Dagblaðið Vísir - DV - 09.04.1994, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 9. APRÍL 1994
Erlend bóksjá
DV
Bretland
Skáldsögur:
1. Thomas Keneally:
Schindler's List.
2. Víkram Seth:
A Suitable Boy.
3. James Clavell:
Gal-Jin.
4. Joanna Trollope:
The Rector's Wife.
5. Catherine Cookson:
The Year of the Virgins.
6. Terry Pratchett:
Johnny and the Dead.
7. P.D. James:
The Children of Men.
8. Terry Brooks:
The Talismans of Shannara.
ð. George Eliot:
Middlemarch.
10. John Grisham:
The Pelican Brief.
Rit almenns eölis:
1. Jung Chang:
Wild Swans.
2. Alan Clark:
Diaries.
3. Brian Keenan:
An Evil Cradling.
4. Nick Hornby:
Fever Pitch.
B. Gerry Conlon:
Proved Innocent.
6. Karen Armstrong:
A History of God.
7. Stephen Fry;
Paperweight.
8. Duncan Campbell:
The Underworld.
9. Paddy Ashdown:
Beyond Westminster.
10. Stephen Briggs:
The Streets of
Ankh-Morpork.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Peter Hoeg:
Froken Smillas
fornemmelse for sne.
2. Mary Wesley:
En tvivlsom affaare.
3. James Ellroy:
Sorte Dahlia.
4. Robert Goddard:
Fra billede til billede.
5. taura Esquivel:
Hjerter i chili.
6. Peter Hoeg:
Forestilling om det 20.
árhundrede.
7. Peter Heeg:
Fortsellinger om natten.
(Byggt á Politiken Sondag)
Teflt við
djöfulinn
Kvikmyndin Schindler’s List eftir
Steven Spielberg hefur fengiö feikna-
góðar viðtökur víða um heim og
tryggt leikstjóranum langþráðar
óskarsstyttur. Aö sama skapi hefur
heimildarskáldsagan sem kvik-
myndin er byggð á öðlast nýtt líf á
bókamarkaðinum og hreiðrað um sig
í efstu sætum metsölulista.
Höfundur sögunnar er víðkunnur
ástralskur rithöfundur, Thomas
Keneally aö nafni. Hann fæddist í
Nýja Suður-Wales árið 1935 og sendi
frá sér fyrstu skáldsöguna árið 1964,
tæplega þrítugur að aldri.
Til marks um það álit sem Kene-
ally hefur sem skáldsagnahöfundur
má nefna að fjögur verka hans hafa
komist á úrvalslista vegna Booker-
verðlaunanna, helstu bókmennta-
verðlauna Breta. Og þessi saga, sem
upphaflega hét reyndar Schindler’s
Ark, hlaut einmitt þessi eftirsóttu
verðlaun árið 1982.
Víötæk
heimildaöflun
Tilviljun réð því að Keneally fór
að vinna að gerð þessarar sögu. Hann
rakst inn í verslun sem seldi töskur
í Beverly Hills og hitti þar að máli
eigandann, Leopold Pfefferberg. Sá
var einn þeirra um 1200 gyðinga sem
voru á hinum fræga Usta Schindler’s
og lifðu því af helfórina miklu í út-
rýmingarbúðum þýsku nasistanna.
Hjá Pfefferberg heyrði Keneally
fyrst um „góða„ Þjóðveijann Oskar
Schindler og gyðingana sem hann
bjargaði á tímum síðari heimsstyrj-
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
aldarinnar. Áhugi hans var vakinn
fyrir alvöru og tveimur árum síðan
kom Schindler’s Ark út.
Keneally vann heimavinnu sína
vel. Hann fékk Pfefferberg í för með
sér til helstu sögustaöa í Póllandi og
ræddi viö fimmtíu þeirra sem
Schindler bjargaði - fólk sem þá bjó
í Bandaríkjunum, Ástrahu, Israel,
Þýskalandi, Austurríki, Argentínu
og Brasilíu. Eins fór hann ítarlega í
gegnum ýmis gögn sem fyrir liggja,
þar á meðal mörg hundruð vitnis-
burði um verk Schindlers.
Óvenjuleg hetja
Skáldsagan dregur upp ljósa mynd
af ástandinu í Póllandi síðustu ár
styrjaldarinnar þegar Þjóðverjar
reyndu aö útrýma öllum gyðingum
í Evrópu með þaulskipulögðum
fjöldamoröum. Hún er snilldarlega
samsett og varpar sterku ljósi á sér-
kennilegan mann. Óskar Schindler
var drykkfelldur kvennabósi og að
óreyndu afar ósennilegt efni í hetju.
En Schindler tók sér fyrir hendur
það sem fáir aðrir Þjóðverjar vildu
eða þorðu aö gera; lagði sig í hættu
til að bjarga lífi karla, kvenna og
barna sem ómannlegt pólitískt of-
stæki hafði dæmt til útrýmingar. Þar
beitti hann öllum ráðum; fagurgala,
mútum og blekkingum. Hann tókst á
um mannslíf við illræmdan fanga-
búðastjóra, Amon Goeth, sem var
fyflibytta og ofstopafullur saurlífis-
seggur, og hafði betur. Þar tefldi
Schindler svo sannarlega við djöful.
Schindler tókst að bjarga mannslíf-
um en sjálfur missti hann allt sitt í
stríðslokin og bjó við fátækt til
dauðadags. Hann fékk stuðning frá
þvi fólki sem hann hafði bjargað en
margir Þjóðverjar sýndu honum
andúð og fyrirlitningu - þessu fágæta
fyrirbrigöi frá tímum seinni heims-
styrjaldarinnar, “góðum“ Þjóðverja.
SCHINDLER’S LIST.
Höfundur: Thomas Keneally.
Sceptre Books, 1994.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. John Grisham:
The Client.
2. Larry McMurtry:
Streets of Laredo.
3. Belva Plain:
Whispers.
4. Thomas Keneally:
Schindler's List.
5. Catherine Coulter:
Lord of Raven's Peak.
6. John Jakes:
Homeland.
7. James A. Michener:
Mexico.
8. John Sandford:
Winter Prey.
9. Steve Martini:
Prime Witness.
10. Peter Straub:
The Throat.
11. Richard North Patterson:
Degree of Guilt.
12. Robert B. Parker:
Paper Doll.
13. Kevin J. Anderson:
Jedi Search.
14. Larry Bond:
Cauldron.
15. Lilian Jackson Braun.
The Cat Who Went ínto
the Closet.
Rit almenns eðlis:
1. Thomas Moore:
Care of the Soul.
2. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
3. Maya Angelou:
I Knowwhythe Caged Bird
Sings,
4. Joan W. Anderson:
Where Angels Walk.
5. Deborah Laake:
Secret Ceremonies.
6. Aphrodite Jones:
Cruel Sacrifice.
7. Gail Sheehy;
The Silent Passage.
8. Deborah Tannen:
You Just Don't Understand.
9. Beniamin Hoff:
The Tao of Pooh.
10. Peter Mayle:
A Year in Provence.
11. Gerry Conion:
In the Name of the Father.
12. H.G. MooreSt J.L. Galloway:
We Were Soldiers
Once.. ,and Young.
13. Bernie S. Siegel:
Love, Medicine, and
Miracles.
14. Peter Mayle:
Toujours Provence.
15. Benjamin Hoff:
The Te of Piglet.
(Byggt á New York Times Book Review)
Vísindi
Vísbendingar
um aðrar
plánetur
Stjömufræðingar hafa komiö
auga á rykský í himingeimnum
og kunna þau að vera vísbending
um að plánetur umhverfis fiar-
læga sfiörnu hafi uppgötvast í
fyrsta sinn.
Ekki em aðrar plánetur þekkt-
ar en þær sem eru á baug um-
hverfis sólu og er jöröin þar á
meðal. En vísindamenn eru alltaf
að leita að öðrum plánetum um-
hverfis flarlægar stjörnur og þeir
telja aö uppgötvun sín sé fyrsta
skrefið í að finna líf annars staðar
í alheiminum.
Rykskýið sem hér um ræðir er
í 22 þúsund ljósára fiarlægð frá
jörðu umhverfis stjörnuna Fom-
alhaut.
Kynlífbest
á morgnana
Allir kannast viö það af eigin
reynslu: Suma daga erum viö
dálítið pirmð og höfum minni
löngun til aö stunda kynlíf en
endranær. Aðra daga emm við
eilitið niðurdregin. En allt eru
þetta eðlileg áhríf sveiflna í
hormónairamleiðslu líkamans.
Þessar sveiflur eru svo reglu-
legar að við getum lagað líf okkar
að þeim. Þær stýra því m.a. að
mannfólkið hefur mesta iöngun í
kynlíf á morgnana en þá er kyn-
hormónaíramleiðsla líkamans í
hámarki.
Umsjón
Guölaugur Bergmundsson
Fyrirburum í hitakössum á að sýna blíðuhót:
Böm verða gáfaðri
við strokumeðferð
Rannsóknir sýna að börn sem eru i hitakössum fyrstu ævidagana hafa gott
af því að þeim sé strokið hátt og lágt.
Það er ekki einasta skaðlaust að
snerta pínulítil börn sem hafa fæðst
fyrir tímann heldur bendir ýmislegt
til þess að þau verði þara gáfaðri og
meiri andlegum kostum búin fyrir
vikið.
Á nýafstaðinni ráðstefnu breska
sálfræðingafélagsins í Brighton voru
kynntar nokkrar rannsóknir þar
sem fram kom að börn sem höfð eru
í hitakössum bregðast vel við snert-
ingu.
Elvidina Nabuco Adamson-Macedo
viö háskólann í Wolverhampton
sagði á ráðstefnunni aö fyrirburum
sem kerfisbundið væri strokið sam-
kvæmt aðferð sem kölluð er því
skemmtilega nafni Tac-Tic vegnaði
betur við úrlausn ýmissa verkefna í
skóla en þeim börnum sem yrðu lít-
illar snertingar aðnjótandi.
„Goðsögnin lifir enn góðu lífi. Það
er til margt fólk sem heldur aö böm-
um þyki ekki gott að láta strjúka
sér,“ segir Macedo.
Hún hefur komið af stað flórtán
rannsóknarverkefnum í nokkrum
löndum og hún komst aö því að böm
í hitakössum eru oft látin alveg af-
skiptalaus klukkustundum saman.
En rannsóknir Macedo og starfs-
bræðra hennar sýna að böm þessi
bregðast vel við snertingu sam-
kvæmt Tac-Tic aðferðinni sem bygg-
ist á því að strjúka barninu mjúklega
frá toppi til táar.
Macedo segir aö böm sem hafi
fengið Tac-Tic strokur hafi staðið sig
mun betur á flestum prófum en sam-
anburðarhópur. Meðalaldur barn-
anna sem hún prófaði var sjö ár.
Böm sem haíði verið klappað og
látið vel að byggðu til dæmis mun
flóknari hluti úr kubbum en þau sem
ekki hafði veriö strokið. Sum þeirra
settu kubbana bara hvem ofan á
annan, segir Macedo.
Aine de Roiste, sem starfar við
University College, Norður-Waies,
komst aö því að börn sem fengu
strokur í um tuttugu mínútur á dag
frá fyrsta degi og þar til þau yfirgáfu
sjúkrahúsið höíðu gagn af þeim þeg-
ar á fyrstu mánuðum lífsins. Athug-
anir sýna að andlegur þroski þeirra
sé „umtalsvert meiri" en hinna.
Önnur próf sýna að böm liggja
kyrr á meöan verið er að snerta þau
en að þau hreyfi sig meira upp á eig-
in spýtur eftir á.
Engin tilraunanna sýndi hins veg-
ar fram á að börnin hefðu slæmt af
strokumeðferðinni Tac-Tic.
Vatnsbuna til
skurð-
aðgerða
Þýski uppfinningamaðurinn
Andreas Pein hefur þróaö tæki
fyrir skurðlækna sem notar há-
þrýstivatnsbunu til að skera í
vefi mannslíkamans. Tæki þetta
var gert í samvinnu við þýsk yfir-
völd og hefur höfundurinn fengið
einkaleyfi á því 1 Þýskalandi og
Evrópu.
Hið nýja vatnsskurðtæki má
m.a. nota við aðgerðir á lifur,
nýrum eða heila án þess að
skemraa æðar eða taugar sem þar
eru. Þá er einnig hægt að hækka
hitastig vökvans sem skorið er
upp með í allt að 80 gráður og
nota hann til að loka æðum, svo
að eitthvaö sé nefnt.
Fjarlægð til
sólar mæld
Grikkinn Aristarkos varð fyrst-
ur manna til aö reyna að mæla
flarlægð sólarinnar frá jörðu árið
270 fyrir okkar tímatal. Meö
homamælingum sínum komst
hann að þeirri niðurstöðu að sól-
in væri tuttugu sinnum lengra frá
jörðu en tunglið.
Aristarkos var þó flarri þvi að
vera á réttu róli því sólin er 400
sinnum lengra í burtu en máni.
Meðalflarlægð sólarinnar frá
jörðinni er 149.600.000 kílómetrar
en meöalflarlægð tunglsins er
ekki nema 384.400 kílómetrar.
Mælitækni Aristarkosar var í
góðu gildi í 1900 ár en það var á
17. öld sem byltingarkennd fram-
þróun varð.
r