Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.1992, Blaðsíða 25

LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 1992.
25
Réttir á bakka Breiðár:
’ Sveitarómantíkin ekki
dauð úr öllum æðum
Einar R. Sigurðsson, DV, Öræfum:
Smalamennska og réttir skipa stór-
an sess í þjóðannenningu okkar ís-
lendinga. Það er ekki svo ýkja langt
síðan stór hluti landsmanna helgaði
aUt líf sitt sauðkindinni og byggði
lífsafkomu sína á henni. Með tilkomu
nútímatækni hefur þróunin orðið sú
að færri hendur vinna léttara verk -
minni sviti, meiri framleiðsla. Það
er samt ekki laust við að rómantíkina
vanti þegar hún Surtla með dilkana
sína vænu er orðin númer í tölvunni
sem skilar góðri meðalvigt.
l Það vantar þó ekkert á rómantík-
ina þegar kemur að þvi að smala
Breiðamerkurfjall í Öræfum. Breiða-
merkuríjall, eða Fjallið, eins og Ör-
æfabændur nefna það í daglegu taii,
er austast í Öræfum, skammt frá
Jökulsárlóni. Fjailið er eins konar
eyland, umlukið jökli í suðri, vestri
og norðri og í austri lokar óbrúuð
Breiðáin aðkomunni. Fyrripart ald-
arinnar var fjallið umiöingt jökli á
alla vegu.
Þama er talið að Kári Sölmundar-
son hafi búið eftir að hann hafði
hefnt Njálshrennu og heimildir eru
fyrir því að fé hafi verið beitt í Fjall-
ið allt frá landnámi. Núna notfæra
sér aðeins sex bæir í Öræfum beitar-
(§1$ réttinn þar og flytja þangað á þriðja
hundrað fjár á sumrin.
Lagt af stað
í morgunskímunni
Klukkustund fyrir dögun á simnu-
dagsmorgni um miðjan september
kviknuðu ljós á nokkrum bæjum á
Hofi og Hnappavöllum í Öræfum.
Nú átti að leggja í hann og smala
Fiallið. í fyrstu morgunskímunni
Fjallaferjan sett á flot. Ferjan tekur um 25 ær í einu og því þurfa smalarnir að fara nokkuð margar ferðir.
Myndin er tekin úr ferjunni á leið yfir Breiðá. I baksýn
er réttin og Fjallið. DV-myndir ERIS
Breiðamerkurfjall, séð úr suðaustri, í forgrunninum er
Fjallsárlón.
voru smalarnir í óðaönn að ferja
hver annan í kláfi yfir Breiðána. Þeg-
ar yfir var komið skiptu menn liði.
Fjallið er smalað eftir aldagamalli
hefð og búnaður smalanna eftir því.
Þeir bera með sér dálítinn nestishita,
enda er gengið allan daginn. Sumir
hafa með sér spotta til að bjarga sér
úr sjálfheldum og allir bera þeir
langar broddstengur. Þeir segja að
stöngin sé lífsnauðsynleg á þessari
leið sem liggur um skriðjökla, lausa-
grjótskriður og þverhníptar kletta-
syllur.
Hlaupið á eftir fénu
yfir stokka og steina
Eftir að hafa elt uppi fjallakindur
úr grænum dölum yfir stokka og
steina, í gegnum snæviþakin fjalla-
skörð og niðtu- sundiandi háar hlíð-
ar, var loks, eftir tíu klukkustunda
göngur og hlaup, aftur komið niður
á jafnsléttu. Þar beið liðsauki, karl-
ar, konur og böm. Þau stóðu í vegi
fyrir fénu á réttum stöðum og hjálp-
uðu til við að reka það inn í réttina.
Réttin stendur á bakka Breiðár og
þar er féð dregið sundur og sett út í
pramma sem feijar það yfir ána.
Ferjan tekur um 25 ær í einu og þær
em því æði margar ferðimar. A hin-
um bakkanum bíða dráttarvélakerr-
ur þess að flytja fjallaærnar til
byggða. Þar verða mörg hver af þess-
um sannkölluðu íslensku fjallalömb-
um seld en æmar fara í hús í vetur
og sakna áreiðanlega Fjallsins og
frjálsræðisins. Það kemur þó sumar
eftir þetta sumar og á komandi vori
ferja Óræfabændur æmar sínar á vit
fjallsins eins og þeir hafa gert svo
lengi sem þeir muna.
V
Nýjasta ÚRVALSBÓKIN
eftir Michael Tolkin
Bráðlega x® „d sein
* -ÍSÍSS-
gerð