Dagblaðið Vísir - DV - 09.04.1994, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 9. APRÍL 1994
15
Vinnan göfgar, en hve margir munu ganga atvinnulausir næstu ár?
DV-mynd BG
Varanlegt atvinnuleysi?
KK og Bubbi spila og syngja gegn
atvinnuleysinu. Það er fínt. En
hvemig eru horfumar um at-
vinnuleysið á næstu ámm sam-
kvæmt mati sérfræðinganna?
Nú er mikið atvinnuleysi hér á
landi á okkar mælikvarða. Líkur
em til þess, að við komumst úr
samdrættinum á efnahagnum á
næsta ári.
En hvað verður um atvinnuleysið
mikla? Eftir sólarmerkjum að
dæma er hættast við, að atvinnu-
leysið verði áfram mikið, þótt efna-
hagurinn skáni. Hagvöxturinn
verði með öðrum orðum ekki nægi-
legur til þess að atvinna aukist að
marki. Útreikningar Þjóðhags-
stofnunar benda til þess, að svona
fari. Það gera einnig athuganir,
sem gerðar hafa verið á vegum
Alþýðusambandsins.
Hvemig er ástandið, og hveijar
eru líkurnar á næstunni?
Horfur á vinnumarkaðinum era
dökkar fyrir árið í ár. Atvinnuleysi
verður meira en í fyrra vegna
skerðingar á þorskveiðikvótanum.
Á móti kemur, að ýmislegt annað
lítur þokkalega út. Þannig er svo-
kallað raungengi krónunnar lágt,
verðlag stöðugt og vextir miklu
lægri en þeir vora síðustu ár. Þess-
ir þættir ættu að vera örvun fyrir
atvinnulíflð, en engu að síður spáir
Þjóðhagsstofnun, að skráö at-
vinnuleysi verði 5,5 prósent á þessu
ári.
Aldrei meira
atvinnuleysi
Atvinnuleysið í janúar var 7,7
prósent og hefur vel að merkja
aldrei mælzt meira hér á landi.
Þetta fer nú væntanlega skánandi
með vorkomunni. Þjóðhagsstofnun
byggir spána um horfur, þegar á
líður árið í ár, að verulegu leyti á
athugun á áformum atvinnurek-
enda. Stofnunin gerði atvinnu-
könnun, sem gefur vísbendingu um
þróun á vinnumarkaðnum. At-
vinnurekendur vOdu í janúar að
meðaltaii fækka starfsmönnum um
rúmt prósent af mannaflanum í
landinu.
Samdráttur eða stöðnun, að
kalla, hefur ríkt í efnahagslifi okk-
ar í meira en fimm ár. Nú er búizt
við, að framleiðslan aukist á ný frá
árinu 1995, það verði „hagvöxtur".
Útflutningur okkar á að aukast
árin 1995 til 1998. Að samlögðu, seg-
ir Þjóðhagsstofnun, má búast við,
að framleiðslan í landinu vaixi um
rúmlega 2 prósent á ári að jafnaði
þessi ár. Erlendar skuldir minnki
og viðskiptakjör okkar við útlönd
batni. Þetta er mikil bót, en samt
er þetta fremur lítill hagvöxtur
miðað við það, sem gert er ráð fyr-
ir víðast annars staðar. Hætt er
við, að svo lítill vöxtur framleiðsl-
unnar dugi ekki til að höggva nægi-
lega á það mikla atvinnuleysi, sem
er.
Atvinnuleysið
standi í stað
Gert er ráð fyrir, að mannaflinn,
það er framboðið á vinnuafli, auk-
ist um 1,2 prósent árlega á næstu
árum. Það jafngildir 7.500 manna
viðbót á vinnumarkaði eða um 5
prósentum af núverandi mannafla.
En eftirspurn eftir vinnuafh ætti
bara að aukast nokkurn veginn
eins og framleiðslan, ef framleiðni
verður svipuð. Stofnunin reiknar
með eins prósents aukningu á
framleiðni vinnuafls að jafnaði á
næstu árum.
„Að þessari forsendu gefinni má
gera ráð fyrir um 1,2 prósenta
aukningu á hverju ári í eftirspurn
eftir vinnuafli árin 1995-98, sem
heldur nokkurn veginn í við fjölg-
un á vinnumarkaði,“ segir í
skýrslu Þjóðhagsstofnunar. „At-
vinnuleysið í breiðri skilgreiningu,
mælt sem hlutfall af mannafla,
stæði þess vegna um það bil í stað
frá árinu 1995...“.
Niðurstöðumar hljóta að verða,
að það er vafasamt að atvinnuleys-
ið minnki í prósentum að marki
við jafn lítinn hagvöxt og stofnunin
reiknar með.
Atvmnuleysið
meira envirðist
Atvinnuleysið er mun meira en
virðist af tölum Þjóðhagsstofnun-
ar. 7.400 manns vora skráðir at-
vinnulausir í febrúar, samkvæmt
Laugardags-
pistill
Haukur Helgason
aðstoðarritstjóri
mælingu félagsmálaráðuneytisins.
Þjóðhagsstofnun reiknar með því,
að í ár verði um 7000 manns án
atvinnu að meðaltali. Þessar tölur
segja okkur ekki alla söguna. Gylfi
Arnbjörnsson, hagfræðingur hjá
ASÍ, segir frá athugunum sínum í
grein í Vísbendingu fyrir skömmu.
Viðfangsefnið er þar nálgazt með
því að skoða þann fjölda starfa, sem
í boði var árið 1988, og framreikna
þann fjölda fram til ársins 2000
miðað viö fjölgun fólks á vinnu-
markaði. Árið 1988 er vahð sem
viðmiðunarár, því aö það markar
upphafið á núverandi samdráttar-
skeiði. Samkvæmt þessari aðferð
þyrftu að vera 135 þúsund störf á
vinnumarkaði nú í ár til að halda
í við íbúafjölgunina frá 1988, og 144
þúsund störf þyrftu að vera til um
aldamótin 2000. En samkvæmt spá
Þjóðhagsstofnunar eru störfin nú í
ár aðeins 122-123 þúsund, sem í
boði eru á vinnumarkaðinum.
Þetta þýðir, segir Gylfi, að atvinnu-
leysiö í víðari skilningi verður um
12-13 þúsund manns eða 5-6 þús-
und fleiri en spá Þjóðhagsstofnun-
ar gerir ráð fyrir
Aðalskýringin á þessum mismun
er sú, að atvinnuþátttaka lands-
manna hefur minnkað síðan árið
1988, sérstaklega hjá konum og
ungu fólki.
„Ef við horfum til aldamóta, er
ljóst, að við stöndum frammi fyrir
því miðað við mannfjöldaspá Hag-
stofu íslands að skapa allt að 22
þúsund ný störf til þess að takast
á við bæði núverandi atvinnuleysi
og væntanlega fjölgun lands-
manna," segir Gylfl Arnbjömsson.
Þurfum tvöfalt
meiri hagvöxt
Hér hefur verið fjallað um,
hveiju spámar gera ráð fyrir um
vöxt framleiðslunnar og atvinnu-
stigið í landinu á næstu áram.
Augljóst er, að vöxturinn, hagvöxt-
urinn, þarf að verða miklu meiri,
eigi að takast að koma atvinnuleys-
inu niður á það stig, sem lands-
menn gætu sætt sig við. Vel að
merkja, höfum við fyrr á árum yflr-
leitt vanizt því, að skráð atvinnu-
leysi væri brot úr prósenti, sem í
rauninni þýðir, að atvinnuleysið
er ekki neitt. Þá era fleiri störf í
boði en nemur skráöu atvinnu-
leysi, sem oftast hefur verið stað-
bundið. Við eigum greinilega langt
í land th að ná því stigi að nýju.
Hagvöxturinn þarf að verða tæp-
lega 4 prósent á ári hverju, næstu
ár, og störfum að fjölga um 3 pró-
sent á ári til að takast á við vand-
ann, miðað við atvinnuleysi í víð-
um skilningi.
Skapa verður 3.300-3.800 ný störf
á hveiju ári fram til aldamótanna,
fll þess að þetta markmið náist.
Þetta er auðvitað ekki óhugsandi
miðað við reynslu fyrri ára.
Hagvöxtur
var 6 prósent
Hagvöxturinn var að jafnaði tæp-
lega 6 prósent á ári á áranum 1963-
1980, og störfum fjölgaði um 2,5-3
prósent á ári. Einnig má nefna, að
á árunum 1980-1987 varð hagvöxt-
ur nokkru minni en þetta, en störf-
um fjölgaði um rúmlega 3 prósent
á ári. Þetta hefur gjörbreytzt síðan,
og nú þyrfti helzt að ná aftur fyrra
stigi, endurheimta sama vaxta-
hraða og hér var á þeim árum.
Hið minnsta þyrfti hagvöxturinn
að verða um tvöfalt meiri en Þjóð-
hagsstofnun spáir á allra næstu
árum.
Uppsveifla
í iðnaði?
Nokkrar vonir eru um uppsveiflu
í iðnaði á næstunni. DV birtir dag-
lega fréttir af framfarasporum,
einkum í iðnaði, „glætur". Þar er
vfða vel unnið að málum. Nýafstað-
ið iðnþing leiðir hugann að horfum
í iðnaði, sem hefur orðið fyrir
skakkafóllum síðustu ár.
Vægi iðnaöar hefur farið minnk-
andi. Það er öfugsnúið. En sögulegt
tækifæri er til að snúa þar vörn í
sókn. Raungengi krónunnar er í
sögulegu lágmarki, sem er iðnaðin-
um afar hagstætt, eins og nefnt
hefur verið. Skattar á iðnaðinn
hafa sumir verið lækkaðir. Jafn-
vægi er víða í þjóðarbúskapnum,
að því er tekur til iðnaðarins, og
hann hefur greiðan aðgang að er-
lendum mörkuðum. Lítil og meðal-
stór fyrirtæki byggja oftast upp
þær uppsveiflur, sem nú verða í
hagvexti landa. Þar skiptir mestu,
að almennu skilyrðin séu hagstæð,
eins og nú er að þessu leyti.
Þá þarf að sjá til þess, að raun-
gengi haldist lágt og iðnaðinum
hagstætt.
Fyrst þarf að gera sér grein fyrir
vandanum, sem í þessu tilviki era
horfur á varanlegu atvinnuleysi,
og hefla síðan aðgerðir til að ráða
við vandann.
Haukur Helgason