Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.1992, Síða 26

26
LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 1992r-
Hefur byggt upp 100 gyltna svínabú án opinberra fyrirgreiðslna:
Jákvætt hugarlar
er aðalatriðið
- segir einyrkinn og bjartsýnismaðurinn Gunnar Ásgeir Gunnarsson
„Markmiöið hjá mér er aö vera
með hagkvæmt bú, geta framleitt
vöru á eins hagkvæman hátt og mér
er frekast unnt að gera. Ég trúi því
að samkeppnin á kjötmarkaðnum
eigi eftir aö harðna og því er mikið
atriði að geta framleitt vöru á sem
hagkvæmastan hátt fyrir neytendur.
Það hefur allan tímann verið mitt
markmið að gera það,“ segir Gunnar
Ásgeir Gunnarsson, 28 ára gamall
svínabóndi að Hýrumel í Hálsasveit
í Borgaríirði.
Gunnar hefur rekið svínabú að
Hýrumel í um sex ár er nú með um
eitt hundrað gyltur. Hann er ein-
yrki, gerir allt sjálfur - með hjálp
tölvu, sem stjómar fóðruninni, og
eiginkonunnar, sem sér um bókhald-
ið.
Gunnari gengur alit í haginn. Hann
hefur hyggt upp 100 gyltna svínabú
án þess að hafa áður farið hefð-
bundna leið í bændaskóla. Hann
gerði sjálfur teikningar að húsunum
og í framkvæmdum hefur hann á
engan hátt reitt sig á lánveitingar eða
styrki úr hinu opinbera landbúnað-
arkerfi - hefur ekki þegið ríkis-
styrki, nýtur ekki niðurgreiðslna,
fær engar verðuppbætur né ein-
greiðslur.
Hann er sjálfstæður hjartsýnis-
maður, hörkuduglegur og fuilur af
baráttuþreki. Þaö eru hins vegar eig-
mieikar sem virðast á undanhaldi í
íslensku þjóðfélagi í dag þar sem
umræðan einkennist umfram allt af
gjaldþrotum, uppsögnum, atvinnu-
leysi, vonleysi og kvíða. Blaðamaður
og ljósmyndari bmnuðu upp í Borg-
arfjörð til að ræða viö þennan unga
atorkumann.
Meira vit en strit
í áætlunum sínum segist Gunnar
ailtaf hafa miðað viö að reka svokall-
að fjölskyldubú, að einungis þyrfti
einn mann til að hugsa um búið.
„En þetta má ekki verða þrældóm-
ur. Þá missir maður áhugann og
þetta verður leiðinlegt. Ég hef svo
gaman af þessu eins og þetta er, eyði
öllum mínum tíma í búið og ánnst
mjög gaman að reka það.
En þegar maður er einn verður að
skipuleggja hlutina þannig að þeir
gangi upp. Ég hef til að mynda lagt
mikið upp úr því hvemig húsin eigi
að vera og vil almennt vinna meira
af viti en striti. Það er mitt mottó.“
Gunnar segist alltaf vera að læra
eitthvað nýtt í svínaræktinni: „Þetta
eru lifandi skepnur og það em enda-
laust að gerast nýir hlutir, maður er
alltaf að læra. Til að takast á við
vandamálin hef ég reynt aö afla mér
þekkingar frá eldri og reyndari
mönnum. Nokkrir mánuðir á Vatns-
leysuströnd, hjá Þorvaldi Guð-
mundssyni í Síld og fiski, skiptu
sköpum fyrir mig. Sá tími réð því að
þetta gekk hjá mér þegar ég byijaöi
hér fyrir sex árum."
Mikil kjötframleiðsla
Guimar byijaði með 20 gyltur 1986
en nú em þær orðnar tæplega 100.
Hann segist þó ekki vera kominn í
fulla framleiðslu miðað við þá stærð
svínabús.
„Ég er nýbúinn að stækka og þessi
stærö, sem ég er nú með, er tilölulega
hagkvæm eining. Gyltumar em tæp-
lega 100 og mínar framleiðsluáætlan-
Gunnar ásamt eiginkonu sinni, Ingibjörgu Konráðsdóttur, og börnunum: Bjarna Benedikt, 5 ára, og Margréti Lilju,
3 ára. Ingibjörg sér um bókhaldið á bænum.
„Ég hef svo gaman af þessu, eyði öllum mínum tíma i búið og finnst mjög
gaman að reka það,“ segir Gunnar.
ir hafa byggst á að framleiða 80 tonn
af kjöti á ári. Ég reikna með að fram-
leiða rúm 70 tonn í ár og 80 tonn
næsta ár. Það tekur 2-3 ár aö komast
í fulla framleiöslu."
Sem dæmi um framleiðslugetu
svínabús á stærð við það sem Gunn-
ar rekur má nefna að hver gylta á
að meðaltali um 20 grísi á ári. Hver
6 mánaða grís gefur um 60 kíló af
kjöti sem þýðir 1200 kíló á hverja
gyltu. 100 gyltur gefa þá af sér um
120 tonn af kjöti. Til samanburðar
má nefna að 6000 dilkar, sem Skeiða-
menn fógnuðu að hafa fengið af fjalli
á dögunum, gefa af sér um 90 tonn
af kjöti. Bú eins og Gunnars getur
því, samkvæmt þessu, gefið af sér
meira kjöt en fé allra Skeiðamanna
til samans. '
Vinnumaðurinn
ertölva
Vegna stækkunar búsins segist
Gunnar hafa staðiö frammi fyrir því
að ráða til sín vinnumann. En svo fór
hins vegar ekki.
„Það var orðin svo mikil vinna við
gjafir og*þrif. Það þarf að gefa svín-
unum 1-1 Vi tonn af fóðri á dag og
það er rosaleg vinna sem fylgir því.
Til að leysa það vandamál hvarf ég
frá þeirri hugmynd að ráða mér
mann; ákvað heldur að nota tækn-
ina. Ég keypti fulikomið fóðurkerfi
sem kostaði það sama og nemur árs-
launum eins vinnumanns. Keröð
gefur gífurlega mikla möguleika á
nákvæmni í fóðrun og auðveldar
manni til muna að fylgjast með fóðr-
uninni. Hún verður miklu léttari og
mun markvissari. Það er náttúrlega
mikil vinna sem felst í því að halda
húsunum hreinum og færa á milli
stía og eins fer mikiil tími í skýrslu-
gerð. En að öðru leyti get ég setið
inni og stýrt búinu með tölvunni."
Við húsin eru stór síló með fóðri
í. Þegar gefa á svínunum sér tölvan
um að tiltekið magn af hverri fóður-
tegund renni í sérstakan blöndunar-
tank. Þar er vatni blandað saman við
svo úr verður þunn fóðursúpa. Tölv-
an stýrir síðan hve mikið af fóðrinu
rennur í hveija stíu. Grísir, sem
teknir hafa verið frá móðurinni, fá
sérstakt fóður, eru á svokallaðri
kúrfu. Það þýðir að þeir fá fóður-
magn í samræmi við þyngdaraukn-
ingu. Gyltumar fá síöan mismun-
andi fóður og eins geltimir. Sérstakir
nemar gefa síðan til kynna ef fóðrið
er ekki etið upp. Tölvan lætur í sér
heyra og Gunnar getur athugað
Gunnar að gefa. í stað þess að ráða
vinnumann fékk hann sér fullkomið
tölvustýrt fóðurkerfi.
hvort eitthvað sé að. Tölvufóðrunin
býður þannig upp á margt í senn:.
flölbreytni, nákvæmni og öryggi.
Hver bóndi í ræktun
En það fer einnig mikill tími í
skýrslugerð: „Það þarf að skrá niöur
undan hvaða svínum hver grís kem-
ur. Hér á íslandi búum við nefnilega
við þær sérstöku aðstæður að það er
ræktun í gangi á hveiju búi. Það er
ekki hægt að kaupa ræktunina af
ákveðnum ræktunarbúum eins og
erlendis. Vegna smæðar okkar borg-
ar það sig ekki fyrir okkur að vera
með ræktunarstöövar héma, það er
mun skynsamlegra að kaupa rækt-
unina frá Englandi eða Danmörku.
En í því sambandi emm við í vanda.
Við viljum fá fluttan inn nýjan
stofn sem vex hraðar og er afkasta-
meiri en sá sem nú er notaður. Það
gengur hins vegar hægt vegna hindr-
ana á vegi okkar. Ég má fara til Eng-
lands, grípa með mér hund frá nán-
ast hvaða sorphaugi sem er, flytja
hann inn til landsins, geyma hann
þijá mánuði í Hrísey og hlaupa síðan
með hann um allar jarðir. Við svína-
bændur emm hins vegar að tala um
aö flytja inn stofn frá sérstökum sótt-
hreinsistöðvum erlendis, sem selja
út um allan heim, alveg tandur-
hreina stofna. Það kostar hins vegar
að við verðum að flytja gyltumar inn
í Hrísey, sem er kannski alit í lagi.
En verra er að við verðum að aflífa
gylturnar. Við megum aðeins eiga
undan þeim, aðra kynslóðina.
Menn í kerfinu virðast ekki gera
sér grein fyrir því að eftir aö stofn-
arnir koma inn í landið tekur allt að
10 ár að koma þeim inn á búin. Mað-
ur kippir svínunum ekki inn á búin
og fer að framleiða. Ef eitthvað kem-
ur upp em búin lokuö og tiltölulega
lítið mál að einangra svínin. Okkur
svínabændum finnst landbúnaðar-
kerfið vinna gegn okkur með þessum
hindrunum á innflutningi nýrra
stofna."
Gunnar segir svínabændur standa
frammi fyrir því að jafnvel verði leyft
að flytja inn kjöt eftir nokkur ár. Til
að geta keppt við innflutning á jafn-
réttisgrundvelli verði þeir að fá að
reyna nýja stofna. Það er furðulegt
aö settar skuh harðari reglur um
svínarækt en gæludýrahald. Það er
réttlætanlegt að fara varlega en það
er ótækt að hindra eðlilega þróunar-
starfsemi."
Heitar samræður
feðga
Gunnar er 28 ára gamall. Hug-
myndina að rekstri svínabús fékk
hann fyrst 1984. Fram að því hafði
hann fengist við ýmislegt, verið á
sjó, unnið við landgræðslu, í virkjun-
um og á fleiri stöðum. Hann fór í
verslunardeild Fjölbrautaskólans í
Breiðholti og kláraði þar alla áfanga
nema dönsku. Hann segist stórsjá
eftir þvi þar sem öll fagtímarit, sem
hann les, eru einmitt á dönsku.
Áður en Gunnar hóf svínarækt
hafði hann kynnst henni hjá Þor-
valdi Guðmundssyni í Síld og fiski
og lesið sér til um hana í fagtímarit-
um. Hann var hins vegar ekki blaut-
ur á bak við eyrun í búmennsku þeg-
ar hann fékk hugmyndina að svína-
búinu. Hann ólst upp á bændaskól-
anum á Hvanneyri þar sem faðir
hans, Gunnar Bjarnason ráðunaut-
ur, kenndi. Hann kom einnig mikið
að Rannsóknastofnun landbúnaðar-
ins að Keldum þegar faðir hans vann
þar og kynntist mörgu er viðkemur
búskap. Hann er ekki skólagenginn
eftir hefðbundnum leiðum en hefur
engu að síður góðan grunn.
„Alveg frá fæðingu hefur landbún-
aður verið aðalumræöuefnið á mínu
heimih. Svo hefur pabbi leiðbeint
mér mjög mikið. Þegar ég hef ætlað
að gera eitthvað höfum við feðgamir
alltaf rætt málin fram og til baka og
velt fyrir okkur öUum möguleikum.
Við höfum gaman af því að rökræða
og gerum stundum í því að vera á
móti hvor öörum. Það varpar stund-
um Ijósi á nýja fleti á málunum. Ég
tala daglega við hann núna um aUt
sem gerist á búinu. Svo eru tveir
svínabændur hér í nágrenninu sem
ég hef átt mjög gott samstarf við. Svo
var dvölin hjá Þorvaldi mjög mikU-
væg fyrir mig en hann rekur mjög
gott svínabú."
Skjótfenginn gróði?
Gunnar keypti búið að Hýrumel
1986. Þar hafði verið myndarlegt
hænsnahú sem brann. Gunnar kom
að tilbúnum sökklum, byggði fyrsta
LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 1992.
39
áfangann strax og byijaði með 20
gyltur.
Gunnar er kvæntur Ingibjörgu
Konráðsdóttur. Þau eiga tvö böm,
Bjama Benedikt, 5 ára, og Margréti
Lilju, 3 ára. Ingibjörg sér um bók-
haldið á svínabúinu.
Hann leggur áherslu á að svína-
hændur hafi markað fyrir afurðimar
áður en þeir hefla rekstur svínabús.
„Ég samdi strax við Kaupfélag
Borgnesinga um að taka við kjöti frá
mér. Kaupfélagið hefur þannig stutt
vel við bakið á mér. Það er mikið
starf að sinna búskapnum en það er
líka heilt starf að standa í sölu-
mennsku. Þess vegna er mikilvægt
að hafa þau mál á hreinu. Þeir bænd-
ur sem verst hafa farið út úr svína-
ræktinni em þeir sem hafa hka stað-
ið í sölu. Þeir hafa þá verið að selja
beint til verslana í Reykjavík og lent
í mjög hörðum bransa. Það er svo
auðvelt fyrir verslunareigendur að
pressa verðið niður þar sem svína-
bóndinn verður að losna við kjötið
innan viku frá slátmn. Þess vegna
hafa margir svínabændur farið á
hausinn, þeir hafa selt allt of ódýrt
og jafnvel ekki fengið eyri borgaðan.
Ég hef tryggan kaupanda, fæ stund-
um lægra verð en ef ég mundi selja
beint í verslanir, en get aftur á móti
verið öruggur um að fá greitt á rétt-
um tíma. Það skiptir geysilegu máh.“
- Nú sjá kannski margir skjótfeng-
inn gróða í svínarækt og halda jafn-
framt að það sé ekkert mái að reka
svínabú:
„Menn halda að svínabændur
græði heilmikið þessa dagana en
þetta er ekki svo einfalt. Síðasta ár
var þokkalegt fyrir sæmilega rekin
bú en samt hættu 10 svínabændur.
Það segir manni að þetta er síður en
svo dans á'rósum. Markaðurinn er
þó í þokkalegu jafnvægi núna og
margir svínabændur em að vinna sig
upp úr þeim erfiðleikum sem vom
1988 og 1989. Þá var mikil harka í
versluninni, fóðurverð hækkaði um-
fram verðlag og gyltunum flölgaði
um 500, sem var metflölgun. Kjöt-
framleiðslan jókst og verðið hrundi.
Sókn er besta vömin
Ég byijaði með 20 gyltur og stóð í
bash fyrstu tvö árin. Þegar aht fór í
hönk 1987 og 1988 hugsaði ég hvort ég
ætti að hætta þessu vafstri eða stækka.
Ég komst að þeirri niðurstöðu að sókn
væri besta vömin og ákvað þvi að
stækka búiö upp í 55 gyltur."
Gunnar segist hafa farið mjög hag-
kvæma leið þegar hann stækkaði við
sig. Hann keypti einingahús frá Loft-
orku sem reist vom á nokkrum dög-
um. Honum var nefnilega mikið í
mun að koma skepnum fljótt inn í
húsin svo þau fæm að skila af sér
sem fyrst.
„Ef maður byggir á hefðbundinn
hátt tekur það mun lengri tima. Þá
hggur mikih peningur í byggingar-
framkvæmdum, peningur sem mað-
ur fær kannski ekki út fyrr en eftir
ár eða jafnvel lengri tíma. Eininga-
húsin em hins vegar fljót aö skha
af sér, enda veitir ekki af ef standa á
skh á lánum.“
Gunnar stækkaði síðast í sumar;
fór eins að og í fyrri skiptin.
Gunnar segir ahan búnað í húsin
vera mjög dýran. Þurfi hann að vera
vandaður th að hámarksárangur ná-
ist.
„Th dæmis kostar loftræstikerfið
mikla flármuni en það borgar sig ahs
ekki að spara á því með því að kaupa
ódýrara kerfi. Stöðugur hiti er mikl-
vægur fyrir svínin og lélegt loftræsti-
kerfi getur sphlt þar miklu. Reyndar
er ég svo heppinn að hafa aðgang að
heitu vatni sem sparar mér nokkrar
mihjónir á ári og auðveldar mér að
halda húsunum heitum."
Engin opinber aðstoð
- Er það rétt að þú hafir ekki feng-
ið neina lánafyrirgreiðslu úr kerfinu?
„Mér gekk ahtaf mjög erfiðlega aö
fá fé út úr þessu hefðbundna sjóða-
kerfi sem er ætlast th að maður sæki
lán i. En ég borga í sjóðakerfið af
minni framleiðslu, hátt í hálfa mihj-
ón á síðasta ári. En ég hef varla haft
aðgang að þessu kerfi. Ég fékk reynd-
ar smálán, 3 milljónir, sem kreistar
vom út með hörmungum. Það er
ekki mikiö miðaö við brunabótamat
„Þetta er spurning um að taka skynsamlegar ákvarðanir, vinna markvisst að því sem þarf að gera með jákvæðu hugarfari. Jákvætt hugarfar er aðalatriði.
Ég tek aldrei mikilvægar ákvarðanir nema ég sé í góðu skapi. Ef ég er ekki vel upplagður eða i slæmu skapi fresta ég mikilvægum og erfiðum ákvörð-
unum. Það opnast alltaf nýir heimar fyrir manni ef maður tekur á málunum með jákvæðu hugarfari," segir Gunnar Ásgeir Gunnarsson, svinabóndi að
Hýrumel i Hálsasveit. DV-myndir GVA
búsins sem er upp á um 37 mihjónir.
Manni finnst hart að fá ekki nema
þrjár mihjónir úr sjóðakerfi sem
maður borgar í á hveiju ári. Þar fyr-
ir utan eru tekin 1,25% af afurða-
verðinu sem renna beint í kerfi sem
maður hefur engan aðgang að. Þama
ráða svoköhuð stærðarmörk, kot-
hændastefnan. Ég er aht of stór. Það
er verið að lána úr þessum sjóðum
th manna sem eru með aht niður í
24 gyltur sem ekki er sérlega lífVæn-
legur rekstur. En það er stefna sem
detta mun upp fyrir.
Stórspekúlantar landbúnaöarkerf-
isins eru ekki að hugsa um hag-
kvæmni. Þetta eru stofnanir sem
búnar eru að sanka aö sér peningum
og þar hafa myndast ákveðin völd.
Menn þykjast síðan vera góðir og eru
að útdeha þessum og þessum bænd-
um einhveijum krónum.
Ég hef nær alfarið þurft að flár-
magna mínar framkvæmdir með
skammtímalánum. Það er vissulega
erfiðara þar sem ég hef þurft aö
borga mikið af lánum. En Sparisjóð-
ur Mýrasýslu hefur stutt vel við hak-
ið á mér og flármagnað búiö að
megninu th. Þetta hefði aldrei gengið
án sparisjóðsins og kaupfélagsins."
Hannaði sjálfurhúsin
Gunnar varð einnig að fara sínar
eigin leiðir þegar kom aö hönnun
húsanna.
„Ég fékk teikningar hjá Teiknistofu
landbúnaðarins en þær voru bara að
húsum sem var verið að byggja fyrir
20 árrnn. Ég gat engan vegimi notað
þessar teikningar. En ég hafði kynnt
mér það sem var nýjast erlendis og
útvegaði mér teikningar frá Dan-
mörku. Ég vann síðan úr þeim teikn-
ingum og miðaði ahtaf við að þurfa
einn að sjá um rekstur búsins. í öh-
um minum ákvörðunum hef ég mið-
að við það. Ég fékk teikningarnar
útreiknaðar af tæknifræðingum og
öðrum sem veröa að fara um þær
höndum og fékk þær síðan sam-
þykktar. Nú, húsin voru reist og inn-
réttuð eftir teikningunum og hafa
reynst mjög vel.“
Engin fúkkalyf
- Hefurðuunniötilverðlaunafyrir
kjötið þitt?
„Það er ekkert svoleiðis í gangi
hér. Sjálfsagt eru th betri stofnar en
hér á landi en ég er með sæmhegan
vaxtarhraöa og ég tel aö gæöi kjöts-
ins hjá mér séu í góðu lagi.“
- Nú er mikið notað af vaxtarauk-
andi lyflum og fúkkalyflum í svína-
rækt erlendis. Hvemig er þessu hátt-
aö hér?
„ísland er sennilega eina landiö í
Evrópu, kannski fyrir utan Svíþjóð,
þar sem engin fúkkalyf eða aukefni
eru sett í fóðrið. Við svínabændur
höfum tekið þá stefnu að fara ekki
inn á þá braut. Af einhverjum ástæð-
um^eykst vaxtarhraði við fúkka-
lyflagjöf svo vaxtarhraðinn er eitt-
hvað minni hjá okkur en hjá svína-
bændum erlendis. En þetta er sterk-
ur punktur ef kemur th samkeppni
við mögulegan innflutning."
Vogun vinnur,
vogun tapar
- Nú tröhríður bölmóðurinn þjóð-
félaginu þar sem gjaldþrot, flöld-
auppsagnir og almennt kjark- og
vonleysi gegnsýrir umræðuna. Hjá
þér virðist hins vegar ganga ljómandi
vel.
„Þetta er spuming um að taka
skynsamlegar ákvarðanir, vinna
markvisst að því sem þarf að gera
með jákvæðu hugarfari. Jákvætt
hugarfar er aðalatriði. Ég tek aldrei
mikhvægar ákvarðanir nema ég sé í
góðu skapi. Ef ég er ekki vel upplagö-
ur eða í slæmu skapi fresta ég mikh-
vægum og erfiðum ákvörðunum. Þaö
opnast alltaf nýir heimar fyrir manni
ef maður tekur á málunum með já-
kvæðu hugarfari en maður blindast
á svo marga möguleika ef lundin er
slæm. Síðan legg ég auðvitað hart að
mér. Ég vinn stöðugt að búinu, er
ahtaf að hugsa um svín, enda hef ég
orð á mér fyrir að vera nær óþolandi
þar sem ég tala varla um annaö."
Þótt vel gangi gerir Gunnar sér vel
grein fyrir að einn góðan veðurdag
geti komið upp aðstæður sem kunna
að eyðheggja aht.
„Það skiptir gífurlegu máli fyrir mig
að þetta gangi en það er nú einu sinni
þannig með atvinnurekstur að vogun
vinnur, vogun tapar. Það á aldrei aö
segja aldrei. Það geta komið upp að-
stæður sem maður þekkir ekki.“
Halda sig
við einn hlut
Gunnar berst ekki á þrátt fyrir
velgengnina. Hann segir að sér hði
vel í sveitinni, vhl hvergi annars
staðar vera. „Ef menn hafa náð tök-
um á einum hlut eiga þeir að halda
sig við hann. Ég hef það fyrir reglu.
Það sem menn hafa svo oft brennt
sig á í íslensku atvinnulífi er aö þeir
vilja gína yfir öhu. Ef þeim tekst vel
í einhverri grein vhja þeir endhega
hasla sér vöh í annarri. Við það
missa þeir oft yfirsýnina og aht fer
norður og niður. Ég ætla eingöngu
að einbeita mér að svínaræktinni, að
framleiðaódýraoggóðavöru." -hlh