Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.2000, Blaðsíða 13

samt enginn vafi á að þeir kunnu að meta hann,
enda var hann þeim bæði stoð og stytta og
ósínkur gleðigjafi í fásinninu og fámenninu
norður í Hörgárdal, þar sem skemmtanalífið
var svo að segja óþekkt fyrirbæri.
Einhverju sinni vildi þannig til að menn fóru
að metast á um það hvorir væru betri bílstjór-
ar, Bretar eða Islendingar. Siggi túlkur stóð
auðvitað með landanum, talaði af sannfæring-
arkrafti og færði haldgóð rök fyrir sínu máli.
Hann þóttist t.d. hafa lög að mæla þegar hann
fullyrti að íslendingar ækju ólíkt betur en út-
lendingar og þar meðtaldir Bretar á malarveg-
um landsins af þeirri einfoldu ástæðu að þeir
væru þeim vanari og langtum kunnugri, hins
vegar gæti meira en vel verið að enskir bílstjór-
ar væru klárari en þeir íslensku í mikilli umferð
í stórborgum erlendis og það nákvæmlega af
sömu ástæðu. Bretamir voru ekki aldeilis sama
sinnis og sló nú í snarpa brýnu með þeim og
Sigga túlki. Viðmælendur hans höfðu greini-
lega ekki mikið álit á Islendingum á þessu sviði,
töldu þá vera óttalega skussa og hreina viðvan-
inga, sem ættu flest ef ekki allt ólært sem lyti
að siðaðra manna akstri. Auðsætt væri að ís-
lenskir ökukennarar gerðu litlar sem engar
kröfiu til nemenda sinna.
Þegar deilan stóð sem hæst kom Höskuldur
mörlausi á gamla Fordinum sínum, vörubíl
með ákaflega litla framrúðu, og ók honum rétt
framhjá deiluaðilum með torfuhlass á pallinum
og bakkaði honum svo með ótrúlega miklum
rykkjum og skrykkjum á milli veggjana sem
verkamennimir voru að hlaða. Þegar einn
Bretinn, sem hafði verið hvað óvægnastur í
dómum sínum um íslenska bílstjóra, sá þetta
hrópaði hann sigri hrósandi: „Þama sérðu hvað
ég meina!“ Nú var Sigga túlki öllum lokið, en
viti menn hvað gerðist næst, út úr bílnum steig
ekki Höskuldur mörlausi eins og allir höfðu
búist við, heldur Breti, sem hafði fengið að
grípa í stýrið á gamla Fordinum. Nú var komin
röðin að Sigga túlki að hrósa sigri og hann
sagði þegar í stað með sérstökum áherslu-
þunga á fyrstupersónufomafnið: „Þama sérðu
hvað ég meina!“
Þar sem Siggi túlkur var notalegur í við-
kynningu vakti hann brátt svo mikið traust
meðal óbreyttu hermannanna að þeir fóm að
ræða við hann um eitt stórt vandamál sem þeir
flestir ef ekki allir áttu við að stríða, þ.e.a.s.
kvenmannsleysi. Þeim lék því forvitni á að vita
hvort ekki væm til vændiskonur hér á landi.
Sigurður kvað það auðleyst mál, enda væri fyr-
irmyndarskipulag á þessum hlutum hjá okkur.
íslensku vændiskonurnar væm nefnilega ein-
kennisklæddar. „Einkennisklæddar?" hváðu
allir hermennimir í einum kór. „Já,“ hélt Siggi
túlkur áfram, „það em þessar á peysufötun-
um.“ „Það verður aldrei á ykkur íslendingana
logið,“ varð einum hermanninum þá að orði.
Auðsætt var af öllu að Sigga þótti þetta alveg
bráðfyndið hjá sér, en brátt kom á daginn að
fæstir kunnu að meta þessa fyndni hans, sem
sumir hverjir vildu helst líkja við aulafyndni,
nema vera skyldi örfáar illa innrættar smásálir
sem hlakka einlægt yfir ófömm annarra. Þetta
furðulega uppátæki mæltist vægast sagt ákaf-
lega illa fyrir. Sómakærar peysufatakonur á
Akureyri vissu ekki hvaðan á sig stóð veðrið og
bmgðust ókvæða við þegar ungir hermenn
fóra að abbast upp á þær á almannafæri og fal-
ast eftir blíðu þeirra. Vesalings greyin hurfu
jafnharðan af vettvangi, sneyptir og skömm-
ustulegir eins og halaklipptir hundar. Hvort
allir hafi farið erindisleysu veit enginn nema sá
sem allt veit. Eitt er víst að ungu hermennirnir
kunnu Sigga túlki litlar þakkir fyrir þennan
ljóta grikk, þetta lúalega bragð. Þeir vom í
einu orði sagt grútfúlir út í hann. Hann reyndi
að afsaka sig og snúa sig út úr þessu með eftir-
farandi orðum: „Hvemig átti mér að geta dott-
ið það í hug að þið væmð svo skyni skroppnir
að trúa þessu? Þetta var eins og hvert annað
grín, strákar." Eftir þetta leiðindaatvik breytt-
ist framkoma óbreyttra hermanna gagnvart
Sigga túlki, sem naut aldrei sama álits sem fyrr
þeirra á meðal. Óhætt er að fullyrða að þeir
hafi aldrei tekið hann fyllilega í sátt.
Það er engin goðgá að ætla að siðferðisvit-
und sumra manna hafi sljóvgast svo á þessum
tímum að þeir hafi nærri því hætt að gera
greinarmun á réttu og röngu og gengið jafnvel
svo langt að líta ekki á hnupl og þjófnað frá
Bretum sem lögbrot heldur sjálfsagða sjálf-
bjargarviðleitni. Eitt er víst að þannig hugsaði
Siggi túlkur og þegar færi gafst lét hann held-
ur betur greipar sópa. Þannig var mál með
vexti að Bretarnir höfðu leigt allstóra vöm-
skemmu inni í Fjöm, þar sem þeir geymdu nið-
ursuðuvömr, vín, tóbak og sitthvað fleira. Risið
höfðu hins vegar nokkrir íslenskir sjómenn
tekið á leigu undir fiskinet sín. Svo heppilega
vildi til fyrir Sigga túlk að sonur eins þeirra var
gamall kunningi hans úr Glerárþorpinu og hét
hann Tryggvi. Jafnskjótt og Siggi komst að því
að félagi hans var oft og iðulega sendur upp í
risið kviknaði hjá honum sú hugmynd að þeir
gætu fært sér í nyt þá einstöku aðstöðu, sem
þarna væri fyrir hendi. Fyrst í stað áttaði
Tryggvi sig ekki fyllilega á því hvert Siggi var
að fara, en eftir frekari skýringar rann upp fyr-
ir honum Ijós. Þeir vom ekkert að bíða boðanna
og hófust handa þegar í stað. Fyrst losuðu þeir
tvær fjalir úr gólfinu, síðan bmgðu þeir kaðli
utan um loftbita og bundu hann þar fastan, loks
tók Siggi túlkur báðum höndum utan um kaðal-
inn og seig niður í vömskemmu Bretanna. Nú
vom þeir félagar svei mér komnir i feitt, en
samt gættu þeir þess vel að vera ekki of gímg-
ir, enda var þetta svo þaulhugsað og þrælsk-
ipulagt hjá þessum nýbökuðu þjófum allt frá
byijun. Það var til að mynda föst regla hjá
þeim að taka aldrei meira en örfáar viský- eða
ginflöskur, eitt til tvö kartón af sígarettum og
nokkrar niðursuðudósir í hverri ferð eða rétt-
ara sagt hverju sigi.
Þessa þokkaiðju ástunduðu þeir félagar vel
og lengi, enda skilaði hún þeim gífurlegum
hagnaði þegar fram liðu stundir, þar sem
hverfandi lítill hluti ránfengsins fór í einka-
neyslu. Það kom í hlut Tryggva að dreifa vam-
ingnum meðal bæjarbúa og gekk það satt að
segja alveg eins og í lygasögu, meðal viðskipta-
vina hans vora meira að segja tveir stálheiðar-
legir lögregluþjónar. Sýnir þetta best og sann-
ar hversu djúpt sokkinn og siðblindur furðu
stór hluti þjóðarinnar var orðinn á stríðsámn-
um, sem færðu okkur hagsæld og hamingju en
öðmm hörmungar og ómælda tortímingu.
Svo fór að lokum að Bretarnir kærðu þjófn-
aðinn tii lögreglunnar og var þá fyrrnefndum
lögregluþjónum falið að rannsaka málið, en
þrátt fyrir nákvæma rannsókn og ítarlega eft-
irgrennslan tókst þeim aldrei að hafa hendur í
hári sökudólganna, enda vart við því að búast.
Nú er þetta löngu liðin tíð og aldamót á næsta
leiti. Eftir að Bretavinnunni lauk fór Siggi túlk-
ur fyrst að starfa hjá KEA, þar sem honum var
m.a. falið að semja verslunarbréf fyrir fyrir-
tækið. Þaðan lá leiðin suður í Sambandið og
fyrr en varði var hann kominn þar í hálaunaða
stöðu með fríðindum eins og t.d. bifreið, risnufé
og utanlandsferðum. Skömmu eftir flutninginn
suður fór hann að sækja fundi í félagi ungra
framsóknarmanna. Á þessum samkomum
vakti hann brátt óskipta athygli meðal fundar-
manna fyrir fljúgandi mælsku og snjallan mál-
flutning. Það sópaði í sannleika sagt svo mikið
að honum í ræðustóli að það var hrein unun að
hlýða á hann. Þetta fór vitanlega ekld framhjá
neinum, síst af öllu formanni Framsóknar-
flokksins, sem sá undir eins að Sigurður Leifs-
son var mikið efni í góðan þingmann fyrir
flokkinn. Það leið því ekki á löngu þangað til
hann var kominn í framboð fyrir flokkinn í Suð-
ur-Þingeyjarsýslu, þar sem hann vann stór-
glæsilegan kosningasigur í fyrsta skipti, sem
hann bauð sig fram. Hér sakar ekki að geta
þess að á framboðsfundunum kynntist hann
Þrúði, gullfallegri stúlku úr Mývatnssveit, sem
síðar varð konan hans.
Eftir nokkurra ára þingsetu var hann skip-
aður ráðherra í fjármálaráðuneytinu. Nokkr-
um kjörtímabilum síðar vermdi hann svo ráð-
herrastól í iðnaðarmálaráðuneytinu. Sigurður
Leifsson ráðherra þótti hreinn snillingur í
málamiðlunum og hvers kyns hrossakaupum,
sem jafnan tíðkast í öllum samsteypustjórnum.
Að þingmennsku lokinni var hann vitaskuld
gerður að sendiherra, fyrst í Stokkhólmi, síðan
í London og loks í París. Þetta var aðeins örlítill
þakklætisvottur fyrir vel unnin störf í þágu
lands og þjóðar.
Mönnum þykir það enn ólíkindum sæta
hvemig Siggi túlkur fór að því að feta sig svona
fljótt upp metorðastigann. Er saga hans ekki í
raun og sann gott skólabókardæmi um það
hvemig ungir menn skulu leggja gmnninn að
bjartri framtíð og framaferli?
Með konu sinni, Þrúði, eignaðist hann þrjú
börn, sem vom öll sett til mennta og gegna nú
ábyrgðarstörfum í þjóðfélaginu. Barnabörnin,
sem nú era orðin sex talsins, era yndi og eftir-
læti afa og ömmu.
Gömlu hjónin búa í glæsilegu einbýlishúsi
með bílskúr fyrir tvo bíla. Fjallajeppinn fíni
verður því miður að standa úti, en vonandi þolir
hann það. Einu sinni á hveiju sumri skreppur
Sigurður Leifsson, fyrrverandi ráðherra og
sendiherra, norður í Laxá í Aðaldal til að renna
þar fyrir lax og þá notar Þrúður tækifærið til
að hitta ættingja og vini í heimasveit sinni.
Foreldrar Sigurðar Leifssonar önduðust f
hárri elli og sárri fátækt í gamla kotinu sínu í
Glerárþorpi fyrir rúmum fimmtán áram. Sfð-
ustu æviár sín þáðu þau lægstu bætur sem Al-
mannatryggingar veita, en þær em svo sára-
litlar að enginn getur lifað af þeim eins og
flestir vita nema stjórnarherrarnir. Sonur
þeirra, sem öllu hafði verið fómað fyrir, hélt
litlu sambandi við þau síðustu tuttugu árin,
sem þau lifðu. Það kom þó fyrir að hann mundi
eftir þeim á jólunum. Þau höfðu í einu orði sagt
alveg gleymst í annríki áranna.
Sigurði Leifssyni verður sennilega ekki bet-
ur lýst en með eftirfarandi orðum, sem einn
bekkjarbróðir hans lét einhverju sinni um hann
falla og hér verður vitnað í að lokum: „Siggi
túlkur var sko kall sem kunni á kerfið.“
Höfundurhefurum langtárabil rekið
málaskóla.
HELEN
HALLDÓRSDÓTTIR
ÓGNIR
SKÓGARINS
Ógnir skógarins
viti sínu fjær af ótta
við að missa mátt sinn ogmegin
Úlfurinn er vinur
lambsins
Mihkurinn leikur við
bleikjuna ungu
Örninn svör viðgátunum gefur
ogmúsin telurstigin
af samviskusemi
„Allt er breytingum háð, “
kvað maðurinn
sem skaut úlfinn í hjartastað
um leið oghann
rak minkinn á hol
með oddhvössum beinum
arnarins stolta.
SPURNING
GÆRDAGSINS
Látlaust hljóðið
læðist yfir varir hennar
Hár blaktir
ígagnsærri golu
Hann lítur upp úr
ellidauðri skáldsögunni
með spurningu
gærdagsins á vörunum:
„Viltu mig?“
Hún, sem klædd er
karlmannsfötum,
lítur á hann
blindum augum mánans
„Nei“
Höfundurinn er mannfræðingur og býr í
Svíþjóð.
VALDÍS VERA
EINARSDÓTTIR
ELDÓÐUR
Ó, þú frumþáttur lífsins
sem ert svo lifandi ogkraftmik-
01.
Þú heillar með lognandi báli á
góðrí samkomu,
þú kyndir undir söng og
skemmtan.
Þú sýður fyrír okkur vatnið og
gerirmatinn kláran
hvort sem um brauð eða steik er
að ræða.
Þú yljar mér á nóttunni í
arninum
og ert merki þess bjarta ogyfh'-
vegaða í kertaljósinu.
Þú lýsir mér leið í myrkrínu
og tendrar ótal himnaljós á
áramótunum.
Meira að segja gerír þú skamm-
degið þolanlegt.
Frumbyggjarnir fundu þig
og kynntu þig komandi
kynslóðum -
en sjáðu til - þú heldw enn lífi!
En þú boðar ekki einungis góðar
tilfinningar.
Þegar þú ert Ulur þá læsistu í
veggjum
og brennir margar minningarn-
ar og bústólpana.
Fólk hlýtw skaða af þinni hálfu
andlega, oglíkamlega.
Örín í sálum mannanna eru
ólæknanleg.
Þú ert óendanlega heitur og
rauðw
þar sem þú þýtwyfír tún og
sviðnajörð.
Margirgætu ekki án þín veríð
atvinnuleysi myndi rjúka upp
súrálið væri óunnið
líkin óbrennd
pizzwnar hráar
sígarettan heU
ogljós minninganna útbrunnið.
Hvaðan lífsneistinn kom er ekki
vitað
en sá tími mun koma er hann
slokknar.
Höfundurinn er leikskólakennari.
HVAÐ SÁ
LITLI-RAUÐUR?
/
ARIÐ 1931 átti ég heima á Hraunum í
Fljótum, þá 12 ára. Við áttum hest
sem var kallaður Litli-Rauður og
ekki man ég til þess að hafa séð svo
lítinn hest fullvaxta. Við bömin elskuðum
þennan hest meira en nokkuð annað, enda
höfðum við alist upp með honum á Laxamýri í
Suður-Þingeyjarsýslu. Á fögmm sumar-
morgnum hlupum við bömin út á tún þar sem
Litli-Rauður lá í svefnrofunum. Hann stóð þá
strax á fætur og virtist fagna okkur; hann virt-
ist skilja mannamál. Ég sagði stundum við
hann: Leggstu nú niður, Litli-Rauður, og þá
gerði hann það alltaf. Við fórum þá til hans og
kysstum hann á snoppuna og stundum fannst
mér hann brosa; oft jafnvel gefa frá sér hlátur.
Þannig var þessi yndislegi hestur.
Það var seint í september að ég var sendur
til Siglufjarðar í verslunarferð. Það var farið
að skyggja lítillega þegar við Litli-Rauður
nálguðumst götuna sem lá upp í Siglufjarðar-
skarð. Fyrir neðan skarðið að vestan er tjörn,
sem kölluð var Draugatjöm. Þegar við Rauður
komum á litla hæð fyrir neðan skarðið, en það-
an blasti Draugatjöm við, stöðvaðist hann
skyndilega, stappaði niður framfótunum og lét
mjög illa; þannig hafði ég aldrei séð hann áður.
Ég fór af baki og reyndi að róa hann, en það
var árangurslaust. Mér var ekki Ijúft að nota á
hann svipu, en það varð einnig til einskis.
Ráðalaus settist ég á bak og hann snerist svo •
hratt til baka að minnstu munaði að ég dytti þá
strax af baki. Hann hélt þessum ofsa áfram,
hentist niður í Hraunadal og þar datt ég af
baki. Það furðulega gerðist að ég lenti í lyng-
móa og líklega var það þessvegna að ég slasað-
ist ekki.
Ég fann að hesturinn kom með snoppuna
fi-aman í mig. Eftir það vissi ég ekki af mér.
Síðar var mér sagt að hann hefði komið að
Hraunum og barið að útidyram með miklum
látum og mölvað útidyrahurðina. Litli-Rauður
fór síðan fyrir hjálparleiðangrinum og svo
sannarlega rataði hann þangað sem ég lá. Sem
betur fór hafði ég lítið skaðast. Síðar hef ég oft
velt því fyrir mér hvað það var sem hesturinn **
sá. Á því hef ég engar skýringar.
EGILL SIGURÐSSON,
Hrafnistu
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 1. APRÍL 2000 1 3 >