Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.2000, Blaðsíða 12

bresku yfirmennirnir á Eyjafjarðarsvæðinu
höfðu það fyrir sið að hittast tvisvar í viku til
spjalls og ráðgerða og reyndar ekki síður til að
lyfta glasi og skála og var það gert óspart, enda
vel birgir af vínföngum. Kvöld nokkurt er
byggingaframkvæmdir sem fyrirhugaðar voru
í kampinum við Laugaland í Hörgárdal bárust í
tal kvað Richardson höfuðsmaður sig vanta
túlk og vildi fá að vita hvort nokkur meðal við-
staddra gæti bent sér á góðan mann og hver
skyldi fyrstur verða við bón hans, nú enginn
annar en Gordon ofursti. Þetta gat hann þá,
honum var ekki alls varnað. Greindi hann nú
félögum sínum frá orðaskiptunum sem hann
hafði átt við Sigurð fyrir þremur vikum. Að
hans dómi talaði þessi ungi maður lygilega
góða ensku. Honum fataðist í rauninni aldrei.
Sigurður hafði lært ensku undir handleiðslu
Sigurðar L. Pálssonar. Af vörum enskukenn-
ara síns hafði hann tileinkað sér framburð há-
skólaborgara í Oxford og einhveiju hafði hann
svo bætt við sig með þvi að hlusta á BBC. Það
er nú í rauninni ekki ofsagt að Sigurður hafí
talað að heita lýtalausa ensku. Af þessu atviki
dró hann síðar þann lærdóm að stundum gæti
borgað sig að brúka munn.
Jafnskjótt og Sigurður fór að starfa sem
túlkur í kampinum á Laugalandi voru verka-
mannafötin hans lögð á hilluna. Maður í hans
virðingarstöðu varð að vera vel til fara, um það
var engum blöðum að fletta. Vinnudagur Sig-
urðar hófst með því að hann fór á fund Richard-
sons höfuðsmanns fimm mínútur fyrir átta á
hverjum morgni og hann útlistaði einlægt með
nákvæmlega sömu orðum fjTÍr túlkinum hvaða
verk skyldi innt af hendi af vinnuhópnum, sem
var í rauninni algjör óþarfi vegna þess að á því
varð aldrei nein breyting frá degi til dag. Tíu
menn unnu að því að hlaða veggi úr torfi og
grjóti frá kl. 8 á morgnana til kl. 5-6 e.h. Ætl-
Teikning/Árni Elfar
unin var að reisa tólf bflskýli og hafði hvert
þeirra aðeins þrjá veggi, en ekkert þak. íslend-
ingunum þótti þetta satt að segja allfurðuleg
mannvirkjagerð, enda einsýnt að fenna myndi
inn í þau í hríðarveðrum. Hvort síðar hefði ver-
ið ráðist í frekari byggingarframkvæmdir í
sambandi við þak- og hurðarsmíðar, er Bret-
arnir höfðu kynnst norðlenskum vetrarveðrum
betur, vissi enginn með vissu.
Eftir þetta stutta morgunspjall var dags-
verki Sigga túlks, eins og hann var nú kallaður,
eiginlega lokið. Hann hafði aldrei á sinni lífs-
fæddri ævi átt jafnnáðuga daga. Hann gat því
eytt tímanum sem eftir var dagsins eins og
honum sýndist og það gerði hann ýmist með
því að skrafa og skeggræða við hleðslumennina
eða æfa sig í ensku með því að ræða við bresku
dátana um alls konar menn og málefni og
reyndar ekki aðeins að ræða við þá, heldur líka
að fræða þá um sögu lands síns ogþjóðar. Bret-
arnir hlustuðu hugfangnir á frásagnir Sigurðar
af nafnfrægum skáldum úr grannsveitinni,
Öxnadal, listaskáldinu góða, Jónasi Hallgríms-
syni, og séra Jóni Þorlákssyni á Bægisá. Þeim
þótti það furðu sæta að afdalaklerkur skyldi
hafa ráðist í það stórvirki að íslenska Messias
eftir Klopstock og Paradísarmissi eftir John
Milton. Þar sem Möðruvellir, forna munkasetr-
ið, blasti við þeim handan Hörgár lýsti Sigurð-
ur líferni munkanna í grófum dráttum fyrir
bresku hermönnunum og kvað hann svall
þeirra hafa keyrt svo úr hófi fram að það hefði
endað með þeim ósköpum að klaustrið hefði
brunnið ofan af þeim. Sigurður var ekki aðeins
sögufróður heldur líka svo vel máli farinn að
það var hrein unun að hlusta á hann segja frá.
Enda þótt bresku hermennimir prísuðu sig
sæla fyrir að geta átt samneyti við jafn-
skemmtilegan náunga og Sigurð voru þeir vit-
anlega ekki alltaf sammála honum. Það lék
SMÁSAGA MEÐ ÆVISÖGU LEGU ÍVAFI
EFTIR HALLDÓR ÞORSTEINSSON
Þar sem Siggi túlkur var notalegur
í viðkynningu vakti hann brátt svo mikið traust
meðal óbreyttu hermannanna að þeir fóru að
ræða við hann um eitt stórt vandamál sem
þeir flestir, ef ekki allir, áttu við að stríða,
það er kvenmannleysi.
SIGURÐUR Leifsson var kominn
af bláfátæku fólki, sem bjó í
Glerárþorpi fyrir norðan Akur-
eyri ásamt fleirum af sama
sauðahúsi. Faðir hans vann í
grútarbræðslunni í Krossanesi
og fékk því fljótt uppnefnið
Leifi grútur. Hann var harð-
duglegur maður, enda hafði hann fyrir stórri
fjölskyldu að sjá. í kringum kotið hans var
túnskiki þar sem hann heyjaði handa kindum
sínum og kúnum tveimur. Kálgarðurinn var
líka góð búbót, en þrátt fyrir þetta var stund-
um þröngt í búi.
Þar sem fljótt kom í Ijós þegar í bamaskóla
að næstyngsti sonur hans var gæddur óvenj-
umiklum námsgáfum var tafarlaust afráðið að
hann skyldi ganga menntaveginn. Þessu fylgdu
óhjákvæmilega miklar fórnir fyrir alla fjöl-
skylduna. Sem betur fer sóttist Sigurði námið
eins vel ef ekki betur en búist var við, enda var
hann annaðhvort efstur eða næstefstur í sínum
bekk. Hann var hár og spengilegur, skolhærð-
ur og bláeygður og í augum hans brá iðulega
íyrir sérkennilegum stríðnisglampa, sem vandi
var að vita hvað boðaði. Hann kom einkar vel
fyrir og var því yfirleitt vinsæll meðal skóla-
systkina sinna í MA. Sumum fannst Sigurður
að vísu geta verið svolítið útsmoginn og gjam á
að hlunnfara skólafélaga sína ef færi gafst.
Hann þótti því snemma allviðsjárverður í ölium
viðskiptum, smáum sem stórum, og fengu ófáir
að kenna á því.
Sigurði varð aldrei misdægurt, enda lét hann
sig aldrei vanta í skólann einn einasta dag öll
sex árin, sem hann gekk í hann. Þar sem hann
þótti hamhleypa til vinnu var hann eftirsóttur
vinnukraftur á sumrin. Hann var t.d. eitt sum-
ar í Krossanesverksmiðjunni, annað í vega-
vinnu austur í Suður-Þingeyjarsýslu og það
þriðja vann hann sem búðarmaður í jámvöru-
deild KEA og þar komst hann fyrst í kynni við
Samvinnuhreyfinguna og lét gersamlega heill-
ast af hugsjónum hennar. Hinn 10. maí 1940
hertók landher hans hátignar, Georgs Breta-
konungs, lítt þekkt eyland við ysta haf, sem bar
hið kaldranalega nafn ísland. Þótt þessi dagur
væri svartasti dagur í lífi Davíðs Stefánssonar,
skálds frá Fagraskógi, eins og hann orðaði það
í sögufrægri ræðu í enn sögufrægara stúdenta-
hófi 1. des. 1940 á Akureyri, var hann síður en
svo jafnsvartur í augum allra samlanda hans.
Það fór til að mynda ekki á milli mála að með
Bretunum komu betri dagar með óvæntan
glaðning í buddu alls almúgafólks. Það leið
heldur ekki á löngu þar til Sigurður var kominn
í Bretavinnuna. Ekki sakaði það að Bretamir
borguðu yfirleitt betur en íslenskir vinnuveit-
endur. Fyrsta verkið sem Sigurði var falið var
ekki beinlínis til að hrópa húrra fyrir, hann
nýbakaður stúdentinn var látinn
moka möl upp á vömbfl ásamt
óbreyttum og ómenntuðum verka-
mönnum. Bretamir vora nefnilega
að leggja malarvegarspotta í
grennd við herbúðir sínar eða
kampinn sinn uppi í Kræklingahlíð.
í malamáminu losuðu menn fyrst
mölina með haka og mokuðu henni
síðan upp á vörabílspall. Afkasta-
miklar vinnuvélar vora enn aðeins
fjarlægur draumur.
Einhverju sinni vildi svo óheppi-
lega til að Gordon ofursti, sem dval-
ið hafði langdvölum í Indlandi, kom
að öllum vinnuhópnum sitjandi á
skóflunum. Hann varð í einu orði
sagt alveg æfur við þessa sýn og
heimtaði ekki aðeins tafarlausar
skýringar á þessu háttalagi heldur
vildi hann líka fá að vita hver bæri ábyrgð á því.
Sigurður sem verkstjóri hópsins varð fyrir
svöram, enda sá eini þeirra sem var enskumæl-
andi. Sagði hann að það væri við engan annan
að sakast en hann og bætti síðan við til frekari
útskýringar að hann hefði talið það minnihátt-
ar mál að menn fengju að setjast smástund á
skóflurnar eftir að þeir væra búnir að losa með
hökunum nógu mikla möl í eitt bílhlass. Væri
það nokkuð betra að menn biðu frekar stand-
andi en sitjandi eftir bflnum? Þessi ræða blíðk-
aði engan veginn ofurstann, sem leit greinilega
sömu augum á íslenska verkamenn og lang-
kúgaða Indverja, þ.e.a.s. sem ótínda og rétt-
lausa þræla.
Jafnvanstilltur sem fyrr öskraði hann á túlk-
inn sinn, Öm Snorrason, og skipaði honum að
reka þennan kjaftfora verkstjóra og það á
stundinni. Það var langt fyrir neðan virðingu
hans að eyða orðum á svoddan dóna og upp-
reisnarsegg. Með fádæma lipurð og lagni, sem
sérhver sendiherra hefði getað verið stoltur af,
tókst Emi að stilla til friðar og róa skapofsa
Gordons, ofursta og þrælahöfðingja, á furðu-
lega skömmum tíma. Þetta var í rauninni allt á
misskilningi byggt, sem stafaði augsýnilega af
því að Sigurður ætti enn svo mikið ólært og
kynni því ekki þá list að umgangast háttsetta
herliðsforingja hans hátignar né sýna þeim til-
hlýðilega virðingu jafnt í orðum sem æði. Þessi
vamarræða Amar hreif svo vel, að málið var
látið niður falla og uppsögnin dregin til baka.
Sigurður átti ekki nógu sterk orð til að þakka
Emi fyrir stuðninginn í þessu leiðindamáli.
Þama munaði mjóu að hann missti þessa vel
borguðu vinnu.
Þremur vikum síðar gerðust þau óvæntu tíð-
indi að Sigurði var boðin stöðuhækkun. A henni
átti hann í sannleika sagt ekki von frekar en
dauða sínum. Þannig var mál með vexti að
SIGGI
TÚLKUR
KUNNI
Á KERFIÐ
1 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 1. APRÍL 2000