Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.1992, Blaðsíða 14

14
LAUGAKDAGUR 10. OKTÓBER 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91)63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Skaðleg skilaboð
Ríkisstjómin heföi getað notaö tækifæri hins árlega
fjárlagafrumvarps til að marka þáttaskil í erfiðleikum
þjóðarinnar. Hún hefði getað skorið niður þætti, sem
eru þjóðinni gagnslausir eða skaðlegir. Hún hefði um
leið getað eflt þætti, sem færa þjóðinni kjark og von.
Kreppan í þjóðfélaginu er ekki meiri en svo, að þetta
hefði verið kleift, ef ríkisstjórnin hefði yfirsýn og áræði.
Þjóðin hefur þegar mætt miklum samdrætti í tekjum
sínum. Hún getur áreiðanlega á næsta ári mætt sam-
drætti, sem spáð er, að nemi aðeins einu prósenti.
Fyrirsjáanleg kreppa felst ekki í þessu eina prósenti,
heldur í hugarfari fólks, einkum þeirra, sem taka
ákvarðanir fyrir hönd fyrirtækja. Þetta fólk hefur misst
kjarkinn. Það sjáum við af sífelldum straumi upplýsinga
um uppsagnir starfsfólks og fyrirhugaðar uppsagnir.
Þeir, sem taka svo alvarlegar ákvarðanir, eru ekki
að búast við skjótum efnahagsbata. Þeir eru ekki trúað-
ir á, að Evrópska efnahagssvæðið færi okkur skjóttek-
inn gróða. Þeir reikna með langri eyðimerkurgöngu og
eru að búa fyrirtækin undir að standast hana.
Fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar felur ekki í sér
nein marktæk skilaboð, sem vinnuveitendur geti túlkað
sem merki þess, að vorið komi á næsta ári. Það felur
þvert á móti í sér þau boð, að stjórnin sjái fyrir sitt leyti
ekki neinar greiðar leiðir út úr eyðimörkinni.
Fjárlagafrumvarpið sendir beinlínis neikvæð skila-
boð til þeirra, sem misst hafa atvinnu eða eru í þann
veginn að missa hana. Þessi skilaboð ríkisstjómarinnar
eru, að atvinnuleysið sé til frambúðar og að öryggisnet-
ið verði fátæklegra en verið hefur að undanförnu.
Hugmyndafræðingar ríkisstjórnarinnar segja henni,
að 4% atvinnuleysi þyki lítið í útlöndum og sé nauðsyn-
legt til að halda aga á þjóðinni til starfa. Hagfræði af
þessu tagi tekur ekki tilht til þess, að missir vonar og
kjarks er langtum verra mál en agaleysi í starfi.
Ríkisstjómin hefur verið og er að skera niður mögu-
leika alþýðunnar til að mennta sig út úr erfiðleikunum.
Hún hefur verið og er að draga úr stuðningi við þá, sem
miður mega sín eða hafa verið óheppnir. Hún hefur
óvart stuðlað að aukinni stéttaskiptingu í landinu.
Ráðherramir em svo þröngsýnir, að þeir sjá ekki
allt það illa, sem þeir koma til leiðar. Þeir láta aðstoðar-
menn krota í tölur á blað á þann hátt, að enginn greinar-
munur er gerður á nytsamlegum og gagnslausum atrið-
um og helzt varðir þeir hðir, sem skaðlegastir eru.
Ríkisstjórnin hýggst halda fullum dampi í varðveizlu
kinda og kúa, sem kostar skattgreiðendur átta mihjarða
á næsta ári og neytendur tólf mihjarða. Á þessu sviði
sendir ríkisstjómin þau skilaboð, að hún verji óhag-
kvæma fortíð gegn framtíðarhagsmunum þjóðarinnar.
Ríkisstjómin neitar að horfast í augu við, að mestur
hluti þeirra vandræða, sem hafa kostað kjark og von
þjóðarinnar, stafar af, að árlega hafa ríkisstjómir brennt
tuttugu mihjörðum króna á altari hins hefðbundna land-
búnaðar. Hún hyggst halda brennslunni óbreyttri.
í stað þess að taka af festu á niðurskurði vandræða
og eflingu umbóta hefur ríkisstjómin tekið þá afstöðu
í fjárlagafrumvarpi sínu að skera og skattleggja holt og
bolt, sitt htið á hveijum stað. Þetta er ekki óhkt því, sem
tíðkast hefur hjá yfirvöldum, þegar betur hefur árað.
Erfiðir tímar kaha á kjarkmikinn uppskurð, eins
konar hreinsunareld, sem veitir von um græna iða-
velh. Fj árlagafrumvarpið er léttvægt á þeim mæh-
kvarða.
Jónas Kristjánsson
Byltingarleið-
togi lentur í
kastalafangelsi
Saga Perú hefur veriö blóöi drifin
frá því Pizzarro braut indíánaríki
Inka á norðanverðri vesturströnd
Suður-Ameríku undir krúnu Spán-
ar á öndverðri 16. öld. Spænski
landvinningaforinginn ginnti síð-
asta Inkakonunginn Atahualpa á
sitt vald og lét myrða hann. Menn
hans brytjuðu síðan niður aðal
Inka og indíánarnir urðu upp til
hópa þrælar spænskra landnema.
Ánauð stórjarðeigenda á landset-
um sínum stóð fram yfir miðja
þessa öld.
Öðru hvoru kom til þrælaupp-
reisna undir forustu frelsunar-
postula, sem skírskotað gátu til
löngunar Quechua indíánanna eft-
ir lausn úr ánauð og niðurlægingu.
Þeim var jafnharðan drekkt í blóði.
Síðustu tólf ár hefur enn ein upp-
reisn indíána staðið í Perú, í þetta
sinn undir áhrifum maóiskra
kenninga rnn alþýðustríð. Hreyf-
ingin Sendero Luminoso (Skínandi
stígur) varö til við Huamanga há-
skólann í borginni Ayacucho uppi
í Andesfjöllum. Stofnandinn er
heimspekiprófessor og aðdáandi
Maós, Abimael Guzman að nafni.
Hann og fylgismenn hans vörðu
áttunda áratug aldarinnar til
skipulagsstarfa en gripu til vopna
árið 1980.
Á miðvikudag dæmdi herréttur
Perústjómar Guzman í ævilangt
fangelsi fyrir landráð, hermdar-
verkastarfsemi og stofnun vopn-
aðra sveita. Byltingarforinginn var
handtekinn ásamt fimm nánum
samstarfsmönnum í húsi í höfuð-
borginni Lima um miðjan síöasta
mánuð. Hann er hafður í haldi í
rammgerðu flotavirki á eyju undan
ströndinni.
Handtaka Guzmans er mikið
happ fyrir Alberto Fujimori, for-
seta Perú. Hann tók sér alræðis-
vald í apríl í vor, afnam stjómar-
skrá og leysti upp þing og dómstóla
með þeim rökum að ekki dygði
annað en alræöisvald í baráttunni
við Skínandi stíg. Síðan hefur Fuji-
mori stjómað með tilstyrk hersins.
En vandséð er að hernaðareinræði
leysi vanda Perúmanna.
Síðast tók herinn völd 1968. Fyrir
valdaráninu stóðu vinstrisinnaðir
hðsforingjar sem hétu að beita sér
fyrir skiptingu jarðnæðis milh
leiguliða og landleysingja í sveitum
og efla nútíma atvinnuhætti í borg-
um. Umbótaáætlun þessi fór út um
þúfur og hafði þau áhrif helst að
sannfæra sveitaalþýðu um að hún
gæti ekki vænst bóta á högum sín-
um af hálfu ríkisvaldsins.
Hægrisinninn Femando Be-
launde, forsetinn sem herforingj-
amir steyptu af stóh, komst til
valda á ný. Jafnframt hófst Skín-
andi stígur handa. Með sprengiefn-
um úr námum og vopnum teknum
af her og lögreglu gerði hreyfingin
200 árásir 1980. Þeim fylgdu svo
furðuleg uppátæki sem náðu þeim
árangri aö vekja óskipta athygli
almennings og umheims. Til dæm-
is héngu dauðir hundar í ljósa-
staurum víðs vegar um höfuðborg-
ina þegar borgarbúar vöknuðu að
morgni annars jóladags sama ár.
Tahð er að um 30.000 manns hafi
látið lífið í vígaferlum í Perú und-
anfarin tólf ár. Engin leið er að
gera sér grein fyrir hvemig sá fjöldi
skiptist milh sveita Skínandi stígs
og hers og lögreglu. Mannréttinda-
samtökin Amnesty Intemational
og America Watch bera sveitir
stjómarinnar þungum sökum í
skýrslum sínum um ástandið í
Perú, fjöldamorð og misþyrmingar,
sérstaklega í sveitunum. Fuhvíst
er að fangar úr hópi hðsmanna
Skínandi stígs hafa hvað eftir ann-
aö verið skotnir hundruöum sam-
an í fangelsum Perústjórnar.
Það varð vatn á myhu Skínandi
stígs að efnahagsástand í Perú
keyrði um þverbak á stjómarferli
síðasta forseta, Alan Garcia. Og
vissulega átti hann úr vöndu að
ráða. Við valdatöku Garcia var svo
Erlendtíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
komið að vextir og afborganir af
erlendum skuldum gleyptu þrjá
fjórðu hluta af útflutningstekjum
landsins. Úrræði nýja forsetans var
að kunngera að framvegis yrði ekki
greidd hærri fjárhæð af erlendu
skuldabyrðinni en tíundi hluti út-
flutningstekna. Erlendar lána-
stofnanir lokuðu jafnharðan fyrir
aha liðveislu við Perú.
Við tók ófremdarástand í efna-
hagsmálum, verra en nokkm sinni
fyrr. Árið 1989 var verðbólgan
komin upp í 1000% á ári. Að ári
liðnu hafði hún rokið upp í 6000%,
eftir því sem næst verður komist.
Nú er svo komið að Skínandi stíg-
ur hefur fest sig í sessi á tveim
þýðingarmiklum svæðum í Perú.
Annað er landsbyggðin á miðhá-
lendinu. Hitt eru skúrahverfin víð-
lendu sem fátæklingar byggja um-
hverfis Lima. Kenning hreyfingar-
innar er að perúskt ríkisvald sé
innantóm skum og unnt sé að
koma upp frá gmnni nýju kerfi á
byltingargrundvelli sem í fyhingu
tímans muni sprengja skumina og
sópa mylsnu hennar út í veður og
vind.
Ráðgátan, sem nú blasir við, er
hver áhrif handtaka Guzmans hef-
ur á liðsmenn hans og hreyfinguna
sem hann hefur mótað. í fljótu
bragði mætti ætla að handtaka for-
ingja, sem reist hefur byltingar-
hreyfingu að verulegu leyti á hrifn-
ingunni sem hann sjálfur vekur hjá
óbreyttum fylgismönnum, yrði
þeim reiðarslag, þeir stæðu eftir
ráðvihtir og vonlausir.
Erlendir fréttamenn í Perú segja
ahtof snemmt að gera ráð fyrir að
svona fari. Skínandi stígur er laus-
tengd samtök en ekki miðstýrð.
Einstakar deildir og vopnaðar
sveitir hafa haft víðtækt sjálfræði
um aðgerðir. Einnig er gert ráð
fyrir að forastan hafi gert áætlanir
um hvemig bregðast skuh við
missi leiðtogans.
Erlendir fréttamenn segja að oft
megi heyra hjá Perúbúum af öllum
stigum að líklega sé Skínandi stíg-
ur best skipulagða stofnun í þjóðfé-
laginu. Bent er á fátækrahverfin
utan við Lima sem hreyfingin ræð-
ur. Þar er fátæktin sú sama og í
öðrum hverfum en regla ríkir,
hugsað er um þrifnað og viðhald.
En þar ríkir hka sama harðneskj-
an og Guzman hefur innrætt
áhangendum sínum frá upphafi.
Refsað er grimmilega fyrir afbrot
og háskalegt getur verið að sinna
ekki fyrirmælum forastumanna.
Magnús T. Ólafsson
Abimael Guzman ræðir við fréttamenn bak við fangelsisrimla.
Símamynd Reuter