þannig að
piltar fái kennslu í tilteknum náms-
greinum og stúlkur í öðrum. Ég sé
enga ástæðu fyrir Guðrúnu að óttast
um menningu okkar kvenna. Með
raunverulegu jafnrétti kynjanna á
öllum sviðum þjóðlífeins mun
kvennamenningin blómstra.
Elsa S. Þorkelsdóttir

„Konan er niggari heimsins“
Konan er vinnukona, konan er
bara húsmóðir, konan er hlý, konan
er viðmótsþýð, konan tuskar mann-
inn sinn til og rekur hann áfram,
konan fæðir böm, konan elur upp
böm, konan býr til matinn, konan
tekur til, konan rexar og tautar
þangað til skómir em á réttum stað
í hillunni, konan er skynsöm, konan
er aðhaldssöm (oft úti í matbúð),
konan er eyðslukló ef hún kaupir
sér föt, konan er falleg, konan er
ráska. En...
Konan er sæt, konan er klár, kon-
an er menntuð, konan er stjómsöm,
konan er ákveðin, konan er ein-
beitt, konan er skarpskyggn, konan
er vinnuþjarkur, konan er skemmti-
leg, konan er fyndin, konan er
ábyrgðarfull, konan er traustvekj-
andi, konan er kraftmikil, konan er
sterk.
Þetta em tvær aðskildar upptaln-
ingar á nokkrum eiginleikum og
hugtökum sem em bundin við kon-
ur. Fyrri upptalningin er frekar
hefðbundin og má heimfæra upp á
talsmáta karla um konur. Seinni
upptalningin gæti verið um karla,
samkvæmt því sem þeir telja sjálfir
og einnig oft skv. hugmyndum
kvenna. Seinni upptalninguna er
auðvelt að heimfæra upp á karlmenn
en í þá fyrri koma ískyggilega marg-
KjaUarinn
„Margir karlmenn hljóta stöðugt að upp-
lifa sig minnimáttar gagnvart konunni af
því að hefðin réttlætir munstrið sem þeir
lifa eftir en þjóðfélagið í dag gerir grín að
því, þ.e.a.s. konur.“
Magnús Einarsson
nemi
ar glompur þegar eiginleikamir em
heimfærðir upp á þá. I reynd þykir
það t.a.m. lítið fyrir karlmann að
stæra sig af að taka til og rexa og
tauta þangað til skómir em á réttum
stað í hillunni.
I nútímaþjóðfélagi þarf konan að
uppfylla báða flokka til að vera við-
urkennd af kynsystrum og körlum.
Karlmaðurinn kemst vel af með
seinni upptalninguna, þó hálf sé. í
raun er siðferðiskrafan á karlmann-
inn aðeins að hann vinni fyrir
peningum.
Firrir manninn ábyrgð
Þetta firrir manninn ábyrgð gagn-
vart sjálfum sér, konum og öðrum
karlmönnum og heftir hann í að
hafa breiðara gildismat, honum og
öðrum til betra lífe.
Það þykir ennþá soldið fínt að
vinna fyrir góðu kaupi, eiga fínan
bíl, vera soldið feitur og láta konuna
sjá um hitt.
En fyrir hvem er það. Það er
kannski bjamargreiði við karlmann-
inn ekki síður en konuna að við-
halda þessu munstri, sérstaklega
þegar karlmaðurinn sér að konan
getur þetta og líka allt hitt, á sama
tíma og hann viðheldur gamla
munstrinu.
Margir karlmenn hljóta stöðugt
að upplifa sig minnimáttar gagnvart
kommni af því að hefðin réttlætir
munstrið sem þeir lifa eftir en þjóð-
félagið í dag gerir grín að því, þ.e.a.s.
konur. Konur hafa talsvert mikla
ástæðu til að hlæja að karlmanni
sem vinnur fyrir góðum launum, á
góðan bíl og er feitur og er samt
ánægður þó að hláturinn hækki ekki
launin þeirra. Konan gerir þetta allt
en sér um heimili (ber allavega
ábyrgð á umgengninni ef koma gest-
ir), fæðir og elur upp böm, rexar og
tautar, allt í eina og sama lífinu.
Lennon sagði: „Konan er niggari
heimsins." Konan fær að kjósa og
vinna sumt sem karlmaðurinn gerir
ef hún gerir allt hitt líka. í dag þarf
konan tvöfalda starfeorku til að jafii-
ast soldið á við karl og hún gerir
það. Áður þurfti hún tvöfalda starfe-
orku til að vera þema og altmulig-
mann karlsins og gerði það. ‘
Hefðbundna karlmunstrið
tómt rugl
Hvemig væri að meta að verðleik-
um suma eiginleika kvenna og launa
jafnvel og sum störf sem karlar vinna
og heita flottum nöfnum? Er munst-
ur karlmannsins svo dýrmætt að
konan þurfi að fóma sumum bestu
eiginleikum sínum til þess að vera
maður með mönnum? Er ekki hefð-
bundna karlmunstrið tómt mgl, eins
og miðaldakirkja eða kastali aðals-
manna, eða nefriilega eins og
konurallan 1965.
Er það kannski engin tilviljun að
verk myndhöggvarans Ásmundar
Sveinssonar eru öll eins og hálffalin
í Reykjavík, yfirgefin eða afekekkt?
Þau ijalla oft um vinnandi fólk, lúið
fólk, lífereynt fólk og ástúðlegt fólk,
nefhilega oft konur. Eitt verka hans
er þó áberandi, enda af sterkum og
stórum vinnandi karlmanni, staðsett
við Snorrabraut. Kannski er það
kaldhæðni að fæðingardeildin er
húsið beint fyrir ofan þar sem konur
fæða böm í heim sem stærir sig af
stæltum vinnandi karlmönnum en
setur styttu af lúinni sterkri konu,
sem burðast með vatn, út í móa.
Er ekki tími til kominn að kyn-
fræðsla í skólum snúist um annað
og meira en kynfæri?
Magnús Einarsson
•. -. ---',J' .

Htssrr-

•iOÉÍr