Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.2000, Blaðsíða 20

» SÝNINGIN ÞRÍR MÁLARAR Á ÞINGVÖLLUM OPNUÐ í LISTASAFNIÍSLANDS í DAG
*

%
í tilefni þess að 1000 ár eru liðin frá því kristni var lögtek-
in á Þingvöllum efnir Listasafn íslands til sýningar á Þing-
vallamálverkum eftir þrjá helstu landslagsmálara þjóðar-
innar, Ásgrím Jónsson, Jón Stefánsson og Jóhannes S.
Kjarval. Sýningin verður opnuð í dag kl. 15.
Arnarfell, 1927. Ásgrímur Jónsson.
✓
IHUGUM flestra íslendinga eru Þing-
vellir helgur staður vegna náttúrufeg-
urðar sinnar og sögu. í íslenskri
myndlist skipar staðurinn einnig sér-
stakan sess, allt frá því að Þórarinn B.
Þorláksson stóð þar með trönur sínar
aldamótaárið 1900. Og allir hafa þeir
Ásgrímur Jónsson, Jón Stefánsson og
Jóhannes S. Kjarval með túlkun sinni átt þátt í
að opna augu manna fyrir fegurð og kynngi
staðarins.
í kynningu frá Listasafni íslands segir:
„Allt sumarið 1930 dvaldi Kjarval á Þingvöll-
um og málaði og af elstu myndum hans þaðan
sést að það eru hraunbreiðurnar sem hann
beinir athyglinni að. Má segja að Þingvellir
hafi mótað Kjarval sem landslagsmálara um
leið og hann skapaði sér persónulegt myndmál
andspænis stórbrotinni náttúru staðarins. Á
frumlegan hátt lét Kjarval alþjóðlega strauma
í myndlist mæta eigin náttúruskilningi. Þann-
ig aðlagaði hann kúbisma íslenska hrauninu
sem hann braut niður í smáagnir eða hann
leysti upp bergið og mosann með snöggum
pensilförum að hætti impressjónista þannig að
þau urðu bæði áþreifanleg og abstrakt í senn.
Með Þingvallamyndum sínum opnaði Kjarval
augu manna fyrir fegurð hraunsins og skapaði
um leið nýtt svið í túlkun á íslensku landslagi.
Sú kynning sem Þingvellir fengu í tilefni al-
þingishátíðarinnar sumarið 1930 hefur vafa-
laust átt sinn þátt í áhuga myndlistarmanna á
staðnum sem viðfangsefni. Gefin voru út póst-
kort og birtar myndir af svæðinu í blöðum, svo
og auglýsingar með Almannagjá sem bak-
grunn. Vikublaðið Fálkinn var með mynda-
syrpu af landslagi Þingvalla, hraundröngum
og gjám, að ógleymdum Öxarárfossi. Þá hafa
kynni almennings af staðnum ýtt undir löngun
manna til að eiga þaðan mynd. Rétt eftir 1930
sést að málarar hafa nær undantekningar-
laust sýnt myndir frá Þingvöllum. Átti það
jafnt við um eldri málarana og hina yngri.
Endurnýjandi áhrif
Þingvalla á listamanninn
Jón Stefánsson málar myndina Skjaldbreið-
ur árið 1929 sama árið og hann reisir sér íbúð-
arhús og vinnustofu í félagi við Ásgrím Jóns-
son. Tjáningarhugtak Jóns er í senn formrænt
og tilfinningalegt. Verk hans einkennast af
strangri og afdráttarlausri formsýn. Segja má
að hann hafi meitlað form landsins með heit-
um og köldum litum að hætti franska mála-
rans Cézanne. Jón var búsettur um árabil í
Kaupmannahöfn en kom heim inn á milli og
má segja að hann hafi verið háður íslenskri
náttúru og þeim sterku hughrifum sem hún
hafði á hann. I bréfi frá Kaupmannahöfn til-
tekur hann, ég verð að hafa lifað með þeirri
náttúru, sem ég hef löngun til að mála -
þekkja hana og hafa tilfinningar fyrir henni“.
Þingvellir hafa haft endurnýjandi áhrif á lista-
manninn sem sjá má í röð verka sem hann
gerði árið 1948-50 af Hrafnabjörgum á Þing-
völlum. Þar má sjá hvernig liturinn fær nýtt
Fjallamjólk, 1941. Jóhannes S. Kjarval.
hlutverk þar sem teílt er saman sterkum and-
stæðum litum sem hann eftir sem áður fellir
að afdráttarlausri formsýn.
„Óvíða eru Ijósbrigðin sterkari
en á þessum slóðum"
Jón Stefánsson bar mikla virðingu fyrir
starfsbróður sínum Ásgrími Jónssyni og segir
í viðtali: „Það er Islendingum ómetanlegt lán
að hafa fengið mann eins og Ásgrím sem sinn
fyrsta listmálara. Hann málaði svo listrænt og
aðgengilega og ruddi veginn fyrir skilningj á
góðri list.“ í þeim fjölmörgu myndum sem Ás-
grímur málaði á Þingvöllum leikur hin síhvik-
ula birta landsins stórt hlutverk. Þingvöllur
var einn af þeim stöðum er Ásgrímur sótti aft-
ur og aftur og þó hann ætti erfitt með að gera
upp á milli margra staða á landinu sagði hann:
„Ef til vill tekur Þingvöllur öllu fram að bygg-
ingu landslagsins, með hamrabelti og fjöll um-
hverfis sléttuna miklu, vatnið, gjárnar, mos-
ann og skógarkjarrið. Óvíða eru Ijósbrigðin
sterkari en á þessum slóðum og engan stað hef
ég séð haustfegurri.“
Frá Þingvöllum, 1938. Jón Stefánsson.
Á sýningunni, sem sett hefur verið upp í sal hafa verið fengin að láni. Sýningin stendur til
3 og 4 á efri hæð safnsins, eru alls 38 verk. Þar 14. maí og er opin kl. 11-17 alla daga nema
af eru 12 í eigu Listasafns íslands en önnur mánudaga.
„ENGAN
STAÐ HEF ÉG
SÉÐ HAUST-
FEGURRI"
20 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 1. APRÍL 2000